Προφήτης Ηλίας ή Άι Λιας στον Πετροπόλεμο Ζακύνθου

Εξερευνά και παρουσιάζει η ΜΑΡΙΑ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΙΤΗ-ΚΟΝΤΟΝΗ

[Το λιμάνι της Ζακύνθου από Αγγλοκρατίας από την Εθνική Πινακοθήκη]

[Πανόραμα Ζακύνθου από το Αρχείο Ρώμα]

[Ένα πανόραμα της Ζακύνθου του 18ου αιώνα που ευρίσκεται στην αίθουσα 5 του Ιστορικού Ναυτικού Μουσείου της Βενετίας. Από την έκδοση ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ 18ος-19ος αιώνας του Διονύση Ζήβα, εκδ. Τρίμορφο]

[Απόσπασμα από την εικόνα του Αγίου Χαραλάμπη στο Ποτάμι. Έργο Νικολάου Καλέργη (ΑΨΛΒ) 1732]

[ Η πόλη και το Φρούριο της Ζακύνθου 18ος αιών από το Μουσείο Ζακύνθου]

[Πανόραμα της Ζακύνθου ευρισκόμενο στην Σαπωνοποιΐα Πατούνη στην Κέρκυρα (1840]

[Λεπτομέρεια από ελαιογραφία, δια χειρός Ν. Παλαιού, 1892, φυλασσόμενη στο Μητροπολιτικό Μέγαρο Ζακύνθου]

[Ο Προφήτης Ηλίας το 1910]

Παρατηρώντας, παλιές πανοραμικές απεικονίσεις της πόλης μας, σε όλες έβλεπα να δεσπόζει Ναός στους πρόποδες του Εξηνταβελόνη και πάνω από το παλιό Νοσοκομείο.

   Ευρισκόμενη στο ΚΤΕΛ στα Καμίνια, παρατήρησα για πρώτη φορά ίχνη περιτοίχισης πάνω στο λόφο, μέχρι που αποφάσισα να το ψάξω.

   Αφού ξεκίνησα πρώτα ρωτώντας τους γείτονες, έμαθα πως εκεί υπήρχε Ναός αφιερωμένος στον Προφήτη Ηλία.

   Ο Ντίνος Κονόμος στο έργο του, Μοναστήρια και Εκκλησίες στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967, μας πληροφορεί ότι η Εκκλησία είχε κτιστεί το 1683 στον λόφο που είχε αποσπαστεί από το κάστρο με τους σεισμούς του 1514 και ότι ήταν ερειπωμένη στα χρόνια της Ιταλογερμανικής Κατοχής και οι εικόνες της είχαν μεταφερθεί στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου του Ανδρίτση, σωζόμενη άλλοτε στο κάτω μέρος του λόφου.

   Στη συνέχεια με οδηγό τον κ. Ανδρέα Βαρυπάτη, τον οποίον ευχαριστώ και από εδώ και ύστερα από μια πολύ απότομη ανάβαση, οδηγήθηκα στα εναπομείναντα ερείπια.

Διαπίστωσα ότι υπάρχει μόνο το κάτω τμήμα του βόρειου τοίχου του ναού, στην κυριολεξία στην άκρη του γκρεμού, κι ένα μικρό τμήμα της εσωτερικής πλακόστρωσης. Όλος ο υπόλοιπος Ναός έχει καταρρεύσει στον αργιλώδη γκρεμό, είτε από φυσικά αίτια, είτε από τις εργασίες των παρακείμενων καμινιών, που χρησιμοποιούσαν ως πρώτη ύλη την άργιλο των λόφων του Εξηνταβελόνη.

