Α΄[Περιοδικό ΠΟΡΦΥΡΑΣ 92 (1999) 233 εξ.]
Ο τίτλος μάς δίνει τις ποιητικές συντεταγμένες μορφής και περιεχομένου. Το «ενύπνιον» μας οδηγεί στη μοντέρνα γραφή, την ποίηση του ονείρου, κι όχι αναγκαστικά στην αυτόματη γραφή -ξεθωριασμένη πια- και στο ουράνιο μεταφυσικό σχήμα του βυζαντινού ορθόδοξου τρούλλου. Στο Βυζάντιο έχουμε συγχωνευμένα τον ελληνισμό και το χριστιανισμό, ορθολογισμό και συναίσθημα, λόγιο και λαϊκό στοιχείο, σκέψη και αγωνία. Αγωνία για το επέκεινα, στοχασμό για το ζωντανό, για την ύπαρξή μας. Η ποίηση του πρωτοπρεσβύτερου Καποδίστρια είναι εξομολογητική, προσωπική που πονάει για τον άνθρωπο και την παρουσία του, για την Γοργόνα και τον Σταυρό. Βαθιές οι ρίζες της ποίησής του, τρέφονται από τα έπη του Ομήρου, τη λυρική και τραγική ποίηση, την ανατολική υμνογραφία, τα σολωμικά αποσπάσματα, τη μούσα του ανθρώπινου, ιστορικού, φυσικού περιβάλλοντός του, και τη ζωντανή μυστική μουσική φωνή του Ελύτη. Ο τρόπος γραφής του τελευταίου γίνεται μίγμα με την παραδοσιακή ποίηση. Διπλασίασε την ποιητική διάσταση σε βάρος της καθαρότητας ο υπερρεαλισμός.
Σπάει τη λογική δομή, πού και πού αφήνονται νησίδες Λόγου, για να δείχνουν επιγραμματικά το ουσιώδες.
«μα Εσύ
στον Άγιο Παύλο νόντσολος
του Αγίου Λουκά σκολιταρούδι
Δέντρο του Άμμου
ευκάλυπτος».
Έτσι πρόβαλε η σκιά του ζακυνθινού Ντίνου Κονόμου, δέσμιου του νόστου. Κάπου-κάπου ακούγεται η φωνή της «Γυναίκας της Ζάκυνθος» του Διον. Σολωμού: «Τι μπορεί Θε μου να ιδεί όποιος έχει τα μάτια του-».
«η εσχάτη του γυναικωνίτη
περίγελως της γειτονιάς
……………………….
ανοίγει διέξοδο στο Χάος»
το Ησιόδειο «Χάος μας περιλούει».
Εικόνες ομιλούσες μας φέρνουν κοντά στον Ελύτη, τον ηλιοπότη.
«Μεγάλη Πέμπτη
στα κάτεργα του σώματος
και στάζεις ήλιο».
Πιο βαθιά αντηχεί αρμονικά ο ρυθμός του Κάλβου, η λιγύφθογγος λύρα του. Όλα καταλήγουν στην Αγάπη, στον Άνθρωπο, στην Ελευθερία.
«Πυρσός ο Λόγος
στ’ αλωνάκι του Στράνη
φυσάει λεβάντες».
Επιγραμματικά αναφωνεί την αλήθεια.
«Εύκολα που ξεχνιούνται οι άνθρωποι».
Όμως οι μεγάλοι της Τέχνης, Σολωμός, Κάλβος, Ελύτης, Ρωμανός ο Μελωδός, Θεόφιλος μένουν. «Φεύγει επ’ ολίγων το άστρον της αθανασίας», θα έλεγεν ο Κάλβος.
Ο ποιητής, φιλάνθρωπος, αγωνίζεται με το αίμα της πέννας του και της καρδιάς για ειρήνη κι Αγάπη.
«τους ποιητές διακονιαραίους της Αγάπης».
Γι’ αυτό και ο
«λαθραίος αναλαμβάνεται στο φως
τ’ άφυλο φως
το μέσα».
Όλη η ελληνική φιλοσοφία διαποτίζει τον ποιητικό στοχασμό του Καποδίστρια.
«Εν πρώτοις ο Νους
ποιητική αιτία
των νοουμένων».
