Ερείπια Ονείρων [Εισαγωγή]

«Ίσως τούτο μού δώσει το κλειδί για όλα τα μυστήρια κι εγώ θα τα ξεσκεπάσω όλα πέρα για πέρα στη σαστισμένη γη».
Διονύσιος Σολωμός

Όσοι επιθυμούμε να έχουμε θέα ξεκάθαρη και διαρκή για ό,τι ουσιώδες και κοσμογονικό συμβαίνει από την πίσω πλευρά των Πραγμάτων, όσοι πασχίζουμε ν’ αποκτήσουμε μόνιμη και λειτουργική εποπτεία της όντως διάστασής τους έξω απ’ τον επιφανειακό κατά συνθήκην ρεαλισμό των σχημάτων και των χρωμάτων τους, πρέπει να ομολογήσουμε, ότι οι διάφοροι Τόποι, που αγαπήσαμε και (γιατί όχι;) μας αγάπησαν, συνοδεύουν την ύπαρξή μας παντού και κάθε μέρα. Πόσο μάλλον, όταν πρόκειται για τη γενέθλια γη. Όλα όμως ανάγονται σε βαθύ νοσταλγικό Καημό, όταν κάποια στιγμή βρεθούμε μπροστά στη φωτογραφική απεικόνιση των Τοπίων που ιδιαίτερα ελατρέψαμε (τοπίων – σημάτων ψυχής πολλές φορές), διότι συμβαίνει στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο άνθρωπος, με τη λαίμαργη διάθεση που εσχάτως τον χαρακτηρίζει, να παρεμβαίνει βίαια πάνω τους, παραχαράσσοντας έτσι, όχι μόνον τη γεωγραφική τους διάσταση, αλλά ως εκ τούτου και τις Μνήμες, τις Αφές, τα Όνειρα, τις Χαρές ή τα Δάκρυα, που συνδέονται μαζί τους. Μεγάλη μάλιστα προσωπική χαρά και κατάκτηση αποτελεί συνήθως η διαπίστωση, ότι σε κάποιο παραθεωρημένο φάκελο έχουν λησμονηθεί κάποιες φωτογραφίες των Τόπων αυτών, οι οποίες, όχι μόνον διασώζουν μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και συγκίνηση, αλλά (όπως εκ των υστέρων αποδεικνύεται), στο φωτογραφικό χαρτί έχουν διασωθεί και κτίσματα, που ο ξέφρενος συγχρονισμός και η «κιτσάτη» πλέον αισθητική μας, αλλά και η συλλογική μας ακηδία έχουν, είτε μεταβάλει βλακωδώς εκ θεμελίων, είτε συντρίψει σε σωρούς ερειπίων… Και «διηγώντας τα να κλαις», κατά τον λόγο του Ποιητή…

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και παρακάτω, στις φωτογραφίες που ακολουθούν στις επόμενες αναρτήσεις μας. Ήταν Σεπτέμβριος του 1981, όταν, ενόψη ραγδαίων μεταβολών σε προσωπικό επίπεδο, με την πολύτιμη παρέα καρδιακού Φίλου και κυρίως με τον ερευνητικό αυθορμητισμό της πρώτης νεότητας, περιδιαβήκαμε πολλούς και διάφορους Τόπους του Τζάντε μας, ιερούς εν πολλοίς Τόπους, οι οποίοι απέπνεαν μια μυστηριακή ευωδία, απαιτώντας μάλιστα πολύ δέος και ιδιαίτερη συστολή στην επαφή μαζί τους. Καρπός αυτής της ωραίας εξόρμησης – βόλτας στη μεταθερινή Ζάκυνθο του 1981 ήταν αυτές (και άλλες) οι φωτογραφίες που θ’ ακολουθήσουν:
* Στο βουνό του Σκοπού (το τραγικό σπάραγμα του Αγίου Νικολάου του Μεγαλομάτη κι ένας όρθιος μέχρι τότε τοίχος του Μοναστηριού της Σκοπιώτισσας, σήμερα σωρός ερειπίων),
* στις Νεραντζούλες και στην Παναγούλα, έξω από την πόλη της Ζακύνθου (ερείπια άλλων σημαντικών ναών, μάλιστα εκείνου της Ακαθίστου),
* στο Βροντόνερο (η βυζαντινή του Αγίου Ανδρέα, στάνη στα νεότερα χρόνια, γεμάτη γιδοπρόβατα και όλα τα… παρεπόμενα),
* στον δρόμο του Αργασίου (ο ερειπιώνας του Αγίου Σπυρίδωνος στη θέση Σγούρνες, ο οποίος εσχάτως αποκαθίσταται, ευτυχώς) και
* στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού Δήμου Αρκαδίων (τα παλαίφατα Μοναστήρια της Δερματούσας και της Σπηλούλας ή άλλα ερείπια στη θέση Κοκόρου Βρύση, μα κι ένας άδηλος τάφος Ανωνύμου).

