Μια Σκοπιώτισσα Παναγία στα Ιεροσόλυμα

Φωτογραφίες - κείμενο: π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Το πρωί της 12ης Φεβρουαρίου 2020, ευρισκόμενοι προσκυνηματικώς στην παλιά πόλη των Ιεροσολύμων και επισκεπτόμενοι τους Αγίους Τόπους, ένα εικοσαήμερο πριν την εκδήλωση του Covid-19 στη χώρα αυτήν, εισήλθαμε στον Ναό της ρωσικής παρουσίας στην Αγία Γη, που κείται μερικές εκατοντάδες μέτρα από την περίπυστο Ναό της Αναστάσεως. 

Μες από αυτόν τον "ρώσικο" Ναό περνά μάλιστα ένα μικρό κομμάτι από τα οικοδομήματα της παλαιάς πόλης. Εκεί, εκτός από τα του Ναού συνήθη, υπάρχει και μια αίθουσα με μουσειακά εκθέματα ρωσικού ενδιαφέροντος.

Ανάμεσα στα άλλα, που συναντήσαμε εντός του Ναού αυτού, ήταν και μια γνώριμη εικόνα της Παναγίας. Μια Δεομένη, τύπου Σκοπιώτισσας της Ζακύνθου, η οποία αμέσως μάς προσέλκυσε και την αγκαλιάσαμε με ζακυνθινοπρεπή αισθήματα τιμής! Φέρει μάλιστα και την χρονολόγηση: "1494". Βρίσκεται μέσα σε κουτί άλλης, κατεστραμμένης προφανώς, εικόνας και αυτή καθεαυτή η Δεομένη βρίσκεται εντός καλλιτεχνημένου χρυσοξυλόγλυπτου μπαρόκ πλαισίου. 

Θα ημπορούσε να βρίσκεται σε μιαν εκκλησία της Ζακύνθου! Όπου κι αν βρίσκεται όμως, την αγαπάμε και μας εμπνέει! 

"Σκοπιώτισσά μου [...] το Κάλλος δόσμου"

Φωτογραφίες και ποίηση: π. Παναγιώτης Καποδίστριας

ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΜΑΤΗΣ

Θηλές των ήσκιων

την Αρτέμιδα τρέφουν

μη μαραζώσει

και διασώζουν

την ηχώ τα γελάκια

την περηφάνια

μα εφοδεύει

Χρόνος Μεγαλομάτης

κι όλα τα καίει

των σχίνων τ’ άνθη

στο Βουνό θρονιάζοντας

αφέντρα νέα.

-Σκοπιώτισσά μου

λάβε τις αυταπάτες

το Κάλλος δόσμου.

[Φωτογραφίες και ποίημα: Π.Κ. Σκοπός, 28.10.2008]

Ενώ τα σύγνεφα ακουμπούσαν τη Σκοπιώτισσα...

Φωτογραφίες και ποίηση: π. Παναγιώτης Καποδίστριας

ΒΗΜΑΤΑ ΣΤΑ ΙΕΡΑ ΤΩΝ ΕΛΑΤΙΩΝ 

cum oppido magnifico

et fertilitate praecipua Zacynthus…

mons Elatus ibi nobilis

Πλίνιος

1

Εδώ κοιμάται

ο Κεραύνιος θεός

του χρυσού γένους.

2

Ξάφνου το φίδι

ν’ αποδερματώνεται

το φιλδισένιο.

3

Είναι αρραβώνας

το αίμα που αγκαθώνει –

ιαματικός.

4

Το άκρατο βέλος

όπου δείχνει και τρυπά

φωτορραγείτε.

[Από την ποιητική συλλογή, Παναγιώτη Καποδίστρια, Όταν ο Σπηλαιοκτήτης έρθει, εκδ. Αίολος 1995, σ. 35]

Η συνέχεια αύριο, στην επόμενη δημοσίευσή μας! Η είσοδός μας στον περιώνυμο Ναό, όπου η εφέστια Εικόνα της Σκοπιώτισσας!