Άθελα, συνειρμικά προβάλλει μπροστά μας με τη γνωστή ρήση: «Νους ορά και Νους ακούει». Όλα τα ρυθμίζει ο Νους, που περιέχει τον Λόγο και με συναισθηματική χροιά. Δεν είναι ο ορθολογισμός των Δυτικών με την αυστηρότητά του, αλλά ο Νους των Ελλήνων και των Ορθοδόξων, ο έμπλεος οίκτο και αγάπη.
Η αισιοδοξία και η πίστη διαχέονται στην ποίηση του πρ. Καποδίστρια. Ο θάνατος
«μερίδιο στην Ομορφιά δεν έλαβε
μήτε το μέρος το μεγάλο της ουσίας»,
γιατί περιμένουμε την Ανάσταση:
«τ’ Οστριογάρμπι μόνο θα βρυχάται
κι ο Σεισμός απ’ τα μνήματα».
Ρήξη με την παραδοσιακή ποίηση, με τον μύθο, τη δομή της και τη στίξη χαρακτηρίζουν τη συλλογή αυτή. Εικόνες σπασμένες που τις ενώνει η πλημμυρίδα του συναισθήματος, ρυθμός και βάθος ψυχής, λόγος πρωτοφανέρωτος, λυρικός, πλούσιος, που συμβαδίζει με την ανάσα του ποιητή, δημιουργούν το θεϊκό ποιητικό πρόσωπο, για να φανερωθεί ο Σπηλαιοκτήτης και να θεάται «τους ποιητές διακονιαραίους της Αγάπης».
Η συλλογή δείχνει ένα ζακυνθινό ποιητή με πλούσια ψυχικά ποιητικά χρυσάφια που αυθόρμητα κι όχι εγκεφαλικά προβάλλουν στο φως του Ήλιου και της Ελπίδας.
π. Παναγιώτης Καποδίστριας,
μια ολοκληρωμένη ποιητική φυσιογνωμία
Γράφει ο Διονύσης Μουσμούτης
[Εφημερίδα Ημέρα τση Ζάκυθος, φ. 1152, 13.7.1999]
Κρατώ αρκετό καιρό στα χέρια μου, κοντά τρεις μήνες, την τελευταία ποιητική «ανταπόκριση» του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, το «Ενύπνιο μετά τρούλλου», και όλο είχα προς νου το σκάρωμα του κειμένου αυτού. Όχι πως με εμπόδισαν μόνο οι ασχολίες μου στην καθυστέρηση αυτή, μεγαλύτερη υπήρξε η ανάγκη τριβής «ανάγνωσης» και, βέβαια, καθαρής σκέψης. Τώρα που κάπως ξεκαθάρισαν τα πράγματα, ας μου επιτραπεί να κάνω, από τις φιλόξενες στήλες της Ημέρας τση Ζάκυνθος, την παρέμβασή μου, δηλώνοντας προκαταβολικά στους αναγνώστες πως τη φιλολογική κριτική και ιστόρηση την αφήνω σε άλλους, μαζί με την εξαγωγή συμπερασμάτων.
Η εκλεκτή ποιότητα λόγου του π. Παναγιώτη Καποδίστρια από τα πρώτα κιόλας μέχρι τα τελευταία ποιήματά του, οφείλεται όχι μόνο στη συμβολιστική μαθητεία – επικοινωνία του, αλλά κατά κύριο λόγο στο ένστικτό του. Αυτό που, πολλές φορές, τον βοηθά στην επιλογή, από τον σουρεαλισμό των πιο βιώσιμων στοιχείων του.
Η ψυχική του δύναμη συμπλέει απόλυτα με την εκφραστική αποσπασματικότητά του, ενώ, παράλληλα, τον ωθεί στην αδιάσπαστη σύνδεση με τη νοημοσύνη από τη μια και με την ευαισθησία του αναγνώστη από την άλλη. Η ποίηση του π. Παναγιώτη Καποδίστρια πραγματοποιεί μια από τις πιο σημαντικές μαρτυρίες της εποχής του.
Η ποιητική του πορεία πλήθει πνευματικότητας όσο λίγες συγχρόνων ποιητών. Μια πνευματικότητα ιδιάζουσα και, παράλληλα, σημαίνουσα και για τα ποιητικά μας πράγματα, από τις πιο ενδιαφέρουσες αυτή τη στιγμή. Διατρέχει όλη την ποιητική έκφραση των καιρών.
