Με τη γόνδολα στα Κανάλια

Ένα ταξιδάκι προς Βενέτσια μεριά ουδόλως βλάπτει πότε-πότε! Το αντίθετο: Αναζωογονεί τους μπαρόκ πόθους εαυτών και αλλήλων! Αν πρόκειται μάλιστα για μια βόλτα με γόνδολα στα περιώνυμα Κανάλια της, ακόμη καλύτερα! Άριστα! Έστω και δια των φωτογραφιών!... Αποτελεί, άλλωστε, το κρυφόνειρο κάθε ρομαντικής ψυχής ή τον σχεδιασμό κάθε "νεοευγενούς" και "καθωσπρέπει" ταξιδίου μέλιτος!...

Βασικές συμβουλές προς τους ρομαντικούς επιβάτες της Γόνδολας:

α) Ετοιμαστείτε να σάς μαδήσουν οικονομικώς οι γονδολιέρηδες (το λιγότερο 50 ευρώ, ναι!) και β) Κρατάτε τη μύτη σας, διότι τα νερά εδώ αποπνέουν εντονότατη δυσοσμία...

Τι να κάνουμε... Τα κρυφόνειρα έχουν κι αυτά κάποιο κόστος!...

Απολαύστε, λοιπόν, μια τέτοια βόλτα, η οποία μάς προκύπτει από το Φωτοαρχείο μας του Ιουνίου 2005!

Με αφορμή το "Αθωνικό Ψαλτήρι" του Μοναχού Μωυσή του Αγιορείτη

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Ο π. Μωυσής αποτελεί κόσμημα για την Ορθόδοξη Εκκλησία, κορυφαία μορφή του Περιβολιού της Παναγίας, ανύστακτο εργάτη στα μύχια της Ψυχής και των κυμάνσεών της.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1952 και μονάζει στον Άθωνα από το 1974. Ασχολείται με την αγιογραφία, την ποίηση, την κριτική, την επιμέλεια και τη συγγραφή βιβλίων. Έχει εκδώσει δεκάδες βιβλίων, που αφορούν στην Ορθόδοξη Πνευματικότητα, ενώ έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες σχετικά άρθρα, δοκίμια και ποιήματα σ’ εφημερίδες και περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού. Αρκετά έργα του έχουν μεταφρασθεί σε ξένες γλώσσες. Εσχάτως κυκλοφόρησε το 50ό βιβλίο του-έργο ζωής, ο μνημειώδης Τόμος «Οι Άγιοι του Αγίου Όρους» (εκδ. Μυγδονία, σελ. 832). Έχει δώσει σειρά ομιλιών, ύστερα από προσκλήσεις Μητροπόλεων, Πανεπιστημίων και Συλλόγων, έχοντας λάβει μέρος και σε αρκετά επιστημονικά Συνέδρια. Είναι από εικοσαετίας αρχισυντάκτης του καλού αγιορειτικού Περιοδικού Πρωτάτον και Γέροντας της Καλύβης του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου της Ιεράς Σκήτης Αγίου Παντελεήμονος – Κουτλουμουσίου.

Με τον π. Μωυσή τον Αγιορείτη δεν γνωριζόμαστε εκ του σύνεγγυς, αλλά από τις ανταλλαγές βιβλίων, επιστολών και κάποιων τηλεφωνημάτων, από τότε που τον περιέλαβα στο δοκίμιό μου «Ανά-γνωση λόγου ανθηρού. Μελέτη και απάνθισμα ιερατικής ποίησης» (ανάτυπο από τα Τετράμηνα, Χειμώνας ’97-’98). Με τιμά με τα υψηλών πτήσεων ποιητικά και θεολογικά του ανδραγαθήματα, ενώ τού αποστέλλω τα δειλά μου φτωχοβιβλία, δίχως να λησμονώ, ότι είμαι απλώς ένα μαθητούδι μετεξεταστέο στα πνευματικά, ενώπιον ενός Κολοσσού. Εκείνος όμως έχει πάντα έναν θετικό λόγο αγάπης και συναντίληψης. Μες από τις αφιερώσεις των βιβλίων και τις επιστολές του προς εμέ αναφαίνεται αμέσως η βαθιά κι ευρύχωρη πνευματικότητα του ανδρός, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη τις ανά τον κόσμο πολυειδείς και απαιτητικές υποχρεώσεις του.