Συναυλία "εις το βουνό ψηλά εκεί" της Σκοπιώτισσας

 Δειλινό 21ης Αυγούστου 2014, στην κορυφή του βουνού Σκοπός, με θέα την πόλη της Ζακύνθου και το Ιόνιο τριγύρω 

Σκοπιώτισσα στα σύννεφα

Χθες το δειλινό, καθώς όλοι γιορτάζαμε την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι δε Ζακυνθινοί Παναγιώτηδες την ονομαστική εορτή τους (εξαιτίας της Σύναξης της Παναγίας), ο καλός μας φίλος και γιατρός Σπύρος Λ. βρέθηκε μεταξύ ουρανού και γης και από εκεί, με ένα mms, θέλησε να μάς κάμει κοινωνούς της εμπειρίας του:

Όντας εκ των ιδιοκτητών του βουνού Σκοπός, εκεί όπου κατά την αρχαιότητα υπήρχε ιερό της Αρτέμιδας και σήμερα περιώνυμη σταυροειδής μετά τρούλου επ' ονόματι της Παναγίας της Σκοπιώτισσας, αποτύπωσε για χάρη μας το παλλάδιο της Θεομήτορος καθώς εισερχόταν κυριαρχικό στις ατραπούς του Σύγνεφου και στις αισθήσεις τ' Ουρανού.

Εκεί πάνω, μόλις βρεθείς (όπως συχνότατα ο ευδαίμων Σπύρος), αποξεχνιέσαι και αποξεχνάς. Βρίσκεσαι ανεμόθυτος στις ριπές όλων των Αέρηδων, νοιώθεις έκθετος στα σκαλούνια της Κυράς, συλλαμβάνεις το πέρασμα ιερών προσώπων, τα οποία δια γήινου οφθαλμού δεν δύνανται να αιχμαλωτισθούν. Από εκεί εισπράττεις όλα τα νερά των θαλασσών από τριγύρω: Το Ιώδες, το Ηώφιλον, το Σιωπικόν, το Κεχαριτωμένον, στον δε Ουρανό τον Αρχάγγελο με καψαλισμένες φτερούγες να ορθοπατεί στις μύτες, ώστε -χαιρέκακα θαρρείς- εγκοσμιώνει Μυστήρια που δεν αντέχει ανθρώπου νους και τη νοσταλγία την ασίγαστη των Εσχάτων...

Τα ανωτέρω είναι λόγια πυρετού, μην μού τα καταλογίσετε

π. Π. Κ.

[Περισσότερα για τον μυστηριώδη τόπο του Σκοπού και της Σκοπιώτισσα, δείτε στην ειδική ενότητα του Ίσκιου μας, εδώ.]

Σκοπιώτισσες του Κόσμου

Σε μια παλαιότερη δημοσίευσή μας, υπό τον τίτλο Μια Ζακυνθινή Παναγία στη Λευκάδα, είχαμε αναφερθεί στον αγιογραφικό τύπο της Παναγίας της Σκοπιώτισσας, που έλκει την καταγωγή της από το Βουνό Σκοπός της Ζακύνθου και, ως επαναλαμβανόμενο τύπο φορητής εικόνας, την συναντάμε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, αλλά και στο εξωτερικό, όπως π.χ. στο Morsbach της Γερμανίας.
Τότε, αναφερόμενοι σε διάφορα αντίγραφα, είχαμε καλέσει, όσους γνωρίζουν άλλες Σκοπιώτισσες, να επικοινωνήσουν μαζί μας.

Περί τα μέσα του περασμένου Οκτωβρίου μια άγνωστή μας κυρία, η Γερμανίδα Jutta Andrea Helena Geurten, μάς απέστειλε ένα e-γράμμα, στο οποίο, μεταξύ άλλων, μάς έγραφε:

"(...) Το 1999 με συνεπήρε μια εικόνα της Παναγίας στην Ιερά Μονή Αποστόλου Παύλου, στην Πλάκα Λαυρίου [φωτό 1η]. Τόσο, που δεν θα ήθελα να ξαναφύγω από τη ματιά Της. Τη φωτογραφία την έβγαλα εγώ πριν χρόνια. Τώρα έχουν βάλει την εικόνα σε άλλη κορνίζα, επειδή άνθρωποι προσεπάθησαν να την πάρουν. Οι Αδελφές δεν γνώριζαν τίποτα για την εικόνα αυτή. Μια Γυναίκα τούς την χάρισε, όταν άνοιξε το Μοναστήρι.

