Ταχρίρ… Βεγγάζη… Σύνταγμα…

Γράφει και φωτογραφίζει ο Μανώλης Δημελλάς

Ξημέρωμα στην πλατεία Συντάγματος. Ήρθαμε για ακόμη μια ζωντανή σύνδεση. Βιαστικοί διαβάτες ψάχνουν τον δρόμο τους μέσα από τα τριπόδια των καναλιών. Η πλατεία δεν έχει ζωντανέψει ακόμη. Η δροσιά του πρωινού μάς βοηθά, απομακρύνει σκέψεις εικόνες διακοπών, παρότι πρώτη Ιούνη. Σχεδόν από τα πρώτα λεπτά αναγνωρίζεις τους κατεστραμμένους εκείνους που αθόρυβα το τελευταίο διάστημα έχασαν, μαζί με τα λιγοστά ευρώ που έπαιρναν και το δικαίωμα στο όνειρο. Μας προσεγγίζουν τραγικές μορφές ανθρώπων, μοιράζονται της ιστορίες τους και υπάρχουν μικρές στιγμές που χάνω μαζί με τα λόγια μου και την επαφή με το περιβάλλον - κάπως το λέει ο Φρόιντ αυτό: απώθηση;;; Παραδίπλα η κυρία Λουκά ψάχνει μια θέση μπροστά στις κάμερες, με κοιτά απειλητικά και μου ξεκαθαρίζει: Είσαι εικονολήπτης ε;;; Τότε είσαι κυριευμένος από τον διάβολο.

Τι θα γίνει λοιπόν; Πού πάει το πράμα; Ένας φίλος από το νησί μου, την Κάρπαθο, με έβγαλε από την δύσκολη θέση. Οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν πως εγκεφαλικά κύτταρα, αλλά και συνάψεις δεν δημιουργούνται μόνον στην παιδική ηλικία, αλλά και στους ενήλικες. Κάθε φορά που σκεφτόμαστε, προβληματιζόμαστε ή συζητάμε ένα θέμα γίνονται νέες συνάψεις, νέοι δρόμοι στον εγκέφαλο μας. Η σχέση με την δεδομένη συγκυρία είναι άμεση, αφού τα στερεότυπα που κουβαλάμε είναι που πρέπει να καταλύσουμε πρώτα και έπειτα να αλλάξουμε μοτίβο ζωής.

Το 2011 ακόμη μια χρονιά γεμάτη εκπλήξεις και ανατροπές. Είναι η χρονιά που ο πατέρας μου ξεκίνησε το μεγάλο του ταξίδι. Έφυγε πριν ένα χρόνο, μα στην πραγματικότητα ζει μέσα μου. Είναι η χρονιά που συνειδητοποίησα έναν χωρισμό (μακρύς δόκιμος χρόνος). Μα δεν θα σας μιλήσω για αυτά, που έτσι κι αλλιώς σάς είναι μάλλον μικρά και αδιάφορα. Είχα και έχω την τύχη λόγω εργασίας, να βρεθώ στις επαναστατικές πλατείες του καιρού μας. Στην πλατεία Ταχρίρ έζησα από κοντά το κίνημα των Αιγυπτίων για καλύτερες μέρες.

Αίγυπτος. Για μια ζεστή γλυκοπατάτα...

Για χρόνια ο Ναγκίμπ Μαχβούζ με συνόδευε στις διαδρομές μου για την δουλειά. Ακόμα και αρκετά βράδια γκρίνιαζε η τότε σχέση μου γιατί χανόμουν στα βιβλία του και την παραμελούσα. Τώρα είχα ολόκληρη την ευκαιρία, να φλυαρήσω και εγώ πάνω στον Νείλο. Να συναντήσω όλους εκείνους τους καθημερινούς ήρωες του Μαχβούζ και να πιω ένα τσάι μαζί τους. Έτσι κι έγινε, λίγο δειλά στην αρχή, άλλωστε κανένας δεν τους πίστεψε. Όλους αυτούς, που φώναζαν επάνω στην πλατεία Ταχρίρ νύχτα και μέρα; Φύγε… φύγε... Είπαν πως είναι ένα τσούρμο τσογλάνια, που, αφού δεν είχαν τι να κάνουνε, την έβγαζαν προκαλώντας το εύρωστο σύστημα. Τι αστυνομία, τι κλακαδόροι του παλατιού να χτυπιούνται στους δρόμους. Όταν κάτι πεθάνει, δεν υπάρχει γιατρειά. Αυτό ο εκλιπών και η οικογένειά του άργησε να το πάρει χαμπάρι. Μείναμε λοιπόν και απολαύσαμε το Κάιρο δίχως τουρίστες, δίχως ιδιαίτερη κίνηση. Ένα Κάιρο, όπου η φτώχεια ξεχειλίζει από παντού και για όποιον έχει διαβάσει Μίκα Βαλτάρι, αν κλείσει τα μάτια ημπορεί να φανταστεί πώς είναι και σήμερα ο τόπος.