  Το μήκος του τοίχου είναι 10,60 μέτρα περίπου, το ύψος του κυμαίνεται από μηδέν μέχρι μισό μέτρο. Το πάχος του είναι 55 εκατοστά και οι δομικοί λίθοι του είναι λατομείου Γέρακα σε αντίθεση με τις λίθινες πλάκες του δαπέδου που είναι λευκού χρώματος μικρών διαστάσεων (πολύ επικίνδυνη η προσέγγισή τους). Πάνω στους γωνιακούς λίθους έχουν λαξευτεί αρχιτεκτονικές προεξοχές πάχους 3 εκατοστών και πλάτους 55.

   Παρατηρώντας τον περιβάλλοντα χώρο είδα και ένα κτιστό πηγάδι, το οποίο μάλλον θα λειτουργούσε ως στέρνα με την άργιλο που το περιέβαλε.

Από όλες τις απεικονίσεις που έχω δει, η κοντινότερη είναι αυτή σε σκίτσο του ΛΕΟ ΦΟΝ ΚΛΕΝΤΣΕ του 1834.

   Επίσης εντύπωση μου έχει προξενήσει ότι η θέση του καμπαναριού δεν σημειώνεται παντού στην ίδια θέση.

   Φεύγοντας από εκεί ήλθε στο νου μου η εικόνα που περιγράφει ο Διονύσιος Βαρβιάνης στα Χρονικά του ότι η αρχαία πόλη της Ζακύνθου εκτεινόταν από την ορθόδοξη εκκλησία του Προφήτη Ηλία, προς το μεσημβρινό μέρος της πόλης, μέχρι την άλλοτε Καθολική Μητρόπολη (Ντόμο) του Σωτήρα Χριστού στο Κάστρο, αλλά με επανέφερε στην πραγματικότητα το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός και ας ήταν γεμάτο άνθη.

  Στη συνέχεια πληροφορήθηκα πως η εικόνα του προφήτη Ηλία, ευρίσκεται στον Ναό της Ανάληψης, επάνω σε ξυλόγλυπτη καθέδρα, επενδεδυμένη με ασημένιο πουκάμισο πάνω στο οποίο διάβασα, ψάχνοντας ημερομηνία,  τα παρακάτω τέσσερα ονόματα (διατήρησα την ορθογραφία τους).

  Σπύρος? Ληβαδας

  αγουστΗς καναλες

  ανασ.... γασπΗρακΗς

  γηοργακΗς σκορδουλΗς

Ψάχνοντας ακολούθως στο Λεξικόν του Λεωνίδα Ζώη, βρήκα την οικογένεια Γασπιράκη εκ Βενετίας 1691, Σκορδύλη η Σκουρδούλη εκ Γαλλίας, Κανάλε εκ Βενετίας 1508 (κάποιοι εξ αυτών ήταν και Ξυλογλύπτες έργο των το 1861, ο επιτάφιος της Φανερωμένης) και τέλος οικογένεια Λειβαδά από το 1681. Από αυτές τις οικογένειες, αν δεν κάνω λάθος υπάρχει στις μέρες μας μόνο η οικογένεια Λειβαδά στη Ζάκυνθο και οι υπόλοιπες απαντώνται ακόμη στην Κέρκυρα και Κεφαλονιά.

  Η έρευνα συνεχίστηκε στο Ιστορικό Αρχείο Ζακύνθου, όπου σε σχετικό φάκελο βρέθηκαν έγγραφα από το 1815 με περιγραφή της ακίνητης περιουσίας του ναού, από το 1828, ότι ο ναός κατέχει ένα σπίτι που κατοικείται από τον εκάστοτε εφημέριο και από το 1857.

  Μάλιστα επισυνάπτω την φωτογραφία του εγγράφου του 1825, όπου κάποιοι συμπολίτες μας θα διαβάσουν το όνομα μακρινών προγόνων τους που υπηρετούσαν τότε ως επίτροποι στο Ναό.

   Ελπίζω πως, τινάζοντας την σκόνη της λήθης που σκεπάζει εξ ολοκλήρου τον Ναό του προφήτη Ηλία,  έδωσα έναυσμα σε κάποιον ειδικό να το ψάξει περισσότερο. 

Ακρωτήρι, Αύγουστος 2015