Λίγον καιρό αργότερα μού χάρισε μια φίλη μου μια χάρτινη εικονίτσα της Παναγίας του Morsbach. Περάσανε τα χρόνια και δεν έφευγε από το μυαλό μου. Και έτσι πήγα εφέτος στο Morsbach, να την δω. Και μετά πήγα στη Μονή του Λαυρίου. Η ομοιότητα είναι αφάνταστη. Η Σκοπιώτισσα στο Morsbach είναι πίσω από μια σιδερένια καγκελωτή Πόρτα σαν Φυλακή, για ασφάλεια βέβαια, και μόνο έτσι μπορεί η εκκλησία να είναι ανοιχτή. Αλλά σαν σε φυλακή είναι και έκλαψα όταν την είδα έτσι. Φυλακισμένη και ξενιτεμένη...

Μια άλλη Σκοπιώτισσα υπάρχει στην Κέρκυρα [φωτό 2η, η εφέστια εικόνα της Παλαιοκαστρίτσας]. Ιδίου τύπου, αλλά διαφορετικό πρόσωπο. Αυτό ισχύει και για την Εικόνα στη σελίδα σας. (...)"

Σε επόμενο e-γράμμα της η κ. Jutta Geurten, μάς απέστειλε ένα κατατοπιστικό σημείωμα περί της Σκοπιώτισσας του Morsbach [φωτό 3η και 4η], που υπάρχει στην ιστοσελίδα της Ορθόδοξης Ενορίας του Siegen. Το παραθέτουμε αυτούσιο:

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΣΚΟΠΙΩΤΙΣΣΑ

Μερικές Πληροφορίες για την εικόνα στο Morsbach
Όχι μακρυά από το Siegen και το Olpe βρίσκεται το γραφικό χωριό Morsbach


Η κ. Geurten, έχοντας νεότερες πληροφορίες, προσθέτει στο γράμμα της:

"(...) Ο Καθολικός παπάς, που αγόρασε την εικόνα, έχει πεθάνει. Με τον τωρινό παπά της Καθολικής Εκκλησίας St. Gertrud στο Morsbach θα μιλήσω προσεχώς, γιατί προσπαθώ να φέρω την Σκοπιώτισσα για προσκύνημα στα Εισόδια, στην Εκκλησία μας στην Κολονία. Δεν ξέρω, εάν θα τα καταφέρω. Μα θα προσπαθήσω. (...) Ελπίζω να μάς βοηθήσει η Παναγία. Η Εκκλησία μας είναι Κοίμησις της Παναγίας. (...)"

Η Γερμανίδα Φίλη μας, λοιπόν, προσπάθησε και -ως φαίνεται- τα κατάφερε!!! Τούτο προκύπτει από το σημερινό της e-γράμμα, με το οποίο μάς απέστειλε μια φωτογραφία της Σκοπιώτισσας του Morsbach, όπως στολίστηκε με λουλούδια και αγάπη για τη γιορτή των Εισοδίων στην Κολονία!!!

Στην (ρωμαιοκαθολική) εκκλησία του St. Gertrud, διαφυλάσσεται ένα κειμήλιο μεγάλης αξίας: η βυζαντινή εικόνα της Παναγίας της Σκοπιώτισσας. Προέρχεται από την νήσο Ζάκυνθο. Εκεί, κοντά στην πρωτεύουσα του νησιού, υψώνεται ένα μεγάλο βουνό, το οποίο φαίνεται να φυλάγει σαν σκοπός το νησί. Γι’ αυτό οι κάτοικοι του νησιού το έχουν ονομάσει «Σκοπό». Παλαιοτέρα υπήρξε στην κορυφή του βουνού και ένα μοναστήρι της Παναγίας με μια περίφημη εικόνα: η Παναγία η Σκoπιώτισσα. Σήμερα όμως το μοναστήρι είναι ερείπιο, κατεστραμμένο από την πάροδο του χρόνου, από τις διάφορες κατοχές, που έζησε η Ζάκυνθος, και ειδικά από σεισμούς, που έπληξαν το νησί. Πως έφυγε η εικόνα από το νησί είναι άγνωστο. Αφού πρόκειται για ένα έργο τέχνης του ΙΓ΄ αιώνα, μήπως την πούλησε κανείς; Μήπως την έκλεψε κανείς; Μήπως την έκρυψε κανείς για να την προστατέψει από "σεισμού, πυρός, μαχαίρας, επιδρομής αλλοφύλων" και χάθηκε με αυτόν τον τρόπο.