* * *

Εικοσιεπτά περίπου χρόνια μετά, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει ή αλλοιωθεί. Ουδείς σκέφτηκε ποτέ, να συντηρήσει ή ν’ αποκαταστήσει ό,τι μπορούσε να σωθεί, πλην των περιπτώσεων Αγίου Σπυρίδωνος και Δερματούσας , αλλά και της Σκοπιώτισσας εσχάτως, ευτυχώς. Ο Χρόνος κατέλυσε ό,τι εκείνος θέλησε και η γνωστή πλέον αδιαφορία των κ.κ. Υπευθυνοανεύθυνων θριάμβευσε ξανά. Και να σκεφτεί κανείς, ότι ο Ντίνος Κονόμος, από τις ιστορικές – ιστοριοδιφικές του σελίδες τα έγραφε και τα ξαναέγραφε, αλλά μάταια. Για παράδειγμα, το 1979, επεσήμαινε χαρακτηριστικά για την περίπτωση της Παναγίας της Σκοπιώτισσας: «Η ερήμωση του ιερού εκείνου τόπου στις μέρες μας, αν έχεις πονετική καρδιά, σού φέρνει δάκρυα στα μάτια. Τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορία μέσα στη αδιαφορία των σύγχρονων ανθρώπων»[1]. Για την περίπτωση, εξάλλου, του Αγίου Σπυρίδωνος στις Σγούρνες διεκτραγωδούσε: «Η εκκλησία και το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα δεν έπαθαν το παραμικρό από τους σεισμούς του 1953. Αλλά η άστοργη εγκατάλειψη, αρμοδίων και μη, αφάνισε και μεταμόρφωσε τον ιερό και πανέμορφο εκείνο χώρο σε σκουπιδότοπο αποκρουστικής ασχήμιας»[2]. Και αλλού, ήδη απογοητευμένος και απαισιόδοξος, αναρωτιόταν: «Ποιος όμως σκοτίζεται για όλ’ αυτά στο εγκαταλελειμμένο σήμερα στην τύχη του Νησί, που το ασχημίζουν αδιάκοπα τα βαρβαροπάζαρα του τουρισμού, αλλοιώνοντας το πνεύμα, τον χαρακτήρα και την ιστορική παράδοση αιώνων;»[3]

Μικρή αντίσταση – αντίθεση στην όλη αυτήν αλλοτρίωση και τον μαρασμό, η σημερινή δημοσίευση των ταπεινών (μα ανεπανάληπτων ούτως ή άλλως) στιγμών, που αιχμαλώτισε ο παλαιός μου φωτογραφικός φακός, με τη συνοδεία μάλιστα κάποιων ποιητικότροπων σχολιασμών, οι οποίοι προέκυψαν τελευταία, με την ασφάλεια της απόστασης τριών περίπου δεκαετιών και τη νεότερη «ανάγνωση» των αποτυπωμένων εκείνων συγκινήσεων.

Σημειώσεις
[1] Ντίνου Κονόμου, Ζάκυνθος Πεντακόσια Χρόνια 1478-1978, Αθήνα 1979, τ. 2 (Ύπαιθρος Χώρα), σ. 46.
[2] ό.π., σ. 34.
[3] ό.π., σ. 51.

* Όλη αυτή η σειρά (Εισαγωγή και τα επόμενα φωτοποιήματα) πρωτοδημοσιεύτηκαν στο Περιοδικό Επτανησιακά Φύλλα 23 (2003) 999-1014, κυκλοφόρησαν μάλιστα σε ανάτυπο, το Φθινόπωρο του 2003. Από την όλη αυτή εργασία, τα ποιήματα μόνο δημοσιεύτηκαν οριστικά, δίχως την εισαγωγή και τις φωτογραφίες, στο ποιητικό βιβλίο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, Mater Dolorosa, εκδ. το δίγαμμα, Ζάκυνθος 2005, σ. 25-35.

* Στη φωτογραφία της σημερινής ανάρτησης, η πρώτη φωτογραφική μηχανή του Π.Κ.