Τώνης Λυκουρέσης στο "Σκλάβοι στα δεσμά τους", ο ακριβής ανατόμος του ψυχισμού μας

[Η ταινία "Σκλάβοι στα δεσμά τους" του Τώνη Λυκουρέση, βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, παίζεται ήδη στις αίθουσες, συγκινώντας το κοινό.

Από την πλευρά μας, παρακαλέσαμε τη φίλη του "Ίσκιου" Αριάδνη, μόλις δει την ταινία, να μάς την παρουσιάσει, ώστε κι εμείς να την "δούμε" μες από τα δικά της μάτια. Όλοι θα συμφωνείτε, ότι οι προσεγγίσεις της Αριάδνης σε όλα τα ζητήματα, που -ευκαίρως ακαίρως- θίγονται εδώ έχουν καθαρότητα σκέψης, σφριγηλότητα γραφής και προπάντων ειλικρίνεια! Όλα τούτα συνηγορούν στο να θεωρούμε, ότι θα ήταν (όπως και ήταν, πράγματι) ο καλύτερος εκπρόσωπος του "Ίσκιου" μας στην ανίχνευση των χαμηλόφωτων Ήσκιων των "Σκλάβων" του φίλου Λυκουρέση!!!

Αριάδνη, σ' ευχαριστώ εκ μέρους όλων και παραμερίζω σκιοντυμένος, για να περάσεις!

π. Π.Κ.]

