Μια διδακτορική διατριβή για τον Ζακύνθιο Μητροπολίτη Ρόδου Παΐσιο Αγιαποστολίτη

Από τη σειρά των επιστημονικών Εκδόσεων της Μητρόπολης Ζακύνθου και με την ολόθυμη συναίνεση του Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. Χρυσοστόμου κυκλοφορήθηκε ήδη σ’ έναν τόμο 544 σελίδων η Διατριβή επί Διδακτορία ενός εξαίρετου κι ευγενικού ιερωμένου, αφιερωμένου στην ιστορική έρευνα, του Αρχιμανδρίτη Ευτυχίου Σαρμάνη, υπό τον τίτλο: «Παΐσιος Αγιαποστολίτης ο Ζακύνθιος Μητροπολίτης Ρόδου. Συμβολή στην έρευνα του βίου και του έργου ενός λογίου του ΙΣΤ΄ αι.» (Ζάκυνθος 2007).
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κι εμπεριστατωμένο σύγγραμμα, το οποίο ανασύρει από τη Λήθη μια σημαντικότατη μορφή ενός φωτισμένου Ζακυνθίου, μεταλαμπαδευμένου στο Σινά και τη Ρόδο, όπου διακρίθηκε για την ευρυμάθεια και τη λογιοσύνη του.

Καθώς προλογικά σημειώνει ο π. Σαρμάνης, «Η “Πόλις εάλω” βέβαια κατά το έτος 1453, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κατέπεσε και πνευματικά, διότι συνέχισε να αντιστέκεται και μετά την πτώση της. Αντέστη σθεναρώς και δεν υποδουλώθηκε πνευματικά. Ένας από τους ανθρώπους οι οποίοι αποδεικνύουν την αλήθεια αυτή είναι και ο λόγιος κληρικός και θεολόγος Παΐσιος Αγιαποστολίτης, ο οποίος έζησε και έδρασε τον ΙΣΤ΄ αι.
Στο πρόσωπό του αναγνωρίζουμε το πλήθος των επώνυμων και ανώνυμων κληρικών και λαϊκών, οι οποίοι έδειξαν ότι το μεν σώμα είναι δυνατόν να το υποτάξει κάποιος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δύναται να υποτάξει και το πνεύμα. Γι’ αυτό αξίζει να μελετηθεί η προσφορά των αξιοθαύμαστων εκείνων ανθρώπων. Στην επιστημονική έρευνα της εποχής εκείνης φιλοδοξεί ο συγγραφέας να συμβάλει με την παρούσα εργασία».

Για να λάβουμε έστω και ακροθιγώς αίσθηση για το πώς και τι της όλης διεξοδικής έρευνας περί του σπουδαίου αυτού πνευματικού ανθρώπου των μετά την Άλωση Χρόνων, αξίζει να δούμε πώς διαρθρώνεται το όλο πόνημα:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Πολιτική και εκκλησιαστική κατάσταση κατά τον ΙΣΤ΄ αι. στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (1. Πολιτική κατάσταση, 2. Εκκλησιαστική κατάσταση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως).

ΜΕΡΟΣ Α΄
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ (1. Η οικογενειακή καταγωγή του Παϊσίου – Αγιαποστολίται, 2. Βίος και εκκλησιαστική δράση του Παϊσίου, 3. Η εκκλσιαστική καταδίκη του Παϊσίου, 4. Σχέσεις με τον Μελέτιο Πηγά, 5. Η προσωπικότητα του Παϊσίου).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ (1. Ιστορία του Αγίου Όρους Σινά και των περιχώρων αυτού, 2. Στίχοι εκλεγέντες εκ του Ψαλτηρίου, 3. Ασκητικόν συνταγμάτιον, 4. Επιγράμματα, 5. Ομιλίες).

ΜΕΡΟΣ Β΄
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΪΣΙΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ (1. Η εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού (filioque), 2. Η υπεραγία Θεοτόκος, 3. «Μετουσίωσις» ή «Μεταβολή», 4. Περί του πρωτείου του Πάπα, 5. Καθαρτήριον ή Πουργατόριον, 6. Απόλυτος προορισμός, 7. Περί των Εβραίων).
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β΄ ΗΘΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ (1. Αμαρτία, 2. Υπερηφάνεια, 3. Αγάπη, 4. Ελεημοσύνη, 5. Ταπείνωση, 6. Νηστεία, 7. Προσευχή, 8. Θλίψεις, 9. Οι τέσσερεις γενικές αρετές και οι αντίζυγές τους κακίες).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ (1. Περί της Αγίας Γραφής, 2. Προϋποθέσεις ορθής ερμηνείας της Αγίας Γραφής, 3. Ερμηνευτικές μέθοδοι, 4. Οι ευαγγελικές περικοπές των Κυριακών).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ (1. Μαντεία – Μαγεία, 2. Τοκογλυφία, 3. Αισχροκέρδεια, 4. Παράνομα επαγγέλματα, 5. Αλκοολισμός – Μέθη, 6. Εκκλησιασμός, 7. Τάματα, 8. Γυναίκες και εξωτερική εμφάνισή τους, 9. Γάμος και διαζύγιο, 10. Πτωχεία και φορολογία, 11. Πολυτέλεια, 12. Σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, 13. Κατάδυση, 14. Θρησκευτική κατάσταση, 15. Προτροπή στο μαρτύριο, 16. Χριστιανοί και Μωαμεθανοί).

Ο Τόμος ολοκληρώνεται με τον Επίλογο, Βιβλιογραφία, Παράρτημα Κειμένων και Εικόνων, Πίνακα κυριοτέρων ονομάτων και πραγμάτων και Πίνακα χωρίων της Αγίας Γραφής.

Αξίζει τον κόπο να γίνει κτήμα του κάθε Ζακυνθινού, του κάθε φίλου της Ιστορίας μας. Διατίθεται από τα Εκθετήρια της Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου.

[Η παραπάνω παρουσίαση πρωτοδημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΤΣΗ ΖΑΚΥΘΟΣ, 4.11.2008, φ. 3402, σ. 9]