Λίγες σκέψεις για την δι-έξοδο και το "μακρύ ζεϊμπέκικο" του Νίκου Κοεμτζή

Γράφει ο Roni Bou Saba

Τι σύμπτωση!... Να βρίσκεσαι σ’ ένα Συνέδριο για τον Νίκο τον Γκάτσο και να μάθεις ότι πέθανε ο Νίκος ο Κοεμτζής… Πού η σύμπτωση; Ο Κοεμτζής είναι για μένα ήρωας από εκείνους, που αγωνίζονται μέσα στα ποιήματα του Γκάτσου. Δεν είναι ο Κοεμτζής το παλικάρι στο τραγούδι «Παλικάρι στα Σφακιά»; Μήπως δεν είναι ο «Τζώνης ο μπόγιας»; Μήπως δεν είναι «ο Γιάννης ο φονιάς»; Ή μήπως δεν είναι ο «Κεμάλ», που θέλει -μετανοώντας πια και διηγούμενος τις αδικίες που βίωσε και τα σφάλματα που έκανε- ν' αλλάξει τον κόσμο;

Ο Κοεμτζής καθόταν στο Μοναστηράκι. Τον αναζητούσα με τα μάτια κάθε που περπατούσα εκεί... Ελάχιστα όμως τόλμησα να τον πλησιάσω. Εκείνου το βιβλίο είναι μια ζωή σε λέξεις, την οποία ζωή την πουλούσε για χάρη μιας αλλαγής, μπας και αγγίξει τους αναγνώστες... Γι’ αυτό την δεύτερη φορά που τον είδα και του είπα ότι δεν ολοκλήρωσα την ανάγνωση του έργου του, μου είπε «το βιβλίο θα σε κάνει αγωνιστή, αλλά ταυτόχρονα και ανθρωπιστή», πράγμα που πιστεύει και που λέει σε όλους, όσοι τον πλησιάζουν.

Για τον Κοεμτζή η ζωή δεν ήταν κάτι το αυτονόητο. Εκείνος την αφαίρεσε από κάποιους και παρ’ ολίγον να του αφαιρεθεί και του ιδίου. Γι’ αυτό η ζωή για κείνον έχει πια νόημα, την έπαιρνε στα σοβαρά.

Ο Βίος του Νίκου στο περιθώριο της κοινωνίας, μας ξεγυμνώνει ως ανθρώπους, γιατί, όταν χάνεται από μας μια ζωή, δεν μας ικανοποιεί η συγχώρεση και η συνέτιση. Τουναντίον, απαιτούμε αίμα. Όταν όμως, για κάποιο λόγο -άνωθεν- δεν το ‘χουμε, τιμωρούμε με τον πιο σκληρό τρόπο τον «ένοχο» και τον απομονώνουμε... Ο Νίκος δεν παραιτήθηκε από τη ζωή. Κάθε άλλο. Γιατί είδε πώς χάνεται. Έκανε ό,τι μπορούσε, για να μας μάθει κι εμάς, να την κρατήσουμε!

Για πολλούς τουρίστες -ντόπιους και μη- στο Μοναστηράκι, ο Νίκος υπήρξε ένας άγνωστος μεταξύ αγνώστων… Για άλλους όμως υπήρξε ο άνθρωπος, που εκμεταλλεύτηκε το παρελθόν του, για να καλυτερέψει το μέλλον των άλλων!...

[Αποκλειστική φωτογραφία: Roni Bou Saba]

Ορθάνοιχτο "Βημόθυρο" Ορθόδοξης Θεολογίας και Ζωής

Έφθασε σήμερα στον "Ίσκιο" μας το πρώτο τεύχος του νέου τριμηνιαίου Περιοδικού ΒΗΜΟΘΥΡΟ, το οποίο θα προβάλει, σύμφωνα με το λογότυπό του, την Ορθόδοξη Θεολογία και Ζωή. Μια πρώτη παρουσίαση του δοκιμαστικού τεύχους είχαμε κάμει παλαιότερα και μπορείτε να διαβάστε εδώ.

Σήμερα, που το κρατάμε στα χέρια μας, ολόφρεσκο και ορθάνοιχτο, μεστό κι ελπιδοφόρο, δίνουμε ευθύς παρακάτω τον λόγο στον συνεργάτη μας Roni Bou Saba, ο οποίος τυγχάνει ενεργό μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του Βημόθυρου, να μάς το παρουσιάσει. Το δημοσιευόμενο κείμενο αποτελεί την ομιλία του Roni κατά την επίσημη παρουσίαση του πρώτου αυτού τεύχους, που έγινε στην Αθήνα πριν λίγες μέρες, στις 21 Δεκεμβρίου.

Βημόθυρο θα πει συμβολικά ένα περιοδικό ανοικτό, μια πόρτα που σημαίνει τον χωρισμό δύο χώρων, και σε αναγκάζει τέλος να πάρεις θέση: θα είσαι μέσα ή έξω! Εδώ πρόκειται για μια πόρτα αεί ανοικτή, για μια συνεχόμενη ώσμωση, για ένα ασταμάτητο, δηλαδή, διάλογο. Γι’ αυτό το Βημόθυρο έχει πάνω απ’ όλα μια ταυτότητα. Ας τολμήσω εν συντομία εδώ να αναφερθώ στην ιδιαίτερη θέση που κατέχουν στην συγκρότηση της ταυτότητας του Βημόθυρο η νεολαία, η ορθόδοξη οικουμενικότητα και η θρησκειολογία.