Αυτό που ξέρουμε, είναι ότι το 1933 ο τότε ρωμαιοκαθολικός εφημέριος του χωριού Morsbach, Karl Starck, ανακάλυψε την εικόνα σε παλαιοπωλείο της Κολωνίας και την αγόρασε για τον ενοριακό ναό του. Έκανε έρευνες για την προέλευση της εικόνας, φώναξε ειδικούς και επιστήμονες να την δουν. Διαπιστώθηκε ότι η εικόνα, που έχει την επιγραφή «Η ΣΚΟΠΙΩΤΗΣΣΑ», προέρχεται πραγματικά από το εν λόγω νησί. Η Ζάκυνθος ήταν, ως γνωστό, για πολλά χρόνια κάτω από τον στρατιωτικό και οικονομικό έλεγχο των Ενετών. Μια δυτική επίδραση διακρίνεται φυσικά και στην διαμόρφωση της εικόνας: Σε αντίθεση προς την δυτική τέχνη η ορθόδοξοι αγιογράφοι αποφεύγουν σκοπίμως να απεικονίσουν την Παναγία μόνη της, δηλαδή χωρίς τον Χριστό. (Η Ορθοδοξία συνδέει πάντα την ευλάβειά μας προς την Παναγία με το γενονός της Γέννησης του Υιού της, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.) Η Σκοπιώτισσα όμως είναι μόνη της. Πώς εξηγείται; Η απάντηση είναι απλή: φαίνεται, ότι αρχικά η εικόνα αποτελούσε τμήμα ενός τρίπτυχου, τριών εικόνων δηλαδή: του Χριστού στη μέση, και δεξιά και αριστερά της Παναγίας και του Προδρόμου, που δείχνουν προς τον Κύριο.

Παλαιότερα διακρινόταν μόνο το δεξί χέρι της Παναγίας, που δείχνει και μας «οδηγεί» στον Χρηστό. Είναι δηλαδή ο γνωστός τύπος της εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας. Αργότερα προστέθηκαν από μεταγενέστερους αγιογράφους το αριστερό χέρι και το (επίσης δυτικής προελεύσεως) στέμμα της Παναγίας.

Από το 1933 η εικόνα της Παναγίας αγαπήθηκε από τους κατοίκους του Morsbach και σχεδόν σε κάθε σπίτι του χωριού υπάρχει αντίγραφό της. Προσελκύει όμως και προσκυνητές από άλλα μέρη. Από το 1984 οι Έλληνες της περιοχής μαζί με συμπατριώτες από την Ρηνανία, την Βεστφαλία και την Έσση μαζεύονται μια μέρα του Χρόνου για το ετήσιο προσκύνημά τους Ιερείς και λαός προσεύχονται ταπεινά στην ξενιτεμένη εικόνα της Παναγίας, τελούν Θ. Λειτουργία και περιφέρουν την εικόνα με κατανυκτική λιτανεία γύρω από τον ιστορικό Ναό. Το απόγευμα της μέρας ψάλλουν τον Παρακλητικό Κανόνα της Παναγίας και γυρίζουν με καινούργιες δυνάμεις στα σπίτια τους.

Γι’ αυτό η αξία της Εικόνας δεν είναι μόνο χρηματική, αρχαιολογική ή καλλιτεχνική: Για μας είναι πρώτ’ απ’ όλα πνευματική. Για μας τους ορθοδόξους είναι ένα κομμάτι της ίδιας της ταυτότητάς μας, κρυμμένο και αναποκάλυπτο μέχρι την καθιέρωση του ετησίου προσκυνήματος. Πολλές φορές ακούμε στην Παλαιά Διαθήκη τη διαβεβαίωση «Ο τόπος αυτός άγιος εστίν». Την ίδια εμπειρία είχαμε κι’ εμείς όταν βρέθηκε η εικόνα αυτή. Δεν εννοώ φυσικά τον συγκεκριμένο τόπο, αλλά παντού, όπου και να ζούμε, η φιλανθρωπία του Θεού μα επιφυλάσσει τέτοια σημεία παρηγοριάς. Αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια της καρδιά μας.

Ταυτόχρονα η κ. Geurten ανακάλυψε και μάς απέστειλε μιαν επιπλέον Σκοπιώτισσα, που θησαυρίζεται στο Ikonen-Museum Recklinghausen [βλ. φωτό παρακάτω]. Από το βιβλίο μάλιστα του εν λόγω Μουσείου φωτογράφισε τη σχετική σελίδα με τα ιστορικά στοιχεία περί της άλλης αυτής Εικόνας (μ' ένα κλικ στην τελευταία φωτό, μπορείτε να μεγεθύνετε και να διαβάσετε):

Μια Ζακυνθινή Παναγία στη Λευκάδα

Ευρισκόμενος πριν από λίγες μέρες στον Μητροπολιτικό Ναό της Ευαγγελίστριας στη Λευκάδα, με συνεπήρε μια εικόνα της Παναγίας, την οποίαν είχαν φέρει από το σπίτι τους προς εκκλησιασμόν οι ιδιοκτήτριές της (μητέρα και κόρη), με τις οποίες μάλιστα είχα και συνομιλία.

Με συνεπήρε περισσότερο, διότι ο τύπος εκείνος της Δεομένης Παναγίας, την οποίαν είχα μπροστά μου, ήταν πολύ γνωστή και προσφιλής. Πρόκειται για τον εικονογραφικό τύπο της Σκοπιώτισσας. Το αναγράφει άλλωστε ολοκάθαρα και η ίδια η εικόνα στα δεξιά της (όπως διαπιστώνετε κι εσείς στις παραπάνω δύο φωτογραφίες), κάτι που προφανώς δεν είχαν διαβάσει οι ιδιοκτήτριες, διότι απλούστατα δεν ήταν υποψιασμένες και δεν ξεδιάκριναν τι ακριβώς μπορεί να λέει η επιγραφή.

Πώς βρέθηκε η Ζακυνθινή Παναγιά στη Λευκάδα, ουδείς μπορεί να γνωρίζει επακριβώς. Οι Κυρίες που την κατέχουν, με διαβεβαίωσαν πάντως, ότι δεν έχουν σχέση με τη Ζάκυνθο.

Τους μίλησα για το βουνό Σκοπός του Τζάντε, που δεσπόζει αριστερά στο έμπα του λιμανιού μας και το έχει μάλιστα υμνήσει ο Διονύσιος Σολωμός, για το παλιό Μοναστήρι εκεί πάνω, για την Κυρά του Βουνού, η οποία πήρε τ' όνομά της απ' το ίδιο το βουνό: "Σκοπιώτισσα", για τον εικονογραφικό αυτόν τύπο, που κυκλοφορεί σε πολλά αντίγραφα ανά τον κόσμο. Για παράδειγμα:

* Σκοπιώτισσες είναι δυό Παναγίες, τις οποίες έχει δημοσιεύσει ο Ντίνος Κονόμος στο βιβλίο του Ζάκυνθος (Πεντακόσια Χρόνια) 1478-1978, [Αθήνα 1979, τ. 2 (Ύπαιθρος Χώρα), 47 εξ.]. Η πρώτη της συλλογής Δημητρίου Οικονομοπούλου και η δεύτερη της Οικογενείας Κομούτου.

* Σκοπιώτισσα είναι η Παναγία στον ναό του Αγίου Θύρσου στο χωριό Αλυκανάς Ζακύνθου.

* Σκοπιώτισσα μάλλον είναι μια σωζόμενη δυσδιάκριτη εικόνα στον ναό της Φανερωμένης στο χωριό Μπανάτο Ζακύνθου.

* Σκοπιώτισσα είναι μια περίπυστη εικόνα σε γνωστό μου σπίτι στο Μπανάτο επίσης. Ατυχώς, οι ιδιοκτήτες της αμελούν να την συντηρήσουν, παρά τις οχλήσεις μου, και ήδη απολεπίζεται καταστρεφόμενη.

* Σκοπιώτισσα είναι και η εικόνα που θησαυρίζεται στη Γερμανία, στο γραφικό χωριό Morsbach, όχι μακρυά από το Siegen και το Olpe, στον ρωμαιοκαθολικό ναό St. Gertrud.

Γι' αυτή την τελευταία περίπτωση, εκείνο που γνωρίζουμε, είναι ότι το 1933 ο Karl Starck, ο τότε ρωμαιοκαθολικός εφημέριος του χωριού Morsbach, ανακάλυψε την εικόνα, που μάλιστα έφερε την επιγραφή "Η ΣΚΟΠΙΩΤΗΣΣΑ" σε παλαιοπωλείο της Κολωνίας και την αγόρασε για τον ενοριακό ναό του.

Από τότε αγαπήθηκε από τους κατοίκους του Morsbach και σχεδόν σε κάθε σπίτι του χωριού υπάρχει αντίγραφό της. Προσελκύει όμως και προσκυνητές από άλλα μέρη. Από το 1984 οι Έλληνες της περιοχής μαζί με συμπατριώτες από την Ρηνανία, την Βεστφαλία και την Έσση μαζεύονται κάθε χρόνο και την πανηγυρίζουν.

Τα παραπάνω στοιχεία για τη Σκοπιώτισσα του Morsbach, αντλήσαμε από την ιστοσελίδα του Pfarrer Panagiotis Tiriakidis, εδώ, όπου και εκτεταμένη παρουσίασή της.

Δείτε επίσης και στο λογοτεχνικό περιοδικό Περίπλους εδώ κι εδώ, το σχετικό άρθρο "Μια ζακυνθινή εικόνα στο Morsbach της Γερμανίας" της Δωροθέας Dumoulin-Λυκούρεση.

Παρατηρήστε, πόσο μοιάζουν οι δύο Σκοπιώτισσες, αυτή της Λευκάδας (1η και 2η φωτό) και αυτή της Γερμανίας (3η φωτό).

ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ: Αν κάποιος από τους φίλους αναγνώστες μας γνωρίζει καμιάν άλλη εκδοχή Σκοπιώτισσας, μπορεί να την φωτογραφήσει και να μάς την αποστείλει (στο pakapodistrias@yahoo.gr), ώστε να την ανακοινώσουμε από αυτή εδώ τη θέση.

Ανάβαση στο βουνό Σκοπός [γ']

ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΜΑΤΗΣ

Θηλές των ήσκιων
την Αρτέμιδα τρέφουν
μη μαραζώσει
και διασώζουν
την ηχώ τα γελάκια
την περηφάνια

μα εφοδεύει
Χρόνος Μεγαλομάτης
κι όλα τα καίει
των σχίνων τ’ άνθη
στο Βουνό θρονιάζοντας
αφέντρα νέα.

-Σκοπιώτισσά μου
λάβε τις αυταπάτες
το Κάλλος δόσμου.

[Φωτογραφίες και ποίημα: Π.Κ. Σκοπός, 28.10.2008]

Ανάβαση στο βουνό Σκοπός [β']

ΒΗΜΑΤΑ ΣΤΑ ΙΕΡΑ ΤΩΝ ΕΛΑΤΙΩΝ

cum oppido magnifico
et fertilitate praecipua Zacynthus…
mons Elatus ibi nobilis
Πλίνιος

1

Εδώ κοιμάται
ο Κεραύνιος θεός
του χρυσού γένους.

2

Ξάφνου το φίδι
ν’ αποδερματώνεται
το φιλδισένιο.

3

Είναι αρραβώνας
το αίμα που αγκαθώνει –
ιαματικός.

4

Το άκρατο βέλος
όπου δείχνει και τρυπά
φωτορραγείτε.

[Από την ποιητική συλλογή, Παναγιώτη Καποδίστρια, Όταν ο Σπηλαιοκτήτης έρθει,
εκδ. Αίολος 1995, σ. 35]

Ανάβαση στο βουνό Σκοπός [α']

Χθες το απομεσήμερο, μετά από δυο δεκαετίες, οργάνωσα έτσι τα πράγματα, ώστε να πάρω μια μεγάλη χαρά: Κατάφερα να ξανανέβω στον Σκοπό, το βουνό της Αρτέμιδας και της Παναγίας της Σκοπιώτισσας, στο χωριό Βασιλικός, ιδιοκτησίας της Οικογένειας των Λογοθετών.

Πράγματι, μεγάλη μου η χαρά! Το απόγευμα ήταν κάτι περισσότερο από εξαίσιο εκεί στα ύψη! Όση ζεστασιά απόμεινε ακόμη στον φθινοπωρινό μας ήλιο συναπαντιόταν με τη φρεσκάδα του αχανούς Ιονίου τριγύρω μας, δημιουργώντας μιαν έντονη διάθεση αναθεώρησης όλων των δεδομένων της πληκτικής και πνιγηρής μας καθημερινότητας. Έτσι κι αλλιώς η πόλη της Ζακύνθου στα πόδια μας, σαν σε χάρτη, μακρινή και... τιποτένια. Εμείς, στο ύψος μας!!!

Οι τοίχοι του παρακείμενου ναού του Αγίου Νικολάου του Μεγαλομάτη υποστυλωμένοι, μήπως και κάτι διασωθεί… Οψόμεθα...

Αναθυμήθηκα την πρώτη ανάβαση εδώ, το 1981 και πώς αποτύπωσα φωτογραφικά κάποιες τοτινές απόψεις των κτιρίων του Βουνού. Δείτε εδώ τη Σκοπιώτισσα κι εδώ τον Μεγαλομάτη εκείνης της μακρινής εποχής.

Ξαναπερπάτησα σε τόπο μυστικά ιερό, όπου ο σταυροειδής μετά τρούλου Ναός της Κυράς και το περιβάλλον Μοναστήρι βρίσκονται σε κατάσταση αναγέννησης, ευτυχώς! Τα έργα προχωρούν εντατικά και τα καλά αποτελέσματα είναι ήδη ορατά.

Αμέσως μετά την πρώτη εκείνη (του 1981) άνοδο στον Σκοπό, με πλημμύρισαν -θυμάμαι- στίχοι σχετικοί. Βρήκαν, μαζί με άλλους, την οριστική τους θέση στο πρώτο μου ποιητικό βιβλίο, που, με τίτλο «Δήθεν υαλογραφία», κυκλοφόρησε το 1987 από τις εκδόσεις Περίπλους. Ύστερα, το 1994, δημοσιεύτηκαν (αυτά μόνον), με τον περιστασιακό τίτλο «Η Νόνα η Σκοπιώτισσα» στην άριστη και δυσεύρετη πλέον Ανθολογία «Η Ζάκυνθος στην ελληνική και ξένη ποίηση», που επιμελήθηκε ο Δ. Σέρρας. Από εκεί αναδημοσιεύονται σήμερα παρακάτω:

[Η Νόνα η Σκοπιώτισσα]

1
Είσαι υποθέτω της φυλής των Οπιταϊδών
φορούσες κεφαλόδεσμο το φως
την αθωότη ανάποδα

έτσι καθώς δεντρόσχημος ο άρχοντας πυλωρός
ο Αστροδηγός
ο Αρχάνεμος
ο Αποβρεχάρης ο μικρός
κρούει εμμελώς
το τάλαντο το τάλαντο το τάλα- τάλα- τάλαντο

οπότε οι θίασοι όλοι των νεκρών
αρχαίοι λυγμοί κι έν’ άστρο απ’ τα σβημένα
- πενάκια βουτημένα στο αίμα
το αίμα μου
αγιογραφούν μεταθανάτια των θεών σιωπές παρθενογένεσης

πλοιάρια δουλεμπορικά με τη σημαία του Κεραυνούχου
και τρεις ως έμελλε λοιπόν ψιχάλες ύπνου
δυο σάββατα ελληνοπρεπή και μια σελήνη εταίρα
κάτι ασχημάτιστα πουλιά
δήθεν υαλογραφία.


2
Ποιος αέρας εξαπτέρυγος φυλλομετράει τον ύπνο σας
βαρδιόλες σαραντάπυλες σκήτες αθώων πουλιών

Ποια ιέρειά σου απρόσεχτη
απάνου που μας μοίραζε τον άρτο απ’ τα οστά της
σ’ είδε Μεγαλομάτη μου
κι έγινε σταλαχτίτης

Εδώ λοιπόν κοιμότανε προτού σε στάχτη αναλυθεί
ο τελευταίος πυρφόρος
ώσπου κι ενώ ιστορούσε τα μελλούμενα
σπηλιές κυανές ένα σωρό
μούρθε στα δόντια όλο αστραπές το αλφάβητο των βράχων
το αιώνες ανερμήνευτο

νάχω από τότε να μιλώ στη διάλεκτο του πανικού
πως έτσι αποτεφρώνεται ό,τι με κόπο λεπτολόγαες
και φως λύχνου ου μη φάνη εν σοι έτι

ωστόσο εγώ κι όσο κατέχω από φωνή
θα σού ετοιμάζω στιχηρά γι’ αυτή ακριβώς την άποψη.