Είδα χθες την ταινία!
Έχω ακόμα τον απόηχο της ατμόσφαιράς της, ενώ οι εικόνες της περνούσαν σήμερα μπρος από τα μάτια μου σε ανύποπτο χρόνο... Δεν έχω ακόμα ξεμακρύνει από εκεί. Έζησα μία κατάσταση συγκινησιακή, έντονη σ' όλη τη διάρκεια με αποκορύφωμα ορισμένες ειδικές στιγμές και σκηνές, που μου «μίλησαν» μ' ένα πολύ προσωπικό τρόπο.
Είναι δυνατή ταινία. Δεν είμαι κριτικός κινηματογράφου. Πολύ απέχω. Είμαι δείγμα του μέσου θεατή.
Καταλαβαίνει κανείς ότι θα δει κάτι πολύ προσεγμένο στις λεπτομέρειες, ήδη από τους τίτλους. Όλη η οθόνη είναι κάγκελα ασπρόμαυρα κελιών που διαμορφώνουν και διαμορφώνονται μέσα από τα ονόματα των συντελεστών...
Αφήνει δυνατή αίσθηση το υπέροχο τραγούδι με τη φωνή της Αλεξίου που ραγίζει, ενώ οι στίχοι του είναι αποκαλυπτικοί στις αλήθειες τους. Ένοιωσα να δονούν κάτι πολύ προσωπικό μέσα μου. Θα πρέπει να το ένοιωσαν πολλοί μέσα στην ψυχή τους. Είναι τραγούδι που οδηγεί στη Σιωπή. Σε μία πολύ «ομιλητική» Σιωπή που εισχωρεί σχεδόν βίαια, εντός, και την ίδια στιγμή αγγίζει προσεκτικά την ψυχή, για να μην «αιμορραγήσει»…
Το έργο αυτό δεν ανήκει μόνον στην εποχή του. Ο Θεοτόκης αγγίζει με δεξιοτεχνία «κεντρικές αρτηρίες», ενώ ο Σκηνοθέτης χειρουργεί, κάνοντας λεπτή μικροχειρουργική, και ανατέμνει με ακρίβεια τον ψυχισμό του ανθρώπου, με όχι χωρίς συνέπειες ψυχοσυναισθηματικών αναταράξεων. Μπορεί να είναι η οπτική μου καθαρά συγκινησιακή και συναισθηματική ίσως, αλλά δεν είναι μόνο αυτό.
Όχι μόνον δεν αρνούμαι ότι έκανα προσωπικές ταυτίσεις, αφού το έργο μού ανακίνησε πολλά εσωτερικά γεγονότα, αλλά ακριβώς αυτό αναδεικνύει τον τρόπο που ο Λυκουρέσης «έπιασε» το σφυγμό, την ένταση και την αναλογία, ώστε να πετύχει αυτή την αντανάκλαση που δεν εμποδίστηκε από τα στοιχεία εποχής. Μάλιστα ενώ ξετυλιγόταν το έργο, με ξάφνιαζε ο τρόπος που με «σφράγιζε» τόσο καταλυτικά, εγώ έκανα τις ταυτίσεις μου και όχι μόνο με μία απο τις γυναίκες του έργου. Εγώ μέσα στις γυναικείες μορφές αναγνώρισα κομμάτια του βαθύτερού μου εαυτού. Αν αυτό δεν είναι απήχηση μιας ταινίας και αν αυτό δεν είναι επιτυχία μίας ταινίας, δεν ξέρω τι είναι. Και αυτό ενώ δεν ήταν μια ιστορία σαν τη δική μου, όμως έχει τη δυναμική για να είναι μια ιστορία πολλών ανθρώπων. Πολλοί άνθρωποι «διάβασαν» τις ιστορίες τους, και αυτό δεν είναι μόνο από το δυνατό κείμενο του Θεοτόκη αλλά από τη ματιά του σκηνοθέτη.
Όση ώρα έβλεπα, είχα «μπει» μέσα στην ταινία. Με είχε συνεπάρει η ατμόσφαιρά της, «ζούσα» συγκλονισμούς ειδικά σε κάποιους διαλόγους . Έχω προφέρει λόγια ειπωμένα από τα χείλη της Ευλαλίας και έχω αιστανθεί Αιμιλία, ως το βάθος του είναι μου. Ενώ έχω υπάρξει σε στιγμές όλων ίσως των γυναικών της ιστορίας, είμαι ένα μίγμα των δύο αυτών γυναικών, ενώ σαν ψυχισμός είμαι περισσότερο Αιμιλία.
Ο μέσος θεατής, που είμαι εγώ, θα πει για τον αριστοτεχνικό τρόπο μεταφοράς μιας εποχής τόσο πειστικά, ενώ την ίδια στιγμή άφηνε και τη δυνατότητα ν' απομακρυνθείς και λίγο από τη χρονική στιγμή που ξετυλίγεται η ιστορία. Ο μέσος θεατής θα πει επίσης για τα σπέρματα μίας κοινωνικής αλλαγής και κοινωνικής ανακατάταξης, και τα ιδεώδη αυτά που διασώζονται όπως ακριβώς πρέπει, για να δώσουν τα μηνύματα και να δείξουν και αναλογικές συγκρίσεις και με σύγχρονα δεδομένα.
Τα πάθη εξάλλου είναι πανάρχαια υπόθεση στον ψυχισμό του ανθρώπου και αναγνωρίζονται και στις σημερινές μορφές τους. Οι νοοτροπίες μια κάστας και οι αντιλήψεις για τον αγρότη και τον ευγενή, αλλά κυρίως οι αντιλήψεις γύρω από τη γυναίκα, είναι ένα βασικό θέμα που γίνεται βαθειά τομή μέσα από τα πρόσωπα του δράματος.
Ο μέσος θεατής θα πει για την ανατομία της διαφθοράς σε όλα τα επίπεδα, και τη φθορά την εσωτερική καταβαράθρωση του ανθρώπου. Την τραγική μορφή του Οφιομάχου που νοιώθει αποτροπιασμό στην ιδέα του καθρέφτη αυτοκριτικής. Αδύνατον να δει τον εαυτό του. Αδύνατο να απαγκιστρωθεί από αγκυλώσεις βολικές αιώνων και αδύνατον να αιστανθεί υπεύθυνος, άρα και άνθρωπος. Είναι το κατάντημα του ανθρώπου όλων των εποχών που έχει πάρει τον εαυτό του πολύ στα σοβαρά, και περιχαρακώνεται με τέτοιο φράγμα εγωισμού, ως το Θεό, όσο και οι φόβοι που τον κατασπαράζουν τελικά. Δεν είναι αναλογικά «σύγχρονος» άνθρωπος ο Οφιομάχος;
Υπάρχουν πολύ μεγάλες στιγμές μέσα σ αυτό το έργο. Όλες οι ερμηνείες ήταν εξαιρετικές και του νεαρού Παπαχρόνη που χάθηκε πρόωρα.
Υπάρχουν υπέροχες ερμηνευτικές στιγμές. Μια κορυφαία στιγμή είναι Η ΚΡΑΥΓΗ του Οφιομάχου, που κορυφώνεται σε αγωνία από τον ήχο της ανθρώπινης απόγνωσης, στον κρότο ενός σπαρακτικού κρεσέντου, που κάνει το θεατή να ριγήσει. Αυτή η στιγμή είναι αποτέλεσμα της ερμηνείας του Φέρτη, αλλά ολοκληρώνεται με τη σκηνοθετική προσθήκη που κάνει το αποτέλεσμα κάτι το ασύλληπτο σαν εμπειρία του θεατή. Συναντιούνται ο ηθοποιός, ο σκηνοθέτης και ο θεατής σε κάτι που είναι εμπειρικά η Τέχνη. Επιτυχία είναι ότι το αισθάνεται αυτό ο αδαής, ο άγευστος, είναι μύηση... Θα μπορούσα να πω πολλά για πολλές μεγάλες στιγμές της σκηνοθεσίας.
Τι να διαλέξω άλλο...
Ίσως τη μεγαλειώδη στη φρίκη της σκηνή που ψελλίζει ο ήρωας το όνομα της Λουΐζας «του», «Καταραμένη!» και πιο σιγανά και σπαρακτικά: «Λουΐζα ΜΟΥ» και μοιάζει να κορυφώνεται μέσα του η οδύνη. Η ερμηνεία του Φέρτη έχει κάτι από την τραγική φιγούρα του Ριγγολέτο και μια ατμόσφαιρα από «la forza del destino».
Η τελευταία σκηνή, τα λουλούδια στη μνήμη της αξέχαστης μεγάλης αγάπης που είχε αφήσει «εντολή» ευτυχίας και παρακαταθήκη, και μόνο έτσι μπορούσε να «εκτελεστεί». Η αποθέωση της αγάπης.
Είναι μεγάλη ταινία. Αυτό δεν το λέω μόνο εγώ, αλλά ψιθυριζόταν από ένα πλήθος που έβγαινε από την αίθουσα και έμπαινε άλλο ένα κύμα ανθρώπων για την επόμενη προβολή. Όλοι όσοι βγαίναμε είμαστε σιωπηλοί, συγκεντρωμένοι σε μία βαθύτερη σκέψη, συγκλονισμένοι από συγκινήσεις και εύγλωττα συναισθήματα.

Αριάδνη, 9.3.2009