Ο κόσμος περνά την γέφυρα και καταλήγει στην ένδοξη πια πλατεία, συζητά για το αύριο. Αβέβαιο, δύσκολο και σίγουρα πιο φτωχό, μα χωρίς αυτόν που τους είχε κάτσει στον σβέρκο τόσα χρόνια, δίχως να αναρωτηθεί: είναι ώριμοι;; σκέφτονται;; μπορούν να ελπίζουν σε κάτι καλύτερο αυτοί οι νέοι Αιγύπτιοι;; Οι ψητές γλυκοπατάτες πάντως είναι η ατραξιόν! Τυλιγμένες σε χτεσινές εφημερίδες είναι ο καλύτερος υδατάνθρακας. Με την πατατούλα μου στο χέρι αναρωτιέμαι: δημοκρατία και Ισλάμ πάνε παρέα;;;;

Λιβύη. Μόνο στα συμμαχικά νεκροταφεία υπάρχει ησυχία...

36 ημέρες στην Λιβύη. Την Πέμπτη 24 Φλεβάρη ξεκινούσαμε αργά το απόγεμα από Αθήνα με προορισμό την Αίγυπτο. Μετά από μια διανυκτέρευση στο ήρεμο Κάιρο και δίπλα στην ηρωική πλατεία Ταχρίρ αρχίσαμε να καταπίνουμε χιλιόμετρα μέχρι τα σύνορα με την Λιβύη. Από εκεί και με πρώτο σταθμό το Τομπρούκ καταλήξαμε στο κέντρο των επαναστατημένων περιοχών την Βεγγάζη.

Δύσκολο να καταλάβεις τον Λίβυο. Όταν ξεκινούσαμε το ταξίδι σκεφτόμουν την ταλαιπωρία την ασυνεννοησία αλλά και τον διαφορετικό τρόπο δομής της σκέψης στον αραβικό κόσμο. Εδώ τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Ξεκινώ με την βασική ανάγκη διατροφής, όλες αυτές τις μέρες μου είχε λείψει ένα κανονικό φαγητό λίγα εστιατόρια υπάρχουν, μα άντε να τα βρεις ανοιχτά. Ακόμη και για τους ντόπιους το φαγητό είναι κυρίως στο πόδι. Νομαδικός λαός, ουσιαστικά ποτέ δεν υποδουλώθηκε, αφού πριν βρεθούν τα πετρέλαια δεν ενδιαφερόταν κανείς γι' αυτό τον έρημο τόπο. Συναντώ φυλές, που χαρακτηρίζονται κυρίως από την γεωγραφική περιοχή.

Ήσυχοι άνθρωποι, που αναζητούν και αυτοί μια καλύτερη ζωή. Παρακολουθούν δορυφορική τηλεόραση, ξέρουν πως κάτω από τον κυριολεκτικά έρημο τόπο τους υπάρχει το μαύρο χρυσάφι του αιώνα μας. Όμως, οι ίδιοι δεν καταφέρνουν να κερδίζουν ούτε τα προς το ζην.

Η αντιστοιχία νομισμάτων ξεκινά από 1,6 δηνάρια για 1 ευρώ και ανεβαίνει όσο δεν φεύγει ο αρχηγός τόσο πιο πάνω. Ο οδηγός μας ο Hamis, που είναι και καθηγητής αγγλικών, έχει 300 δηνάρια μηνιαίο μισθό. Στην καθημερινότητα ένα κιλό αρνίσιο κρέας έχει 17 δηνάρια, το κοτόπουλο 5 με 7, ενώ η αγαπημένη τους συκωταριά 22 δηνάρια. Ενοίκιο για μια κατοικία είναι 250 δηνάρια. Στο σπίτι ζουν όλοι μαζί... Προ δεκαετίας ο Καντάφις έδινε τρόφιμα σε κάθε οικογένοια έτσι είχαν εξασφαλισμένο το καθημερινό φαγητό. Για τους διαφωνούντες υπήρχε πάντα η περίφημη φυλακή Αμπού Σλι στην Τρίπολη. Η είσοδος σε αυτήν ήταν σχεδόν πάντα μακροχρόνια..