Όλα τα παιδιά της Εκκλησίας έχουμε ένα υιϊκό παράπονο να Της πούμε, κανείς όμως μεγαλύτερο όσο η νεολαία. Οι νέοι είναι αυτοί που έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν από την Εκκλησία πολλά... ξεκινώντας με τον λόγο ύπαρξής της μέχρι και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και εκφράζεται. Τίποτε λιγότερο! Οι άδειες Εκκλησίες είναι η απόδειξή μου. Οι νέοι ρωτάνε αλλά συνήθως η Εκκλησία δεν ακούει, και άμα ακούει δεν απαντάει! Το Βημόθυρο προσδοκεί να λάβει μέρος στις προσπάθειες που γίνονται για την έξοδο από την έντονη κρίση προτείνοντας εαυτόν πρώτα απ’ όλα ως βήμα όπου οι νέοι μιλάνε. Γι’ αυτό θα δείτε, για παράδειγμα στο τεύχος που κρατάτε, ότι οι νέοι προβληματίζονται για το σχολείο που ονειρεύονται και που τους αξίζει, αυτή την περίοδο μάλιστα που αναβιώνει η περσινή μαθητική οργή. Οι εκπαιδευτικοί επίσης μιλάνε και καταθέτουν ιδιαίτερες εμπειρίες και προτάσεις. Ο ειδικός π. Βασίλειος Θερμός ερμηνεύει και προτείνει. Και το σημαντικότερο είναι ότι και η Εκκλησία μιλάει μέσω του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, του Αρχιεπισκόπου Τιράνων και άλλων διακεκριμένων κληρικών. Μ’ αυτά δικαιώνεται νομίζω το Βημόθυρο ως βήμα. Αυτά που ανέφερα δίνουν μια πρώτη γεύση, αλλά το Βημόθυρο έχει και άλλα στοιχεία να παρουσιάσει στη νέα γενιά ως περιοδικό και ταυτόχρονα να δείξει ότι φέρει μια νεανική πνοή. Τέτοια στοιχεία είναι η τόλμη στη διατύπωση των απόψεων η οποία θαρρώ είναι πια αξία που λιγοστεύει στον χώρο της Εκκλησίας και στον χώρο των μέσων ενημέρωσης. Η γλώσσα και το ύφος επίσης αντλούνται πολλές φορές από τον σύγχρονο τρόπο έκφρασης, χωρίς καμία έκπτωση στο επίπεδο σοβαρότητας αλλά με κάθε βδελυγμία προς τη σοβαροφάνεια. Η ζωντάνια των χρωμάτων καθρεφτίζει, αν μη τι άλλο, τη ζωηρότητα της ονειρεμένης και ασυμβίβαστης νεολαίας.

Η ορθοδοξία δεν νοείται εθνικά. Κάθε άλλο! Ταυτίζεται με την οικουμενικότητα. Και πώς γίνεται στην εποχή μας -της κάθε λογής επικοινωνίας και ενημέρωσης- να ξέρουμε τι γίνεται σε επίπεδο πολιτικής για παράδειγμα στην άλλη άκρη του κόσμου και να μην είμαστε ενήμεροι και μέτοχοι, ει δυνατόν, στην πορεία της Εκκλησίας πανταχού; Η οικουμενικότητα συνεπώς δεν αποκτά άλλη διάσταση στην εποχή μας; Μια διάσταση τροπική και όχι ουσιαστική, που αφορά την επικοινωνία και όχι την Κοινωνία; Γι’ αυτό το Βημόθυρο μεταφέρει εμπειρίες άλλων ορθοδόξων εκκλησιών π.χ. από τη Φιλλανδία, την Κορέα, τη Συρία, χωρίς να λησμονήσουμε την ενότητα Επισκόπιο εκκλησιαστικών γεγονότων όπου τα εκκλησιαστικά γεγονότα δεν είναι ειδήσεις αλλά αφορμές προβληματισμού. Έτσι το Βημόθυρο παρουσιάζεται ως περιοδικό που προτείνει στους αναγνώστες του μια οικουμενική ορθοδοξία που δεν περιορίζεται στην τοπική Εκκλησία αλλά στις κατά τόπους Εκκλησίες. Καθ’ ότι κάθε ορθόδοξη εκκλησία έχει ένα δικό της περιβάλλον όπου μαρτυρεί το Ευαγγέλιο με ανάλογο και αρμοστό τρόπο, του οποίου η σπουδή αποτελεί ένα κεφάλαιο της πνευματικότητας της σύγχρονης ορθοδοξίας. Οι ορθόδοξοι παντού θεολογούν ασταμάτητα και δεν μπορούμε να περιφρονήσουμε αυτή τη θεολογία κοιτάζοντας μόνο πίσω, ως αν να θεωρούμε ότι το Πνεύμα φώτιζε τους παλαιότερους να θεολογούν και τους σύγχρονους να τους έχει στερήσει τη θεολογία. Γι’ αυτό στο Βημόθυρο συγκαταλέγονται άρθρα και παρουσιάσεις θεολόγων όπως του Μητροπολίτη Όρους Λιβάνου και του π. Νικολάε Στάινχαρντ.