Ο κάθε σύγχρονος ποιητής διαθέτει τη δική του ποιητική, Αναγκαία οφειλή η με ειρμό σύνθεση. Απαραίτητος όρος η ευκρίνεια. Το δόσιμο ευκαιριών στον αναγνώστη για προεκτάσεις, υποχρεωτικό. Η ύπαρξη βιωμάτων και η άρνηση της εγκεφαλικότητας, επίσης υποχρεωτικά. Και το πιο σπουδαίο, η ποίηση ως γραφή να μην είναι αυτοσκοπός. Να μη γράφει κανείς για να υποδηλώνει – επιβεβαιώνει την ποιητική του προδιάθεση, αλλά από εσωτερική ανάγκη. Αυτή την εσωτερική ανάγκη καλύπτει ο ζακυνθινός ποιητής και, παράλληλα, έρχεται να μας διευκρινίσει πως αν και η Τέχνη με τη Ζωή είναι δυο έννοιες τόσο στενά συνδεδεμένες, εν τούτοις δεν έχουν τη δύναμη της πλήρους ταύτισης. Η εκλεκτή – ιδιότυπη σχέση ποιητή – θεολόγου ευδοκιμεί, δεν βαρύνεται λογοτεχνικά. Ο κάθε ρόλος δεν αφήνει καμιά ετερόκλιτη επιβάρυνση στον άλλο. Εναρμονίζονται – συνδυάζονται ιδανικά.
Ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας, σαν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ποιητικές παρουσίες του καιρού μας, αναζητεί συνεχώς νέες εμπνεύσεις. Όντας κάτοχος ενός πλουσιότατου γλωσσικού υλικού, επιχειρεί και όχι μόνο πετυχαίνει ένα αρμονικό συνταίριασμα των ελληνικών στοιχείων των τωρινών, των παλαιότερων και των προαιώνιων, συνθέτοντας τα λειτουργικά σε στίχους γεμάτους μουσική και υψηλή ποιητική πνοή.
Το «Ενύπνιο μετά τρούλλου» είναι ένα επίτευγμα της ελληνικής ποίησης, ένα σημαντικό καλλιτεχνικό δημιούργημα. Είναι μια σπουδαία προσφορά – προσπάθεια στην ανανέωση του ποιητικού μας λόγου κι ένα μάθημα «ελληνικότητας». Είναι μια επιβεβαίωση – προέκταση της εκφραστικής τού ποιητικού του λόγου, που συνεχώς ωριμάζει, εξελλίσσεται, διατηρώντας πάντα τη μουσικότητα του Ιονίου.
Για το νησί του, που τιμά με την προσφορά – παρουσία του, ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας αποτελεί ένα σύγχρονο ξεχωριστό προνόμιο. Είναι, όμως, Αξιοποιήσιμο; Εκμεταλλεύσιμο; Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή το δόσιμο της δημιουργίας – κατάθεσή ςτου μέσα από τη σύγχρονη Ζάκυνθο πριν το κατώφλι της νέας χιλιετίας. Μια παρουσία γόνιμη και ευοίωνη, ανανεωτική συνέχεια της τοπικής παράδοσης της ποιητικής. Μια εξέλιξη της σύγχρονης ζακυνθινής σχολής. Μια αντίσταση στην τωρινή Ζάκυνθο της τουριστικής αξιοποίησης – εκποίησης.
Κλείνοντας το μικρό αυτό σημείωμά μου, θα σταθώ και θα θυμηθώ την είσοδο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, τον Ιανουάριο της χρονιάς που διανύουμε, στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός». Εκατό ακριβώς χρόνια μετά την είσοδο στο ίδιο πνευματικό ίδρυμα ενός άλλου εκλεκτού Ζακυνθινού, του Λεωνίδα Χ. Ζώη, το 1899. Θα σταθώ και θα θυμηθώ την «ανταπόκριση…!!!» της παροικίας των εν Αθήναις Ζακυνθινών στην ιδιαίτερη αυτή και τόσο τιμητική για το νησί μας εκδήλωση. Θα θυμηθώ, επίσης, πως για τον ίδιο τον Φιλολογικό Σύλλογο, που τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, δεν έχει να επιδείξει ανοιχτό πνεύμα και σύγχρονη σκέψη, αποτελεί, επίσης, τιμή η επιλογή αυτή. Νιώθω πως είναι ένα νέο και ελπιδοφόρο άνοιγμα για το μαραμένο, αλλά με μεγάλη ιστορία, «Παρνασσό» στο κατώφλι κι εδώ της νέας χιλιετίας η παρουσία του Ζακυνθινού π. Παναγιώτη Καποδίστρια. Είναι; Θα συμβεί κάτι; Ίδωμεν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου