Μια άγνωστη παράσταση του έργου "Ο Βασιλικός" του Αντωνίου Μάτεσι

Παρουσιάζει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Καθώς διαρκώς η Μνήμη γυρίζει στα Πίσω (διακριτικό γνώρισμα όσων μεγαλώνουν), με τη βοήθεια ενός μεγάλου φωτοΑρχείου που μάς συνοδεύει, βρισκόμαστε σήμερα μπροστά σε φωτογραφίες από μια παλιά λαϊκή παράσταση, τις οποίες σπεύδουμε να σκανάρουμε και να δημοσιεύσουμε χάριν των φίλων του πολυπεριοδικού μας.

Είναι Κυριακή των Βαΐων απομεσήμερο, 14 Απριλίου του 1981. Βρισκόμαστε στο πλάτωμα της εκκλησίας της Φανερωμένης, στο χωριό Μπανάτο της Ζακύνθου και ανεβαίνει από τους ερασιτέχνες και φιλοπρόοδους χωριανούς ένα ιδιαίτατα σημαντικό θεατρικό έργο της νεοελληνικής δραματουργίας, Ο Βασιλικός του μεγάλου Ζακυνθίου Αντωνίου Μάτεσι. Ένα δύσκολο πράγματι εγχείρημα, που όμως στέφτηκε από μεγάλη επιτυχία, με την πρωτοβουλία, επιμονή και διδασκαλία του συγχωριανού εκπαιδευτικού Νίκου Ζήβα, πάντα πρωτοπόρου σε δράσεις ανάδειξης του λαϊκού πολιτισμού μας και όχι μόνον.

Το έργο Ο Βασιλικός εντάσσεται στα αρχαιότερα ρεαλιστικά δράματα του παγκόσμιου ρεπερτορίου, γραμμένος το 1829. Ο ίδιος ο συγγραφέας του το χαρακτηρίζει "ιστορικόν δράμα". Στην πραγματικότητα όμως, πρόκειται για πολιτικό θέατρο συμβολικό στο γενικό του πλαίσιο, αν και με ρεαλιστικά ειδικότερα στοιχεία. Χαρακτηρίζεται από την ολοκληρωμένη και πειστική διαγραφή των κύριων χαρακτήρων, την ιδεολογική και διαλεκτική συνέπεια και φλόγα. Η περιγραφή της καθημερινότητας και των τοπικών ιδιομορφιών δεν αποτελεί ποτέ σκοπό, αλλά χρησιμεύει ως ουσιώδης μοχλός περιγραφής και εξέλιξης προσώπων, ιδεών και γεγονότων.

Ανασύρουμε, λοιπόν, μπανατιώτικες φωτοστιγμές 29 χρόνων πριν και Σάς καλούμε να λάβετε μέρος κι εσείς στην όμορφη αυτή παράστασή μας.

Ολίγα για τη ζωή και το έργο του Αντωνίου Μάτεσι

(1794-1875)

Γνωστός κυρίως για το θεατρικό έργο του Ο Βασιλικός και για τη φιλία του με το Σπυρίδωνα Τρικούπη και τον Διονύσιο Σολωμό, ο Αντώνιος Μάτεσις (η μεταγραφή του ονόματός του δική του) του Δημητρίου και της Βεατρίκης το γένος Τερτσέτη γεννήθηκε από εύπορους και αριστοκρατικής καταγωγής γονείς (η οικογένειά του ήταν καταχωρημένη στο Libro d'oro) το 1794 στη Ζάκυνθο. Σπούδασε ιταλική φιλολογία και φιλοσοφία στη Ζάκυνθο με τον Αββά Ρώσση, υπήρξε επίσης μαθητής του Αντωνίου Μαρτελάου, υπό την επίδραση του οποίου εντάχθηκε στον προοδευτικό κοινωνικό χώρο της εποχής του, του ιταλού λόγιου Palmidessa και του Αν. Καραβία από την Ιθάκη. Συνέχισε μόνος, βελτιώνοντας τις γνώσεις του στα ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά και ιταλικά. Στην διάρκεια της Επανάστασης ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρίας. Διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος επί της Παιδείας και των Εκκλησιαστικών Ζακύνθου. Το 1875 εγκατέλειψε τη Ζάκυνθο για οικογενειακούς λόγους και πήγε στη Σύρο, όπου πέθανε ένα χρόνο αργότερα.

Ο Βασιλικός γράφτηκε στα 1829 - 1830. Πρόκειται για πεντάπρακτο δράμα γραμμένο σε πεζό λόγο και απλή γλώσσα, με επιρροές από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό. Η πρώτη του παράσταση δόθηκε το 1832 στη Ζάκυνθο από θίασο ερασιτεχνών. Παρά τη δραματική του ενάργεια και τον έντονο κοινωνικό προβληματισμό του το έργο αγνοήθηκε στην εποχή του. Η αξία του για την ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου επισημάνθηκε στον αιώνα μας.

Εκτός από τον Βασιλικό ο Μάτεσις έγραψε επίσης ερωτικά, πατριωτικά και ελεγειακά ποιήματα, καθώς και μεταφράσεις (Οι Tάφοι του Ugo Foscolo, Το ελεγείο του Γκραίη, Χαμένοι παράδεισοι του Μίλτον, H κωμωδία του Τερέντιου Η πεθερά και άλλα έργα των Βοκκάκιου, Αλφιέρι, Πετράρχη, Σολωμού [από τα ιταλικά], Σαπφούς, Ευριπίδη, Κικέρωνα, κ.α.). Το 1824 και πριν από τη δημοσίευση του έργου του Σολωμού Διάλογος έγραψε μια Γραμματική της δημοτικής και σκόπευε να δημοσιεύσει μια Πραγματεία περί γλώσσης με αναφορές στη γλώσσα των δημοτικών τραγουδιών, της κρητικής λογοτεχνίας και του Αθανάσιου Χριστόπουλου.

Πηγή στοιχείων: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.