Μια άμεση συνέπεια της οικουμενικότητας της ορθοδοξίας είναι η ενασχόληση με τη θρησκειολογία. Την κατ’ εξοχήν επιστήμη όπου διαδραματίζεται ο διάλογος με σεβασμό και επιστημονικότητα χωρίς κανένα φόβο συγκρητισμού. Οι κοινωνίες σήμερα είναι τόσο ανοιχτές όσο να μας αναγκάζουν να έλθουμε σε διάλογο με τους πιστούς όλων των θρησκειών, να αλληλογνωριστούμε, να αγαπήσουμε αλλήλλους και να τιμήσουμε τον Άνθρωπο που θεοποιήθηκε όπως αρμόζει σε λίγες μέρες να γιορτάσουμε. Το Βημόθυρο ενστερνίζεται αυτή την πραγματικότητα και προσφέρεται ως ανοιχτός χώρος για να εκφραστεί αυτός ο τόσο θεωρητικός και συνάμα πρακτικός θεολογικός κλάδος αφιερώνοντάς του ολόκληρη ενότητα. Φιλοξενούνται άρθρα που παρουσιάζουν στους αναγνώστες αυτό το νέο κλάδο με απλό τρόπο, μαζί με άλλα άρθρα που ρίχνουν φως σε θρησκείες της διπλανής πόρτας, θα έλεγα, όπως είναι το Ισλάμ για παράδειγμα σήμερα, και άλλα άρθρα που παρουσιάζουν λατρευτικά έθιμα σε χώρες όπου συνυπάρχουν πολλές θρησκείες όπως η Συρία στο παρόν τεύχος.

Μετά από αυτή τη σύντομη παρουσίαση κάποιων από τα συστατικά που συνθέτουν την ταυτότητα του Βημόθυρο, οφείλω να τονίσω τέλος ότι η ταυτότητα είναι «η φθορά του καθρέφτη που πρέπει να σπάσουμε κάθε φορά που μας αρέσει η εικόνα», όπως λέει ο Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς. Συνεπώς η ταυτότητα του Βημόθυρο, όπως παρουσιάζεται τώρα, δεν θα είναι στατική αλλά θα αναδιαμορφώνεται τακτικώς, ώστε να μην συμβιβαστούμε ποτέ με όσα μας ενοχλούν. Αντιλαμβάνεστε -πιστεύω- μετά απ’ όλα όσα είπα τη συγκίνησή μου και τη χαρά που έχω, εγώ ένας ορθόδοξος του Λιβάνου που μου δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσω τη γέννηση του Βημόθυρο και να δω από κοντά τη ζωντάνια της εν Ελλάδι Ορθοδοξίας.

أوقيانوسُ قطرةٍ Σταγόνας Ωκεανός: Ένας ελληνοαραβικός ιστότοπος για τη Λογοτεχνία

Για τον Roni Bou Saba έχουμε κάμει αναφορές και άλλοτε στους ιστοτόπους μας. Νέος άνθρωπος, μάς ήρθε από τον Λίβανο, όντας πτυχιούχος Ορθόδοξης Θεολογίας και Αραβικής Φιλολογίας, και σπουδάζει τώρα Ελληνική Φιλολογία στην Πάτρα, ασχολούμενος παράλληλα με τη Βυζαντινή Μουσική και τις Μεταφράσεις. Πολυπράγμων, ανήσυχος και πολλά υποσχόμενος.

Τώρα μπαίνει στον κόσμο του Ιστολογείν μ' ένα μπλογκ, "που θα ασχολείται με την μετάφραση της λογοτεχνίας από τα αραβικά προς τα ελληνικά και αντίστροφα", όπως προδηλώνει, το οποίο μάλιστα βαφτίζει

أوقيانوسُ قطرةٍ Σταγόνας Ωκεανός.

Εάν κάμετε κλικ στον παραπάνω τίτλο, θα δείτε, ότι ο Roni επέλεξε ν' αρχίσει τις δημοσιεύσεις του από την ταπεινότητά μου, μεταφράζοντας κάποιους παλαιότερους στίχους μου, μαζί με υπερβολικά τιμητικούς λόγους. Τον ευχαριστώ πολύ και τού εύχομαι να έχει εσαεί "διαύγεια συναισθήματος", όπως θα έλεγε και ο Ελύτης.

π. Π.Κ.

Μια ξεχωριστή εκδήλωση από το Καλλιτεχνικό Σύνολο "Πολύτροπον" στο "Κέντρο Δικανικών Μελετών"

Μόλις έλαβα γνώση για μια ξεχωριστή και πρωτότυπη εκδήλωση, η οποία πρόκειται να πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Τρίτη 2 Ιουνίου 2009, στις 8 το βράδυ, στον χώρο Υποδοχή Θεοφάνεια του Κέντρου Δικανικών Μελετών, του Καθηγητή Κώστα Ε. Μπέη (Αθήνα, οδός Αγίου Ισιδώρου 35, Λυκαβηττό) από το ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ.

Η εκδήλωση φέρει τον γενικό τίτλο «Θα ’ρθει συντροφιά κι ο Χριστός». Και τι περιλαμβάνει; Ύμνους, ποιήματα και μουσικές συνθέσεις Ελλήνων δημιουργών, μεταξύ των οποίων της ταπεινότητάς μου, πράγμα για το οποίο ευχαριστώ εκ βαθέων τους διοργανωτές και μάλιστα τον Παναγιώτη Ανδριόπουλο, που έχει τον σχεδιασμό και τη γενική επιμέλεια.

Συμμετέχουν: Δάφνη Πανουργιά, τραγούδι - Τάσος Σπηλιωτόπουλος, πιάνο - Παναγιώτης Ανδριόπουλος, τραγούδι - Peter Saliba, ψάλτης - Roni Bou Saba, ψάλτης - Paul Saliba, ψάλτης - Δημήτρης Καραδήμας, αναγνώστης.

Ακολουθεί το αναλυτικό Πρόγραμμα:

Α΄ Βυζαντινοί ύμνοι (ελληνικά και αραβικά)

* Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Η μουσική των αγγέλων.

