"Ιστορία εικονογραφημένη", τεύχος 520 / Οκτωβρίου 2011

Ο διευθυντής του Περιοδικού ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ μάς πληροφορεί σχετικά μες από το Σημείωμα της Σύνταξης

Τον Σεπτέμβριο του 1939, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία, αντιδρώντας στην επίθεση του Χίτλερ στην Πολωνία. Οι αιτίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ανάγονται στην διαπάλη των μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών να διανείμουν, το καθένα προς όφελός του, τον πλούτο της εγγύς του περιφέρειας και των αποικιών. Η ταπείνωση, άλλωστε, και οι δυσβάσταχτες «επανορθώσεις» που επιβλήθηκαν στη Γερμανία με τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εξέθρεψαν τη φασιστική ιδεολογία και επιτάχυναν τις εξελίξεις. Ο πόλεμος «αστραπή», όπως χαρακτηρίστηκε, κατέληξε στην κατάληψη του μεγαλύτερου μέρους της Ευρώπης από τους Γερμανούς, ενώ η επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης επισφράγισε τα σχέδια του Χίτλερ για μια ενιαία ναζιστική Ευρώπη.
                Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1940, με την απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου και την κήρυξη πολέμου. Η ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε παρά τη δηλωμένη αντίρρηση του Χίτλερ αλλά και τις προσπάθειες του Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος, ακροβατώντας μεταξύ της παραδοσιακής πρόσδεσης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στην Μεγάλη Βρετανία και στο φιλογερμανικό –με αρκετές διαφορές– πνεύμα του καθεστώτος που ο ίδιος είχε εγκαθιδρύσει, επεδίωκε να κρατήσει τη χώρα σε ουδετερότητα. Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής αποτέλεσε την πρώτη νίκη των Συμμάχων κατά των δυνάμεων του Άξονα. Πολλοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η νίκη των Ελλήνων επηρέασε την έκβαση ολοκλήρου του πολέμου καθώς υποχρέωσε τους Γερμανούς να αναβάλουν την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης προκειμένου να βοηθήσουν τους συμμάχους τους Ιταλούς που έχαναν τον πόλεμο με την Ελλάδα. Η καθυστερημένη επίθεση τον Ιούνιο του 1941, ενέπλεξε τις γερμανικές δυνάμεις στις σκληρές συνθήκες του ρωσικού χειμώνα, με αποτέλεσμα την ήττα τους. Η γερμανική επίθεση στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941 κατέληξε στην κατάληψη της Ελλάδας και στο πέρασμα της χώρας στην περίοδο της Κατοχής, στην οποία ο ελληνικός λαός από την πρώτη στιγμή απάντησε με δυναμική αντίσταση, που γρήγορα πήρε τη μορφή μιας τεράστιας λαϊκής εξέγερσης. Η Ελλάδα απελευθερώθηκε τον Οκτώβριο του 1944, αλλά την ευφορία της Απελευθέρωσης διαδέχθηκε το αδιέξοδο των εσωτερικών πολιτικών συγκρούσεων. Ο ελληνικός αντιστασιακός αγώνας δεν στόχευε μόνο στην απελευθέρωση αλλά και σε κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό το αίτημα του ελληνικού λαού για ένα καλύτερο μέλλον και την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας μετά την εμπειρία του μεταξικού δικτατορικού καθεστώτος.
                   Όσον αφορά το ερώτημα για το πότε ξεκίνησε ο  Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η απάντησή του συνιστά δυσεπίλυτο πρόβλημα, εφόσον δεν το προσεγγίζουμε εθνοκεντρικά ή έστω ευρωκεντρικά. Εν προκειμένω η ημερομηνία της 1ης Σεπτεμβρίου ισχύει μόνο για τη Γερμανία και την Πολωνία. Για τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία άρχισε στις 3 Σεπτεμβρίου, αφού ο Χίτλερ είχε αγνοήσει το τελεσίγραφό τους να αποσυρθεί η Βέρμαχτ από την Πολωνία. Από όλες τις εμπλακείσες χώρες μόνο η πρώην Σοβιετική Ένωση και η Ελλάδα καθιέρωσαν την ημέρα της εμπλοκής τους στον Πόλεμο ως εθνική εορτή. Ειδικότερα για την  τελευταία, που αφορά και τα ημέτερα πράγματα, δεν εκπλήσσει το γεγονός της επιμονής του να γιορτάζει μόνο την ένδοξη εμπλοκή της στον Πόλεμο και όχι την Απελευθέρωση, που επισκιαζόταν για δεκαετίες από τον εμφύλιο σπαραγμό.