Οι σπόνσορες του πολιτισμού μας

[Γράφει ο Διονύσης Φλεμοτόμος.

Πρόκειται για κείμενό του, με αφορμή το βιβλίο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, Της αγάπης μέγας χορηγός (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, 2004).

Πρωτοδημοσιεύτηκε την Άνοιξη του 2003 στην καθημερινή Εφημερίδα Ημέρα τση Ζάκυθος και βρήκε οριστικά τη θέση του στον πολύ αξιόλογο Τόμο μ' Επιφυλλίδες του Δ. Φλεμοτόμου, Αντι-κείμενα, εκδ. Έντυπο, Ζάκυνθος 2007, σ. 31-33.]

Δεν είναι τυχαίο, θέλω να πιστεύω, που το νησί μας μπήκε στην πεντηκοστή χρονιά της νεότερης ζωής του, της μετασεισμικής, όπως συνηθίζεται να λέγεται, μ’ ένα βιβλίο και, μάλιστα, ποιητικό. Για την τόση θλίψη και απογοήτευση, που, καθημερινά, ξεδιπλώνεται γύρω μας, δημιουργώντας συχνά έναν κόσμο στο λαιμό, κάτι τέτοιο είναι και παρήγορο και ελπιδοφόρο. Σε χαλεπούς καιρούς δίνει ανάσες ζωής. Στην επικράτηση της ημιμάθειας και της ασχετοσύνης, εγκυμονεί αισιόδοξη προσδοκία. Σε χρόνους πολιτικής χολιγουντιανής υπερπαραγωγής, έρχεται να υποσχεθεί δωρική πολιτιστική ή πιο σωστά ποιητική σωτηρία. Αναφέρομαι, βέβαια, στο νέο ποιητικό έργο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια που με τον εύστοχο, καθώς και όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρο τίτλο «Της αγάπης μέγας χορηγός» κυκλοφόρησε την Πρωτοχρονιά του 2003, όπως αναγράφεται και στον κολοφώνα του βιβλίου, από τις εκδόσεις του περιοδικού Επτανησιακά Φύλλα, που κι αυτό με κόπους και αντιξοότητες, συνεχίζει μιαν ιστορία.

Δεν είναι σκοπός μου να κάμω από τούτη εδώ τη στήλη κριτική του νέου αυτού έργου. Η ποίηση, πιστεύω, η γνήσια και ζωογόνα ποίηση, που σ’ αυτήν μας έχει μάθει, έως τώρα, ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας, διαβάζεται και κρίνεται, όπως εξάλλου και γράφεται, απελπιστικά, αλλά σωτήρια, κατά μόνας, όπως η ερωτική συνομιλία. Διαφορετικά, φορτωνόμαστε το παράπτωμα του ευαγγελικού και παραβολικού Φαρισαίου, που σε λίγες μέρες, θα κάμουμε μνεία, μπαίνοντας στο αμφιπρόσωπο Τριώδιο. Εξάλλου, θυμάμαι πάντα τη σωστική και βιωματική ρήση του μεγάλου Φαασμπίντερ, άριστου σκηνοθέτη του κινηματογράφου και της ζωής, που, αρίστως εύστοχα, δήλωσε πως «Οι κριτικοί μοιάζουν με τους ευνούχους. Ξέρουν πώς γίνεται η δουλειά, αλλά δεν μπορούν να την κάμουν». Επειδή, λοιπόν, αναφερόμαστε σε ποίηση, σε δημιουργία δηλαδή κι ο ποιητής, ας μην το ξεχνάμε, έχει το μοναδικό προνόμιο να προσαγορεύεται με το ίδιο όνομα του μεγάλου Δημιουργού, έστω και με μικτό «π», θα ξεφύγουμε από το ολίσθημα και θα προσπαθήσουμε να κάνουμε εδώ μερικές μόνο παρήγορες σκέψεις, με αφορμή το συγκεκριμένο βιβλίο και η ενέργειά μας αυτή, θέλω να πιστεύω, θα είναι η πιο τιμητική κριτική για τον δημιουργό του. 

Αν, λοιπόν, υπάρχει κάτι που πάει καλά σ’ αυτό το νησί, που, ακόμα, δεν έχει επουλώσει τα επίπονα τραύματά του από την πολλαπλή καταστροφή του 1953, αυτό είναι η ποίηση, που σε ποσότητα παράγεται άπλετη στις μέρες μας. Σε επίφοβους καιρούς, που ο πολιτισμός έγινε καραμέλα και καθημερινά πιπιλίζεται από τον κάθε άσχετο, αλλά επίδοξο (γιατί όχι) δολοφόνο, που ικανοποιεί μ’ αυτό τον τρόπο τα απωθημένα και τα κενά του, δημιουργώντας, στην καλύτερη περίπτωση, πολιτιστική σύγχυση, υπάρχουν ευτυχώς αρκετοί τεχνίτες κάλλιστοι του ποιοτικού και ποιητικού λόγου, που συνεχίζουν να ξορκίζουν το κακό, αποτελώντας το σωτήριο άλλοθι αυτού του τόπου και, σιωπηρά, μεταγγίζουν ζωογόνο αίμα στον ετοιμοθάνατο πολιτισμό μας. Είναι οι ψιθυρίζοντες διαδηλωτές της φαινομενικής μας ευμάρειας και οι, με αιτία, επαναστάτες των ημερών μας. Αυτοί που σαν τους μοναχούς αναχωρητές, ολομόναχοι στη φλυαρία της εκπόρνευσης του πλήθους της αγοράς, εξακολουθούν να προσεύχονται σε μη γήινες εξουσίες και εκλέγουν, με τη γραφή τους, ό,τι καλύτερο για να μας κυβερνήσει. Αυτοί που εξακολουθούν, έμπρακτα και με παρρησία, να αντιστέκονται στον γαβγίζοντα πολιτισμό μας και να κάνουν δάκρυ σωτήριο τις χαρτοπετσέτες της άπληστης ευφορίας μας. 

Οι δημιουργοί αυτοί μάλιστα συνεχίζουν να παραμένουν και εδαφικά στο νησί κι εδώ να υπάρχουν. Έχοντας το προνόμιο τής με τη γραφίδα τους φυγής, δεν εγκατέλειψαν σωματικά ποτέ τον τόπο τους, αλλά σ’ αυτόν ζουν και δημιουργούν. Συνυπάρχουν με τους συμπατριώτες τους. Συμπάσχουν κοντά τους. Έτσι μπορούμε άφοβα να μιλάμε για σύγχρονη ζακυνθινή ποίηση και να είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτήν.

Αν υπάρχει κάτι που μπορεί ακίνδυνα να ξεπεράσει τη σημαδιακή Τσίμα του Πόρτου, να ξεφύγει από το Μπαστούνι του Αγίου και να γίνει ο ακοίμητος πρέσβης μας στον πέρα από εμάς κόσμο, σοβαρό και υπεύθυνο, πέρα από τις εφήμερες αρπαχτές και τις άναρχες φωνασκίες, αυτό είναι η νεότερη ποιητική μας δημιουργία, που διαφέρει πολύ, ευτυχώς, απ’ ότι πολιτιστικά συμβαίνει στο νησί, που ήταν κάποτε Δύση της Ανατολής και Ανατολή της Δύσης, κατά τη σοφή σκέψη του αξέχαστου Διονύση Ρώμα. Η σύγχρονη ποιητική δημιουργία του νεότατου «Φιόρου του Λεβάντε», το αναφέραμε και παραπάνω, και μεγάλη είναι και αξιόλογη. Για τον λόγο αυτόν στον ατέλειωτο βαρύ χειμώνα, που ζούμε τα τελευταία πενήντα, μετά το Σεισμό, χρόνια, μπορούμε να καυχηθούμε, επιτέλους, για μια ποιητική άνοιξη. 

Δεν κάνω κριτική, το ξεκαθάρισα απ’ την αρχή, ούτε πιστεύω πως είναι ακόμα ώρα γι’ αυτό. Κάτι τέτοιο είναι, πιθανόν, έργο των επόμενων χρόνων. Διαπιστώσεις μόνο είναι οι σκέψεις μου και τις μεταγράφω δημόσια. Δεν ξέρω, εκ τούτου, αν οι σημερινοί ποιητές της Ζακύνθου έχουν κάτι κοινό κι αν μπορεί να αποτελέσουν σχολή. Αν έχουν σχέση με τους μεγάλους, πριν από αυτούς, ομότεχνούς τους κι αν από το έργο τους μπορεί να ξεχωρίσουν ως επτανήσιοι, συνεχίζοντας, με τη γνώση του σήμερα βέβαια, την μακρόχρονη επτανησιακή παράδοση. Υπάρχουν, όμως, κι αυτό είναι ευτύχημα. Στέκουν ισάξια δίπλα στους αξιόλογους σύγχρονους τεχνίτες του κομψότερου είδους του λόγου στο πανελλήνιο κι αυτό είναι παρηγοριά για το νησί μας. Είναι τελικά το μόνο καλό, που συμβαίνει σε τούτο τον τόπο, που καθημερινά αυτοκαταστρέφεται, αγιοποιώντας το φθαρτό και λατρεύοντας το εφήμερο. 

Το πιο ελπιδοφόρο όμως θα είναι, να τους ακούσουν οι συντοπίτες τους. Να συνομιλήσουν μαζί τους. Να μη γίνει και σ’ αυτή την περίπτωση, ό,τι συμβαίνει με τους βιβλικούς προφήτες και τον τόπο τους. Έτσι θα υπάρξει ελπίδα για την δεύτερη, μετά τον Σεισμό, πεντηκονταετία. Αν αυτό γίνει, θα έχουμε, αν όχι πνευματική Άνοιξη, κάποιες τουλάχιστον Αλκυονίδες Μέρες, μέσα στο ασφυκτικό μας καταχείμωνο. 

Το νησί μας θα πάψει να είναι η «Πρέβεζα» και θα ξαναποκτήσει κάτι από την παλιά του αισιοδοξία. Κι όλα αυτά τα εντοπίζουμε

«για ν’ ανοίξει επιτέλους ο δρόμος
και να περάσει δάκρυ χέουσα
ντάλα μεσημέρι
ως είθισται
η Mater Dolorosa»,

όπως γράφει στο τέλος ενός ποιήματός του ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας, που το έσχατο βιβλίο του ήταν ο «μέγας χορηγός» της σημερινής μας σκέψης. Και στις μέρες μας οι σωστοί, οι δίχως υλικές βλέψεις και καλποθηρία σπόνσορες επιτελούν έργο μεγάλο. 

Τον ευχαριστούμε.