* Δοξολογία Μεγάλη (στίχοι τινές), μέλος Δημητρίου Αλ Μουρ, ήχος πλ. α' (μακάμ ατζέμ κιουρντί).

* Roni Bou Saba: Η βυζαντινή μουσική στην Αραβόφωνη Ορθοδοξία.

* Άξιον Εστίν, αργοσύντομο, μέλος Δημητρίου Αλ Μουρ, ήχος α'.
* Βασιλεύ Ουράνιε, μέλος Ανδρέα Μουάικιλ, ήχος πλ. β'.

* Σωτήρης Γουνελάς, Κύριε.
* Διονύσης Καρατζάς, Προσευχή.

* Εξομολογείσθε τω Κυρίω, ήχος πλ. α΄, μέλος σύντομον.

Β΄ Από τον κύκλο Ιερατική Ποίηση

* Παναγιώτης Καποδίστριας:

Ωδή ζ΄ από το ποίημα Της αγάπης μέγας χορηγός,
Ήχος πλ. β΄, μέλος παραδοσιακό.

* Μητροπολίτης Πέργης Ευάγγελος:

Προς το τέρμα,
Μουσική: Κωνστάντια Γουρζή.

Γ΄ Τραγούδια Μάνου Χατζιδάκι – Μίκη Θεοδωράκη

* Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Η προσευχή του ταπεινού.

* Εσπερινός. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, Ποίηση: Γεώργιος Δροσίνης.

* Νικηφόρος Βρεττάκος, Πρόσωπο με πρόσωπο.

* Κύριε. Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις, Στίχοι: Βαγγέλης Ροζακέας.

* Ήσουν παιδί σαν τον Χριστό. Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις, Στίχοι: Νίκος Γκάτσος.

* Μελισσάνθη, Στον ουρανό της αιωνιότητας.

* Νυχτερινός άγγελος. Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις, Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης.

* Νίκος Καρούζος, Η προσευχή του σκουληκιού.

* Η προσευχή του ακροβάτη. Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις, Στίχοι: Αγαθή Δημητρούκα.

* Νίκος Καρούζος, Απολέλυσαι της ασθενείας σου.

* Την πόρτα ανοίγω το βράδυ. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, Ποίηση: Τάσος Λειβαδίτης.

* Ματθαίος Μουντές, Για ν’ αγαπήσεις…

* Κραταιά ως θάνατος αγάπη. Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις, Από το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντος.


[Στην εικόνα (από το Πρόγραμμα της εκδήλωσης): Ο Χριστός, Φώτη Κόντογλου - 1924, αραιωμένο μελάνι, 17 x 13,5 εκ. Συλλογή Ι. Παπαδόπουλου].

Μια ημερίδα για την Αραβική Λογοτεχνία του 20ού αιώνα

Με πολύ μεγάλη χαρά και ικανοποίηση πληροφορούμαστε (κι ευχαρίστως το αναμεταδίδουμε στους φίλους του "Ίσκιου"), ότι η Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών, η Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Σπουδών Μέσης Ανατολής οργανώνουν ημερίδα αφιερωμένη στον ποιητή Μαχμούντ Νταρουίς, το Ρίτσο της Παλαιστίνης (διαβάστε ποιήματά του στα παραΘέματα λόγου), με θέμα:

Η ΑΡΑΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ.

Η ενδιαφέρουσα αυτή εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Δευτέρα, 25 Μαΐου 2009, στις 6.30 το απόγευμα, στο Μεγάλο Αμφιθέατρο (AULA) της Φιλοσοφικής Σχολής στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι στην εκδήλωση αυτήν λαμβάνουν ενεργό μέρος δυο πολύ καλοί μας φίλοι: α) Η Ελένη Κονδύλη-Μπασούκου, Καθηγήτρια Αραβολογίας, ποιήτρια, δεινή blogger και ΑΝΘΡΩΠΟΣ (με όλα κεφαλαία), β) ο Λιβανέζος Roni Bou Saba, πτυχιούχος της Αραβικής Φιλολογίας, της Ορθόδοξης Θεολογίας ήδη φοιτητής Ελληνικής Φιλολογίας στην Πάτρα και μεταφραστής, γνωστός σε όλους μας εδώ από τα καίρια σχόλιά του και την όλη παρουσία του στον "Ίσκιο".

Ακολουθεί το Πρόγραμμα της Ημερίδας, για όποιον επιθυμεί να παραστεί. Θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης:

18.30΄ Χαιρετισμοί

Α. ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Γιάχια Χάκι (1905-1990), η τέχνη της πατριδογνωσίας. Ομιλητής: Δρ Τάρεκ Ραντουάν, καθηγητής Πανεπιστημίου αλ-Άζχαρ, Μορφωτικός Ακόλουθος της Πρεσβείας της Αιγύπτου και Διευθυντής του Μορφωτικού Κέντρου της Πρεσβείας της Αιγύπτου στην Αθήνα.

Για τη ζωή και το έργο του Γκαμάλ αλ-Γιτάνι (γεν 1945). Ομιλήτρια: κα Ελένη Καπετανάκη, φιλόλογος-μεταφράστρια.

Β. ΠΟΙΗΣΗ

Ο ποιητής Νουάιμα (1889-1998) και η αναζήτηση του είναι. Ομιλητής: κ. Ρόνι Μπου Σαμπά, φιλόλογος-μεταφραστής.

Μαχμούντ Νταρουίς (1941-2008): «Ας έρθει ειρήνη στο φάντασμά μου». Ομιλήτρια: κα Αγγελική Σιγούρου, ποιήτρια-μεταφράστρια.
Απαγγελία: κα Φαντίλα Μονζέρ, κ. Χρήστος Κωτσιακόπουλος.