Με τα χρήματα δεν έχουν την εμμονή άλλων αραβικών κρατών. Στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς που μείναμε (κοντά στην κεντρική pepsi road αυτό μόνο, δεν υπάρχουν λεπτομέρειες) ψωνίσαμε και ο ιδιοκτήτης μάς χάρισε τα τρόφιμα, μιας και δεν βλέπει ξένους συχνά.

Γενικός ξεσηκωμός λοιπόν, φαινόμενο ντόμινο κλπ. Στη Βεγγάζη υπάρχουν στιγμές, που μου θυμίζει την Βαγδάτη προ βομβαρδισμών. Δεν ξέρω αν φταίει η αμμοθύελλα, που, όταν έρχεται, με κάνει να νιώθω σαν λεγεωνάριο μισθοφόρο συνεργάτη του Λόρενς της Αραβίας ή η ερημία και ο φόβος του κόσμου για το αβέβαιο μέλλον. Πάντως σε αυτήν την σύντομη διαδρομή στην Λιβύη για ένα είμαι σίγουρος: ο Καντάφις δεν είναι παράφρων, όπως παρουσιάζεται. Υπάρχει μια διαφορά φάσης, μια διαφορά ανάμεσα στα θέλω του λαού και του αρχηγού, σε μια εποχή που το ζητούμενο είναι μια καλύτερη ζωή. Ο αρχηγός εδώ 42 χρόνια κάνει τα γούστα του. Νταραβερίζεται με όλον τον κόσμο και κάνει μόδα τις κελεμπίες που φορά, αφού τα συνολάκια του είναι προσωπικά ντιζάιν.

Μάλλον έρχεται η στιγμή της συνταξιοδότησης…, αν και όπως λέει, με 450 δηνάρια που έχει μισθό, δεν θα τον πολυπειράξει..

Σταματώ να τα σκέφτομαι, βγαίνω να δουλέψω και θα πάω σε ένα κέντρο νεοσύλλεκτων. Έτοιμοι για το μέτωπο… Κάτι σαν κωμωδία των αδελφών Μαρξ… Φτάνει να μην πέσουμε πάνω στους μισθοφόρους (από το Τσαντ και το Νίγηρα) του Καντάφι, που για 2000 δολάρια μεροκάματο σφάζουν ό,τι πετά και κολυμπά... Μέχρι που άρχισαν οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί των συμμάχων. Στη συνέχεια όλα άλλαξαν... Το πήραν πάνω τους λοιπόν ο ένας από τους λιγοστούς ήρωες του τόπου Όμαρ Μουχτάρ με το όνομα έγινε το πρότυπο, όλοι θέλουν να δώσουν κάτι, φτάνει να γραφτούν στην ιστορία και η ολοκαίνουργια χώρα το έχει ανάγκη. Ακόμη και η δημοσιογραφία έχει αλλάξει εδώ, είναι πολύ περισσότεροι οι freelancers από τους μισθωτούς.

Για το τέλος κρατώ το καλύτερο. Ενώ είμαστε μόλις 250 μίλια από αυτή την χώρα η παρουσία της Ελλάδας εδώ και 10 χρόνια είναι ανύπαρκτη. Τώρα υπάρχουν εδώ δέκα Έλληνες, με πρωταγωνιστή τον Φίλιππο Κανάκη Μανδαλιός. Πιστεύει πως μπορούμε να βρούμε κοινά και να φτιάξουμε στέρεες σχέσεις… Πιάσ’ το αυγό και κούρευ’ το… Ακούω, μαθαίνω για παλιές ιστορίες. Τρομοκρατία, κατασκοπία, κρυφά νταραβέρια… Οι σύμμαχοι μας το ξεκαθάρισαν: Σχέσεις τέλος.-