Γ. ΘΕΑΤΡΟ

Η πρωτοπορία στο αραβικό θέατρο: Ταουφίκ αλ-Χακίμ (1899-1987). Ομιλήτρια: κα Ελένη Κονδύλη Μπασούκου, Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρείας Σπουδών Μέσης Ανατολής.

Ταουφίκ αλ-Χακίμ επί σκηνής.
Συρραφή κειμένων και σκηνοθετική επιμέλεια: κα Καίτη Μανωλιδάκη.
Μετάφραση από τα αραβικά: κ. Παναγιώτης Καρματζός.

Το Τραγούδι του Θανάτου.
Μαμπρούκα: Μαίρη Κιντώνη. Αζάκερ: Ελένη Βουτυρά. Ελουάν: Αλέξανδρος Μαχαιράς

Ε, συ που σκαρφαλώνεις στο δέντρο.
Αστυνομικός: Φώτης Αρμένης. Υπηρέτρια: Καίτη Μανωλιδάκη. Η σύζυγος: Ελένη Βουτυρά. Ο σύζυγος: Νίκος Κεφαλάς. Δερβίσης: Φώτης Αρμένης

Κρουστά, ούτι, φλογέρα, τραγούδι: Νικήτας Βοστάνης

Οργανωτική επιτροπή: Δ.Σ. της Ε.Ε.Ε.Σ.Μ.Α.

Λαμπριάτικη Αλληλογραφία [6]

Αγαπητοί πάτερ και φίλτατοι,

εύχομαι αυτό το πάσχα να είναι σε όλους μας συμφιλίωση με τον Κόσμο και με τη Φύση που ο Αναστημένος Χριστός ηγάπησε και έσωσε.

Ρόνι.

[Πρόκειται για τον πιστό μας φίλο Roni Bou Saba και τις e-ευχές του, τις οποίες λάβαμε πριν λίγα λεπτά. Αγαπητέ Φίλε, αντεύχομαι εκ μέρους όλων, η ζωή σου να χαριτώνεται πάντα από την ανέσπερη ημέρα της Λαμπρής!!!]

Ο Γιάννης Ρίτσος στην αραβική γλώσσα / يانّيس ريتسوس بالعربيّة

Ο Λιβανέζος φίλος Roni Bou Saba μ' εκπλήσσει κάθε μέρα και περισσότερο. Πρόκειται για μια χαρακτηριστική περίπτωση νέου Έλληνα, ως μετέχοντος της ημετέρας Παιδείας!

Πτυχιούχος Αραβικής Φιλολογίας και Ορθόδοξης Θεολογίας στη γενέτειρά του ο Roni, σπουδάζει τώρα Ελληνική Φιλολογία στην Πάτρα. Ασχολείται με τις μεταφράσεις σημαντικών έργων της Λογοτεχνίας και της Θεολογίας, είναι πολιτικοποιημένος μετά παρρησίας, αγαπά τους πολύ τους Έλληνες Λογοτέχνες, παλαιούς και νεότερους, είναι καλλίφωνος και διαπρέπει στην Βυζαντινή Ψαλτική! Τι περισσότερο να επισημάνω; Πόσα περισσότερα να κάμει ένας σύγχρονος νέος άνθρωπος, ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον μας;

Αφορμή του σημερινού αφιερώματος είναι η μεταγραφή που έκαμε αυτές τις μέρες, από τα Ελληνικά στα Αραβικά, του πασίγνωστου και συγκινητικότατου αποσπάσματος "Μέρα Μαγιού" του Γιάννη Ρίτσου από τον έξοχο "Επιτάφιο", παρουσιάστηκε χθες το βράδυ σ' εκδήλωση, που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Πάτρας και το ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιοδικό Διαπολιτισμός, σε συνεργασία με την Φιλαρμονική Εταιρεία Πατρών, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης (από εκεί και η φωτό).

Σήμερα μάλιστα η μετάφρασή του πρωτοδημοσιεύτηκε στον εξαίρετο και υποδειγματικό πολιτισμικό ιστότοπο του Παναγιώτη Ανδριόπουλου "Ιδιωτική Οδός", απ' όπου και το μεταφέρουμε παρακάτω, με πολλή χαρά μας, ώστε να λάβουν γνώση και οι φίλοι του "Ίσκιου" μας!

Αξίζει εδώ να μνησθώ (αν δεν με απατούν οι πληροφορίες, τις οποίες μόλις τώρα συλλέγω), ότι τον Ρίτσο μετέφρασαν διακεκριμένοι Άραβες Ποιητές: Ο Άδωνης μετέφρασε ένα ανθολόγιο είκοσι ποιημάτων από τις δυο συλλογές «Η τελευταία προ Ανθρώπου Εκατονταετία» και «Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη». Η μετάφραση του Άδωνη έγινε από τα γαλλικά. Ρίτσο εξάλλου μετέφρασε και ο Ιρακινός ποιητής Σάντη Γιούσουφ, βασιζόμενος στις αγγλικές μεταφράσεις του Edmund Keeley και στη μετάφραση του Νikos Stangos (Gestures, and Other Poems, 1968-1970) για τη συλλογή "Χειρονομίες" που κυκλοφόρησε το 1979 στα αραβικά (στη Βηρυτό). Έχει επίσης μεταφράσει και ο Μαροκινός ποιητής Χισάμ Φάχμι "Τα Ερωτικά" του Ρίτσου (δεν ανεύραμε πότε), αλλά και ο Αιγύπτιος ποιητής Ρίφατ Σαλάμ πολλά ποιήματά του σε μορφή ανθολογιών, π.χ. "Το Μακρινό", που κυκλοφόρησε το 1997 με ποιήματα από άλλες συλλογές, όπως τη "Ρωμιοσύνη". Ο ίδιος αυτός ποιητής ετοιμάζει τη μετάφραση της συλλογής "Η σονάτα του σεληνόφωτος", αλλά και τα Άπαντα του Καβάφη!

Όλες πάντως οι παραπάνω μεταφράσεις στ' αραβικά προήλθαν από την αγγλική και γαλλική γλώσσα. Απ' όσο μπορούμε να γνωρίζουμε, η πρώτη που γίνεται από τα ελληνικά στ' αραβικά είναι αυτή του Roni!

Ακολουθεί λοιπόν το ελληνικό "Μέρα Μαγιού" και αμέσως μετά η αραβική εκδοχή, κατά Roni Bou Saba:

Γιάννη Ρίτσου

Επιτάφιος

VI

Μέρα Μαγιού μού μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω,

άνοιξη, γιε, που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω

Στο λιακωτό και κοίταζες και δίχως να χορταίνεις

άρμεγες με τα μάτια σου το φως της οικουμένης

Και με το δάχτυλο απλωτό μου τάδειχνες ένα-ένα

τα όσα γλυκά, τα όσα καλά κι αχνά και ροδισμένα

Και μούδειχνες τη θάλασσα να φέγγει πέρα, λάδι,

και τα δεντρά και τα βουνά στο γαλανό μαγνάδι

Και τα μικρά και τα φτωχά, πουλιά, μερμήγκια, θάμνα,

κι αυτές τις διαμαντόπετρες που ίδρωνε δίπλα η στάμνα.

Μα, γιόκα μου, κι αν μούδειχνες τ' αστέρια και τα πλάτια,

τάβλεπα εγώ πιο λαμπερά στα θαλασσιά σου μάτια.

Και μού ιστορούσες με φωνή γλυκειά, ζεστή κι αντρίκια

τόσα όσα μήτε του γιαλού δε φτάνουν τα χαλίκια

Και μούλεες, γιε, πως όλ' αυτά τα ωραία θάναι δικά μας,

και τώρα εσβήστης κ' έσβησε το φέγγος κ' η φωτιά μας.

[Από τη συγκεντρωτική έκδοση του Ποιητή, Ποιήματα, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1978, τ. 1, 168]

يانّيس ريتسوس
المرثيّة


يومَ نوّارٍ هجرتني، يوم نوّار أفقدك
في ربيعٍ يا ابني أحببتَه، كنتَ تصعدُ إلى فوق

إلى السطح، تنظر، وبلا أن تشبع
ترضع بعينَيك نور المسكونة

كنتَ بأُصبعكَ الممدودة ترينيه واحداً واحداً
كلَّ حلوٍ، كلَّ جميلٍ، وشاحبٍ وورديّ

تريني البحر يلتمع هناك كالزيت
والأشجارَ والجبالَ في الوِشاح الأزرق

والصغيرةَ الفقيرةَ العصافيرَ والنملَ والعُشَيبات
وهذه الماسات وقد رشحت جنبها الجرّة

فيا بُنيَّ وإن تُرِني النجوم والكواكب
أشاهدْها أنا أبهى في عينيك البحريّتين

وتروي لي بصوت عذب دافئ رجوليّ
ما لِعَدِّه لا تكفي حِصيُّ البحر

وتقول لي يا ابني أنّ هذي كلَّها ستصبح لنا
والآن انطفأتَ وانطفأ وهجُ نارِنا

"Η φύση του Ισλάμ": Ένα δοκίμιο του Μητροπολίτη Όρους Λιβάνου Ζορζ Κοντρ (Georges Khodr)

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Να, που κάθε μέρα μαθαίνω πράγματα ουσίας και διάρκειας, τα οποία με χειραγωγούν μακριά από την ευ-δαιμονική μου αυτάρκεια και αυταρέσκεια, κάνοντάς με να συνειδητοποιήσω, ότι δεν είμαι το κέντρο του σύμπαντος, ούτε συγκεντρώνω το ενδιαφέρον του κοσμικού γίγνεσθαι ή… απο-γίγνεσθαι!

Μιλώ προσωπικά παραπάνω, διότι, αν ως χριστιανικός κόσμος και μάλιστα ελλαδίτικος δεν βάλουμε βαθύτατα το δάχτυλο στον «τύπον των ήλων», ώστε να μας πονέσει όσο γίνεται περισσότερο, δεν πρόκειται να έλθουμε «εις εαυτόν».

Μόλις έλαβα ένα μικρό βιβλίο από τον Λιβανέζο φίλο μου Roni Bou Saba (πτυχιούχο Αραβικής Φιλολογίας και Ορθόδοξης Θεολογίας στον Λίβανο και ήδη φοιτητή Ελληνικής Φιλολογίας στην Πάτρα), ο οποίος με τιμά συχνά-πυκνά εδώ στον «Ίσκιο» με τα εύστοχα σημειώματα / σχόλιά του.
Το βιβλίο αποτελεί μεταφραστικό ανδραγάθημα του Roni ενός πολυσήμαντου δοκιμίου του Μητροπολίτη Βύβλου, Βότριδος και Όρους Λιβάνου Γεωργίου (Georges Khodr), με τίτλο «Η φύση του Ισλάμ», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Μαΐστρος (2009), με Πρόλογο κι Επιμέλεια της Εκδότριας Εύης Βουλγαράκη – Πισίνα.

Δεν γνώριζα ούτε τον Ζορζ Κοντρ ως διανοητή, μήτε ότι μπορεί (αν και πρέπει) ένας Ορθόξοξος Επίσκοπος, να εκφράζεται με τόση ευρυχωρία σκέψης και διάθεση αγαπητική για τον Άλλο, τον Διπλανό, τον Έξω από Εμάς. Ατυχώς, έχουμε συνηθίσει τους Ορθόδοξους Ιεράρχες μας (στην συντριπτική τους πλειονότητα, πλην ελαχίστων φωτεινότατων εξαιρέσεων), αλλά και τον θεολογικό μας κόσμο, να δρουν και ν’ αντιδρούν λαβυρινθωμένοι από τη μέσα πλευρά των ολόκλειστων θυρών της αυτάρεσκης στενοκαρδίας τους.

Ο Μητροπολίτης Γεώργιος (γενν. 1923) δεν είναι ο τυχόντας! Εμπνευστής του MJO, του λιβανέζικου δηλαδή νεολαιΐστικου κινήματος, από τα ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου Ορθόδοξων Νέων, καλός συγγραφέας και απροκατάληπτος διανοητής, επιδέξιος εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Αντιοχείας σε πλείστα όσα διεθνή fora, μες από αυτό του το δοκίμιο (διάλεξη κατά την ανακήρυξή του σε επίτιμο διδάκτορα του Ορθόδοξου Θεολογικού Ινστιτούτου του Αγίου Σεργίου, 22.6.2007 - απ' όπου και η διπλανή φωτό) μιλά την Αλήθεια για το πώς και το γιατί του Ισλάμ. Και ξέρετε; Στην εποχή του δόγματος «πες μου ένα ψέμα, να σε αγαπήσω», η ξεκάθαρη Αλήθεια για τον Άλλον, δεν είναι πάντοτε αρεστή, όταν μάλιστα μάς ξεβολεύει από την πνευματική μας ραστώνη και χαύνωση.

Για να κατανοήσει ο αναγνώστης το αλογόκριτο της σκέψης τού στοχαστή Κοντρ, επιλέγω κατά τύχην ένα πολύ σύντομο προσωπικό του στιγμιότυπο του 1941, από τα φοιτητικά του χρόνια (σελ. 45):

«Ένας φίλος, καθώς μ’ επισκεπτόταν στο φοιτητικό μου δωμάτιο, βλέπει στο γραφείο μου ένα Κοράνιο. Μού λέγει: "Μα γιατί το διαβάζετε;" Η απάντησή μου ήταν η εξής: "Ψάχνω τα ίχνη του Χριστού παντού"».

Τι φανερώνει αυτό το λίγο; Μα, οπωσδήποτε, το Πολύ της Αγάπης και της Συναλληλίας. Ότι «το πνεύμα όπου θέλει πνει», ενώ είναι ανάγκη να ξεδιακρίνουμε -δίχως βέβαια συγκρητιστικές αλχημείες και λογικές- την όποια καλότητα τής έξω επό εμάς κοσμοθεωρίας του Διπλανού, δίχως εγκλωβισμούς σε συνήθεις (α)θεολογικούς σχηματισμούς, από τους οποίους ένας μόνον -παρεμπιπτόντως- απουσιάζει: Ο Θεός της Αγάπης.

«Η φύση του Ισλάμ» του Ζορζ Κοντρ δεν είναι λόγος ex cathedra, αλλά έλλογος λόγος αφ’ ενός αυτοσυνειδησίας και αυτομεμψίας, αφ’ ετέρου αγαστής συνύπαρξης θρησκειών και δογμάτων σε μιαν ευαίσθητη κι αιματοπότιστη περιοχή, όπως αυτή της Μέσης Ανατολής.

Εκεί, σ’ εκείνους τους τόπους του κολαζόμενου (από έξωθεν συμφέροντα) Παραδείσου, η καθημερινή συνάντηση και συμβίωση Χριστιανών και Μουσουλμάνων τείνει να γίνει και θεολογική. Στον δυτικό όμως κόσμο (ο οποίος βιώνει οσονούπω την δύση του) τα πράγματα είναι πιο δυσχερή. Ο Φόβος, εξαιτίας της σύγχρονης πολιτικο-κοινωνικής έκφανσης του Ισλαμισμού, ήδη «έξω βάλλει» την Αγάπη. Γνωστά γεγονότα ακροτήτων εκατέρωθεν των δύο κόσμων δημιουργούν δισταγμούς ή και εναντιότητες, όμως ποια από τις δύο πλευρές είναι πράγματι «αθώα του αίματος»;

Γι’ αυτό υπερτόνισα στην αρχή, ότι ο Μητροπολίτης Όρους Λιβάνου μιλά την Αλήθεια και την Αγάπη, που ΕΙΝΑΙ ο Θεός! Η Καταλλαγή μπορεί να είναι και τρόπος και τόπος συνύπαρξης, η δε Αγάπη, η μόνη κοινή γλώσσα συνεννόησης και συνεργασίας.

Ευχαριστώ από καρδιάς τον Συγγραφέα, τον Μεταφραστή και την Εκδότρια, οι οποίοι μού έδωσαν την ευκαιρία πρόσβασης σ’ ένα κείμενο ανατρεπτικό, κάνοντας ως εκ τούτου τις παραπάνω ταπεινές σκέψεις. Καλή συνέχεια σε όλους!

Νοητή επιστροφή στον Λίβανο

Θάλασσα μονάχα βλέπω μέσα στη θάλασσα.
Δε βλέπω όχθη. Ούτε περιστέρι.

Μαχμούντ Νταρουίς (1941-2008) από τη συλλογή Μνήμη για λήθη

Οι φρικαλεότητες των τελευταίων ημερών στη Μέση Ανατολή (εννοώ την επίθεση των Εβραίων στους Παλαιστινίους της Γάζας) αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον και την αγάπη μου για εκείνους τους ευαίσθητους κι εύφλεκτους τόπους.

Ο νους επιστρέφει -απαιτητικά λαίμαργος- στον Φεβρουάριο του 1999 (πώς διάβηκαν ήδη δέκα χρόνια!...), οπότε βρέθηκα εκεί με μια ομάδα φίλων. Τρεις προηγούμενες σχετικές αναρτήσεις του Ιστολογίου μας δείτε εδώ, εδώ κι εδώ.

Απόψε ανατρέχω πάλι στο ταξίδι εκείνο και αντλώ ποιοτικές φωτοαναμνήσεις, μυρωδίες των τόπων, ανάσες των ανθρώπων που γνώρισα. Κι έτσι μπορώ ν' αναζώ!... Σε μέρες μάλιστα πολιτικοοικονομικού, πολιτισμικού, διαπροσωπικού και διεθνούς Λαβυρίνθου, ο στέρεος μίτος των Ταξιδιών οδηγεί σε κάποιαν (έστω και εικονική) διέξοδο!...

[Η ανάρτηση ετούτη αφιερώνεται στον Λιβανέζο φίλο Roni Bou Saba.

Το μότο της ανάρτησης προέρχεται από το βιβλίο, Ελένης Κονδύλη-Μπασούκου, Εισαγωγή στη Λογοτεχνία των Αράβων, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2001, σ. 459]

"Και βροντά ο λόγος μου..." / ...وتهدر كلمتي

Τελικά ο αγώνας των αδικημένων, δεν γίνεται μόνο με όπλα σιδερένια, εισαγόμενα από τις διάφορες μεγάλες δυνάμεις.

Αυτή η μικρή κοπέλα, ονόματι Αθανασία, μάς θυμίζει, ότι εν αρχή είναι ο Λόγος (με τις διάφορες σημασίες του Λόγου). Ο Αγώνας της Αθανασίας λοιπόν έδωσε στο ποίημα, περισσότερη ποιητικότητα, ζωή και υπόσταση. Κάποια ποιήματα ξεπερνάνε τη φήμη των ποιητών τους, ιδού ένα παράδειγμα.

Αυτό το ποίημα κυκλοφορεί χωρίς υπογραφή ποιητή στο διαδίκτυο, το υπογράφει όμως μια φλογερή αγνή φωνή. Το μετέφρασα, κατά το δυνατόν, ύστερα από προτροπή του ιστολόγου πατέρα Παναγιώτη, που εκτίμησε τη σημασία του αγώνα του Λόγου. Γι' αυτό, καθώς και για τόσα άλλα, τον ευχαριστώ.

Roni Bou Saba

فلسطيني

فلسطيني، أنا اسمي فلسطيني
نقشتُ اسمي على كلّ الميادين
بخطّ بارز يسمو على كلّ العناوين
حروف اسمي تلاحقني، تعايشني، تغذّيني
تبثّ النار في روحي وتنبض في شراييني
جبال النهر تعرفني مغاورُها وتدريني
بذلتُ الطاقة الكبرى وقلت لأمّتي: "كوني"
صلاح الدين في أعماق أعماقي يناديني
وكلّ عروبتي للثأر للتحرير تدعوني
وراياتي التي طُيَت على ربوات حطّين
وصوت مؤذِّن الأقصى يهيب بنا: "أغيثوني"
وآلاف من الأسرى... وآلاف المساجين
تنادي الأمّة الكبرى وتهتف بالملايين
تقول لهم: "إلى القدس، إلى قِبلة الدين
إلى حرب تدكّ الظلم تزهق روح صهيون
وترفع في سماء الكون أعلام فلسطين
وتهدر كلمتي... تمضي
فلسطيني.. فلسطيني.. فلسطيني

Παλαιστίνιος

Παλαιστίνιος, το όνομά μου Παλαιστίνιος
Το χάραξα παντού
Μ' εξέχουσα γραφή, υπερβαίνοντας όλους τους τίτλους
Με κυνηγάνε τα γράμματά του... συμβιώνουμε, με τρέφουνε
Διαδίδουν στην ψυχή μου την πυρά, σφύζουν στις φλέβες μου
Τα σπήλαια στα βουνά του ποταμού με ξέρουνε, με γνωρίζουν
Έβαλα την μεγάλη ενέργεια και είπα στο έθνος μου: «Γίνε»
Ο Σαλαδίνος, στα έσχατα βάθη μου, μού φωνάζει
Ο αραβισμός μου, στην εκδίκηση, στην απελευθέρωση με καλεί
Οι σημαίες μου οι διπλωμένες στους λόφους της Χατίν
Η φωνή του μουεζίνη του Αλ- Άκσα μας φωνάζει: «Βοηθήστε με»
Χιλιάδες αιχμάλωτοι, χιλιάδες φυλακισμένοι
Καλούνε το έθνος το μεγάλο, φωνάζουν στα εκατομμύρια
Λένε: «ελάτε στα Ιεροσόλυμα, ελάτε στον προορισμό της πίστης
Ελάτε σε πόλεμο που συντρίβει την αδικία, και σκοτώνει τη Σιών
Υψώνει στον ουρανό του κόσμου τη σημαία της Παλαιστίνης»
Και βροντά ο λόγος μου, πηγαίνει...
Παλαιστίνιος...
Παλαιστίνιος...
Παλαιστίνιος...