Μ’ έχει συγκινήσει και «σκλαβώσει» με την αγάπη του, τόσο που θέλησα κάποια στιγμή να τον ευχαριστήσω (συν τοις άλλοις) για την προσευχητική του στήριξη σε ώρες πολύ δύσκολες για μένα. Τού έγραψα και τού αφιέρωσα, στις 12 Ιουλίου 2001, μερικούς στίχους ως αντίδωρο ευγνωμοσύνης. Στο ποίημα αυτό «πρωταγωνιστεί» ένα μικρό κοριτσάκι, η Μαρία, που δεν είναι άλλη από την Παναγία. Σε χρόνο άχρονο και ποιητική αδεία, η κόρη παρουσιάζεται να ζει στο Άγιον Όρος, να γυροδιαβαίνει ως παιδάκι στο κελί του π. Μωυσή, βιώνοντας όλα της ζωής της τα συγκλονιστικά και ανεπανάληπτα συμβάντα, από τον Ευαγγελισμό μέχρι το Πάθος του Γιου Της. Εντέλει γίνεται πλάγια αναφορά στην εικόνα «Άξιον εστί», που θησαυρίζεται στο Πρωτάτο. Το αντιγράφω εδώ:

ΕΠΙ ΔΩΜΑΤΟΣ

Του Μωυσέως Αγιορείτου

Πλούσιος πένης και συ
παραμυθίας κανδήλα
με μόνην επί δώματος εφέστια παρεούλα
τη Μαρία
να σού κάνει σκανταλιές

σβήνει κι ανάβει τα κεριά
τρώει τα λουκούμια
σού μουτζουρώνει τα χαρτιά
μπερδεύει στίχους και μολύβια

μα
τρέχει κι αποκρύβεται
στην κόγχη του Πρωτάτου
κάθε που ακούει
περίφοβη
αποβραδίς Βαγγελισμού
χαλαλοή στα κεραμίδια

τον Άγγελο του Πάθους να ολολύζει.

Το παραπάνω ποίημα πήρε τη θέση του στην ποιητική μου συλλογή «Της αγάπης μέγας χορηγός», (εκδ. 2003, σ. 47). Όταν τού την έστειλα, μού απάντησε με τα παρακάτω λόγια, τα οποία δημοσιεύω, όχι για να φανεί η δική μου «αξία» (μη μοι γένοιτο), αλλά η καλοσυνάτη καταδεκτικότητα του Γέροντα:

«(…) Αδελφέ μου δεν είμαι καλός κριτικός της ποίησης. Στις λίγες παρακάτω γραμμές θέλω, αν μπορέσω, να εκφράσω το ρίγος της συγκίνησης απ’ τη χθεσινοβραδυνή ανάγνωση των στίχων των ποιημάτων σας. Μέσα από τα ξαφνιάσματα των στίχων από ξενικές λέξεις, απίθανα επίθετα, λανθάνουσες ή μη ειρωνείες, περιγέλασμα του χρόνου και της καθημερινότητας, πρόσωπα της Ιστορίας, της Λειτουργίας, της Γειτονιάς, τόπους της Ζάκυνθος, της Πελοποννήσου, της Ελλάδας μας, ευχές κι αρές, πιστεύω πως καταφέρνετε περίτεχνα να μας πείσετε πως είσθε ένας καλός ποιητής και πως πράγματι της αγάπης μέγας χορηγός είναι ο Χριστός κι ο κάθε αληθινά ταπεινός. (…)».

* * *

Λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2007 μού απέστειλε, μ' εγκάρδια αφιέρωση, το νέο του ποιητικό βιβλίο, το «Αθωνικό Ψαλτήρι», από τις εκδόσεις Αρμός. Είχε προηγηθεί, το 1995, η ποιητική του συλλογή «Αθωνικά Ποιήματα», επίσης από τον Αρμό. Γευόμενος ο αναγνώστης τους νέους καρπούς της ποιητικής του ψυχής, δεν (πρέπει να) λησμονεί επ’ ουδενί, ότι πρόκειται για έναν κύριο και γνήσιο εκπρόσωπο της Ορθόδοξης Ασκητικής και δη του Αγιορείτικου Μοναχισμού. 

Ο π. Μωυσής βιώνει τη ζωή ως παραχώρηση Ουρανού, ενώ ασκείται και δια των στίχων του στην αυτογνωσία, την καθαρότητα των συναισθημάτων, στην αγαπητική προσέγγιση του Θείου, στην παραμυθία της αυτομόνωσης, όπου συναπαντιέται με την «ευστοχία της θεότητος», για να χρησιμοποιήσω έναν δικό του στίχο. Τούτο σημαίνει, ότι και δια των ποιημάτων του προσφέρει θυμίαμα προς τον κατεξοχήν Ποιητή των Πάντων, έχοντας τη συναίσθηση της χοϊκής του μηδαμινότητας ως ανθρώπου εφήμερου. Όμως η συναίσθηση της προσωπικής μας Λιγοσύνης είναι που χρησιμεύει ως αρμόδιο κλειδί για το πορτάκι τ’ Ουρανού. Την ώρα που ο νους προσγειώνεται, κατερχόμενος από την εγωπαθή του υπερύψωση, καταφέρνει σπουδαία νίκη κατά της παλαιότητάς του και καθίσταται «διδακτός Θεού».

Ακολουθούν δυο δείγματα γραφής, χάριν των αναγνωστών μας:

Στ΄

Να προσεύχεσαι για μάς, μού λένε
θα προσεύχομαι, τούς λέω.
Κι όταν προσεύχομαι δεν κλαίω
γι’ αυτούς που δεν προσεύχονται
γι’ αυτούς που δεν ξέρουν
γι’ αυτούς που δεν θέλουν
γι’ αυτούς που κάποτε κάτι είπαν
που δεν ξέρουν να επιμένουν
που βιάζονται πολύ
και φωνάζουνε
σα να μη κανείς τούς ακούει…
Ξέρω πως όλοι αναμένουν
την ώρα μιας καλής προσευχής
και δεν ξέρουν ακόμη
πως η κατάκτηση είναι η ήττα
η γνώση της πενίας
η προσευχή της σιωπής
η αγρυπνία του δέους
ενός θεού που κατέρχεται
να σ’ αγκαλιάσει πεσμένο
σκώληκα, κοπρία, στάκτη
άνοιξη, ανάσταση, άνθος
νύκτα, Άθως, πάθος, λάθος, βάθος…


ΛΖ΄

Ανάγκη πάσα να παραμείνω στον τάφο μου
στο ταπεινό κελλί μου
προς καινοτόμηση του άστατου βίου
προς συνάντηση του άγνωστου εαυτού
που ξεγλιστρά επικίνδυνα πάντα
στην πρόωρη σκοτία
τη χτεσινοβραδινή.
Ηδέως μόνος
κι ο πόνος βαθύς.
Τίκτεται δάκρυ γλυκύ
στη ρωγμή του προσωπείου
στο τρίκλισμα του Φαρισαίου
στου Ιούδα την αμοιβή
του τελώνη τον κτύπο
του ληστή του λόφου εκείνου την κραυγή.
Κύμβαλα αλαλάζοντα απόμακρα
στην υπερέχουσα μακρά νύχτα
στην κοσμική σαλότητα
και τη μοναχική ωραιότητα εκείνη
που δυναμώνει το φως
και γλυκαίνει όλο και πιο πολύ τη χαρά.
Ιδού το λυκαυγές της χάριτος
πρόωρο κι αυτό
κατά το Αυτού μέγα και πλούσιο έλεος
κι όχι την ημέτερη ουτιδανή αξία.

Η φίλη μου η Roli Hope Odeka

The Immigrant

Wandering in this strange Land

The passage is tight and full of thorns

I walk carefully less I fall

Behind I can hear the whispers

Full of scorn and hatred that surged

The anger in my veins strongly

To hell we are the same

My blood as red as yours.
(RoliHopeOdeka)

Η Roli Hope Odeka είναι μια εξαιρετική, χαρισματική θα έλεγα, γυναίκα και καλλιτέχνιδα. Γνωριστήκαμε τον Ιούνιο του 2005, κατά την κοινή μας συμμετοχή στην 51η Μπιενάλε της Βενετίας και μού δόθηκε η ευκαιρία να εκτιμήσω τα πολυειδή της ταλέντα, παρά τον ελάχιστο χρόνο της παραμονής μας στη Γαληνότατη Πόλη των Νερών.

Πρόκειται για μιαν εντελώς αυτοδίδακτη ποιήτρια, πεζογράφο, ζωγράφο, μουσικoσυνθέτιδα και τραγουδίστρια. Γεννήθηκε το 1953 στο Δέλτα του Νίγηρα και μετά τα εγκύκλια γράμματα έφυγε στην Ιταλία, αναζητώντας τ' Όνειρο και την Ελευθερία. Η ίδια, αν και γέννημα της αφρικάνικης γης, θεωρεί πλέον τον εαυτό της Πολίτη του Κόσμου. Σήμερα ζει μόνιμα στο Μιλάνο με τον καλό της σύζυγο, απ' όπου ήδη εξακτινώνεται για τις πολλές και ποικίλες μουσικολογοτεχνικές της υποχρεώσεις ανά τον κόσμο.

Μεταξύ μας αναπτύχτηκε αμέσως ένας φιλικός σύνδεσμος, ιδιαίτερα λόγω του ιερατικού σχήματος, επειδή ήθελε πολύ να ξέρω (κάτι, άλλωστε, που η ίδια εξομολογείτο και σε κάθε άλλη περίπτωση, δηλώνοντάς το και στην ιστοσελίδα της) την πεποίθησή της, ότι οι δημιουργίες της είναι θεόπνευστες, δεδομένου ότι δεν έχει σπουδάσει οτιδήποτε στη ζωή της. Θεωρεί μάλιστα, ότι ακούει ανέκαθεν φωνές, οι οποίες την οδηγούν στα βήματά της, ώστε -συμπεραίνει- την χρησιμοποιεί ο Θεός κατ' αυτό τον τρόπο, για να μεταφέρει τα όποια μηνύματά Του στον κόσμο. Ένα είδος "καλλιτεχνικού διαμέσου", θα μπορούσα να την χαρακτηρίσω...

Την άκουσα με πολλή προσοχή, δίχως καμιάν υποψία επιφύλαξης ή και ειρωνείας, κάτι που την έκαμε να με συμπαθήσει αμέσως, κρατήσαμε μάλιστα επικοινωνία έκτοτε, ανταλλάσσοντας κατά καιρούς τις δημιουργίες μας.

Εκεί, στην εκδήλωση της Μπιενάλε για τους Ζακυνθινούς Ποιητές, στον ευρύχωρα φιλόξενο περίβολο της Μονής του Σαν Στέφανο στο Κάμπο του Σαν Άντζελο, παρέστη και η Roli (απ' όπου και η 3η εδώ φωτό), δεν κατάλαβε τα ελληνικά μας βεβαίως, αλλά την έθελξε -είπε- η μουσικότητα των ποιητικών ακουσμάτων. Χάρηκε όμως πολύ, κάνοντας σαν παιδάκι, όταν τής χάρισα μια πρόχειρη σύναξη ποιημάτων μου στ' Αγγλικά, την οποία έτυχε να έχω μαζί μου.

Ήδη μού ανταπέδωσε με τα δυο βιβλία της, το "Reviving Echo" (ποιητική συλλογή, εκδ. 2000) και το "Revenge of the Child" (αυτοβιογραφία, εκδ. 2004). Πριν κάμποσο καιρό έλαβα και το cd "Twilight Dreams" (εκδ. 2006), την μουσική του οποίου, σε ρυθμούς έθνικ και ποπ, υπέροχα εκτελεί η Συμφωνική Ορχήστρα της Βουλγαρίας. Ερμηνεύει -εννοείται- η ίδια!

-Να είσαι καλά, όπου βρίσκεσαι, ό,τι κι αν κάνεις Roli Hope Odeka!!!

Περισσότερα για την αξιοπρόσεκτη αυτή καλλιτέχνιδα, μουσική και φωτογραφίες της, μπορείτε να βρείτε στην πλούσια ιστοσελίδα της, εδώ.

Στο Σταθμό των τρένων της Ζυρίχης / Zürich Hauptbahnhof / Zurich Main Station

Πάντα σ' ένα σταθμό και μάλιστα σε σταθμό τρένων υπάρχουν πράγματα να σκεφτείς, να παρατηρήσεις ή, στην καλύτερη περίπτωση, να φωτοαποτυπώσεις. Ανάλογα βέβαια με τα μάτια που διαθέτεις και τι βλέμμα ρίχνεις στον περιρρέοντα κόσμο!...

Ξαναφυλλομετράω το άλμπουμ των Αναμνήσεων: Είναι Ιούλιος του 2006 και βρίσκομαι κάθιδρος στο σταθμό των τρένων της Ζυρίχης! Στο λεπταίσθητα αυστηρό αυτό κτίριο, οι ελπίδες και οι γρηγοράδες πηγαινοέρχονται δίχως σταματημό, μια τεράστια κούκλα στο αχανές ταβάνι κοροϊδεύει τις αναμονές μας, ενώ το ρολόι της εισόδου φρουρείται νύχτα μέρα από τον Χρόνο και την Υπομονή...

Ο σταθμός της Ζυρίχης, από τον οποίον περνούν 300.000 άνθρωποι την ημέρα, αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη. Διαθέτει 54 σιδηροδρομικές γραμμές και πλατφόρμες, με 2.700 τρένα περίπου, να διέρχονται από αυτόν ημερησίως. Στους χώρους του σταθμού λειτουργεί το τέταρτο σ' έσοδα μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της Ελβετίας, το ShopVille-RailCity Zurich, επιφάνειας 16.400 τ.μ., όπου αναπτύσσονται 120 εμπορικά καταστήματα. Ο σταθμός διαθέτει επίσης το Fussbaldfeldgrosse Room, έναν από τους χαρακτηριστικότερους και πιο ευρύχωρους δημόσιους χώρους της Ευρώπης. Πρόκειται για μια ιστορική αίθουσα 40.000 τ.μ. και ύψους 24 μέτρων (βλ. σχετικές φωτό παραπάνω), η οποία φιλοτεχνήθηκε το 1871 από τον αρχιτέκτονα Jakob Friedrich Wanner (1830-1903).

Σε τόπο σκανδαλωδώς ανοιξιάτικο!...

Χθες το απομεσήμερο αποχαιρετήσαμε έναν άνθρωπο της οικογένειας, τον Κανάκη (τι όνομα παράξενο!...), στ' ορεινό χωριό της Ζακύνθου, τις Απάνου Βολίμες.

Τον αγαπούσα και τον σεβόμουν βαθύτατα, παρότι ξεκάθαρα δεν τού το είχα εκφράσει ποτέ. Τον αισθανόμουν όμως διαρκώς και αλάλητα πολύ κοντά μου, από τότε που, νήπιο ακόμη, με κοίμιζε τα καλοκαιριάτικα βράδια καταμεσής στο αλώνι του στο Σκινάρι, διηγούμενος ιστορίες από τόπους του κόσμου μακρινά παραμυθένιους, όπου ως ναυτικός είχε διαβεί, ή μετρώντας σιγά σιγά και υπομονετικά όλα τ' αστέρια του στερεώματος, ενώ εγώ με προσοχή -μην ξεχάσουμε κανένα- επαναλάμβανα.

Χθες, λίγο πριν την εξόδια ώρα του κι εκτός των καθιερωμένων, είπα να τον τιμήσω και με αυτόν τον τρόπο: Περιδιαβαίνοντας την Απάνου Γειτονιά (τη γειτονιά του) κι αιχμαλωτίζοντας από εδώ στιγμές του συγκεκριμένου απογεύματος (του απογεύματός του), σ' έναν τόπο σκανδαλωδώς ανοιξιάτικο, με ανεπίτρεπτη ηλιοφάνεια και παταγώδη χαρμολύπη...

Για τη μετάφραση των εκκλησιαστικών Κειμένων

Καλός φίλος του Ιστολογίου μας, μού δώρισε πρόσφατα το νέο βιβλίο ενός επίσης πολύτιμου φίλου και συναδελφού, του π. Βασιλείου Θερμού, Δρ Θεολογίας, Παιδοψυχιάτρου και Ποιητή. Πρόκειται για το "Σύνεσις" και "παράνοια". Για την μετάφραση της Λατρείας μας, που κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό (2007) από τις Εκδόσεις Γρηγόρη.

Στις 216 σελίδες του νέου αυτού πονήματος του έγκριτου σύγχρονου Θεολόγου και Στοχαστή π. Βασιλείου έχει την ευκαιρία ο αναγνώστης, να διαπιστώσει πώς η βιβλική και πατερική παράδοση, όπως και η σύγχρονη επιστήμη της Γλώσσας, στηρίζουν τη χρεία μετάφρασης των εκκλησιαστικών κειμένων της Λατρείας μας στα Νέα Ελληνικά, μια διαδικασία άκρως απαραίτητη, η οποία θα έπρεπε ήδη να έχει ξεκινήσει προ πολλού.

Τους προβληματισμούς του ο π. Βασίλειος μού είχε αναπτύξει τον Ιανουάριο του 2007, όταν στην Πάτρα είχαμε συναντηθεί στη μουσικοφιλολογική εκδήλωση, που είχε άριστα διοργανώσει ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος για την "Ιερατική Ποίηση", όπου μάλιστα λάβαμε αμφότεροι μέρος ως τιμώμενοι και ομιλητές. Εκεί, πλην των άλλων, είχε παρουσιασθεί ένα δικό μου ποιητικό απόσπασμα, από το "Της αγάπης μέγας χορηγός (Κανών ωφελιμώτατος)", το οποίο έχει δομηθεί επάνω στην στιχοποιητική του Κανόνος του Πάσχα "Κύματι θαλάσσης...". Στον π. Βασίλειο άρεσε πολύ και τον βοηθούσε -είπε- στην όλη προβληματική του για τη μετάφραση των λειτουργικών / λατρευτικών μας κειμένων.

Τώρα η μελέτη του ευαίσθητου και αμφιλεγόμενου αυτού θέματος έλαβε σάρκα και οστά, τουτέστιν αποτυπώθηκε και κυκλοφορήθηκε στο εν λόγω βιβλίο, στο οποίο, εντελώς τυχαία διαπίστωσα, ότι εκείνη η εν Πάτραις συζήτησή μας βρήκε τη γωνιά της στις σελίδες 201 εξ., την οποίαν αντιγράφω, για να λάβετε γνώση:

"[......] Στο παρελθόν είχα υποστηρίξει ότι χρειάζεται να επιδιωχθή η μετάφραση μόνο των πεζών μερών της Λατρείας (αναγνωσμάτων, ευχών, αιτήσεων). Θεωρούσα ότι δεν είμαστε σε θέση προς το παρόν να μιλήσουμε για μετάφραση των ποιητικών μερών, κάτι που απαιτεί μεγάλη τέχνη και έμπνευση. Σήμερα δεν το βλέπω τόσο απόμακρο, εξακολουθώ όμως πάντα να το τοποθετώ σε δεύτερο χρόνο. Ίσως να με ενθάρρυνε και το μελοποιημένο άκουσμα που είχα ενός εξαίρετου ποιήματος, προσόμοιου πάνω στον ειρμό "Άφραστον θαύμα". Το παρέχω προς ενημέρωση και ανάταση των αναγνωστών:

Δάκρυα χάμου

κι ανατριχιάζουν τα χώματα

της αγάπης μέγας χορηγός

ελί-χρυσο θαύμα κρινάκι φύεται

για να μυρίζει ανόρθωση πενθούντων.

Τη Χαρά

να φοράτε μη λυπάσθε.

(π. Παναγιώτη Καποδίστρια, Της αγάπης μέγας χορηγός, σ. 79)

[......]"

Ευχαριστώ τον πολύ αγαπητό μου π. Βασίλειο για την παραπάνω τιμητική αναφορά, αλλά και για την από πολλών χρόνων αγάπη του, τη συναντίληψη και κυρίως για Εκείνα που δεν είναι δημοσιεύσιμα!!! Ο Θεός να τού προσθέτει διαρκείς Χάριτες και Αναστάσεις!

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟΝ π. ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΘΕΡΜΟ

Ο π. Βασίλειος Θερμός γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1957 και σπούδασε Ιατρική και Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ασκεί την Ψυχιατρική και Ψυχοθεραπεία παιδιών, εφήβων και νέων. Είναι διδάκτορας του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών με βαθμό "άριστα". Μετεκπαιδεύθηκε ως επισκέπτης επιστήμονας (Visiting Scholar) στα πανεπιστήμια Harvard, Boston University, Boston College, Andover Newton.

Τα βασικά του ενδιαφέροντα είναι ο διάλογος Θεολογίας-Ποιμαντικής και Ψυχιατρικής-Ψυχανάλυσης, η ψυχολογία του κληρικού και του εκκλησιαστικού οργανισμού, η ψυχολογία και ψυχοπαθολογία της θρησκευτικότητας, η εφηβεία και τα προβλήματά της. Έχει εργασθεί σε εκπαιδευτικά προγράμματα κληρικών και εκκλησιαστικών στελεχών, έχει δημοσιεύσει διάφορα βιβλία και άρθρα, έχει συμμετάσχει σε πολλές εκδηλώσεις και εκπομπές. Ασχολείται επιτυχώς και με τη σύγχρονη Ποίηση, έχουν μάλιστα κυκλοφορήσει τρεις αξιολογότατες ποιητικές του συλλογές.

Υπηρετεί στη Μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας.

Στο Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου ωτακουστές αρχαίων Πειστηρίων [β΄]

ΕΓΚΟΙΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ


Όχι δίπλα στο φρέαρ ως συνήθως

εδώ θα εγκοιμηθώ στην ορχήστρα
και σ' όποιον αρέσω -

εδώ πλάι στη θυμέλη
ενώπιον του λαού παντός
και του φίλου Αισχύλου

στο κοίλο εσείς κοιτάτε με
χαλάλι

ξυπνάω αύριο εμπαθής
μα και θεραπευμένος.

[Ποίηση, φωτογραφίες, βίντεο: Π.Κ.]

Ardalion, σ' ευχαριστώ!

Μ' έκπληξη (κι ευχαρίστηση ομολογουμένως) διαπίστωσα τον προηγούμενο μήνα, ότι ένα άγνωστο σ' εμένα blog, το Ardalion's Weblog, μού έκανε ένα ειδικό ποστ-αφιέρωμα, με πολύ καλά λόγια, τόσο καλά που αγγίζουν την υπερβολή, εξαιτίας μάλλον της καλοσύνης του συντάκτη του, τον οποίο δεν γνωρίζω.

Η σχετική ανάρτηση φέρει ως τίτλο "Κάμανε κόμμα τα χρώματα / εναντίον μου", δυο στίχους -δηλαδή- από κάποιο ποίημά μου. Μετά τα λίγα και καλά εισαγωγικά λόγια του, δημοσιεύει ένα μεγάλο απόσπασμα από το ποίημα "Τάφος τα φώτα" της συλλογής μου Mater Dolorosa (εκδ. το δίγαμμα, Ζάκυνθος 2005), το οποίο ουδόλως γνωρίζω επίσης, πού βρήκε ο συντάκτης. Τον ευχαριστώ πάντως ειλικρινά, όπως και τους σχολιαστές, που άφησαν ήδη γνώμη εκεί!

Όποιος μάλιστα από τους φίλους του Ιστολογίου μας επιθυμεί να μπει στην ανάρτηση αυτήν του Ardalion, ας κάμει κλικ εδώ.

UPDATE ΙΟΥΛΙΟΥ 2008

Επειδή κάποιες φορές η παραπάνω παραπομπή οδηγεί τους ενδιαφερόμενους σε αξιέξοδο, γι' αυτό αντιγράφουμε παρακάτω όλο το κείμενό της, μαζί με τα σχόλια:

-------------------------------------

Κάμανε κόμμα τὰ χρώματα / ἐναντίον μου

Δημοσιεύθηκε την Κυριακή, Απρίλιος 6, 2008 από ardalion
-Δὲν πολιτεύομαι, τοὺς δήλωσα/ κι ἔμεινα/ ὁ ἐπιπόλαιος/ ἐκτὸς ὁρίων πόλεως.

Είναι στίχοι ενός λειτουργού του Θεού, του π. Παναγιώτη, που είναι και ποιητής. Τώρα θα βρίσκεται κοντά στο Δι’ ευχών της Κυριακάτικης λειτουργίας, όταν εγώ πίνω τον πρώτο μου καφέ. Έχει ένα επώνυμο που δεν το ξεχνάς ποτέ: Καποδίστριας. Νιώθω υπερηφάνεια για τον π. Παναγιώτη γιατί ενώ γεύεται από το ποτήρι της παντοδυναμίας προσφέρει αντιδωρήματα μικρές ιστορίες καθημερινότητας όπου αν και αναγνωρίζεις τη Ζάκυνθο ή στιγμές από τη διακονία του σε παρασύρει να απολαύσεις την ανθοφορία του. Δεν είναι θρησκευτικός ποιητής με την έννοια που γνώρισαν τα κατηχητόπουλα τη θρησκευτική στιχουργία τύπου Βερίτη. Ο π. Παναγιώτης είναι αλλού και κυρίως δεν είναι διδακτικός. Προσωπικά, θα τον ήθελα ακόμη πιο παραληρηματικό και προσωπικό, ώστε να μη σκέφτομαι ότι το ιερατικό σχήμα ενδεχομένως μπορεί να λειτουργεί ως τροχοπέδη του λόγου του.

Ὅλ’ ἀπ’ τὸ Λίγο
Ἰουλίου ραγισιές
θρυλούν τ’ ἄρρητα
τὶς βρισιὲς τῶν Ἀλβανῶν
τῶν Ἑλλήνων τὴν ὕβρη.

Διάλειμμα ὀργῆς
μὲ δῆθεν ἀθλοπαιδιὲς
στοργὴ σκοτεινὴ
φῶς ἀνίατο ροῦχο
κι ὁ ἤλιος πολύτεκνος.

Τ’ ἀγυιόπαιδα
παίζουν τὸ αὔριο μπάλα
ἕως αἵματος
δέρμα ψέμα τῶν σφυγμῶν
σφαγῆς ἀπομίμηση.

Φῶτα στὸν τάφο
παρηχήσεις πονηρὲς
τάφος τὰ φῶτα.
-Δός μοι τοῦτον τὸν ξένον
καὶ βγὲς ἂν σοῦ βαστάει.

Εὐτυχῶς μιλῶ
διάλεκτο εὐρύχωρη
λέξεις ἐλέους:
Χθές, Χειμώνας Χίμαιρα
Χάδι Χνούδι Χάος Χοῦς.

Από το ποίημα «Τάφος τὰ φῶτα» της συλλογή Mater Dolorosa, εκδ. το δίγαμμα, Ζάκυνθος 2005.

7 Responses to “Κάμανε κόμμα τὰ χρώματα / ἐναντίον μου”

τσουκνίδα, στο Απρίλιος 6th, 2008 στο 6:25 μ.μ Είπε:
Φαντάσου τέτοιοι κληρικοί να ήταν ευάριθμη ομάδα του κλήρου.. πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα..

ardalion, στο Απρίλιος 6th, 2008 στο 7:29 μ.μ Είπε:
Πάρα πολύ διαφορετικά… Και δεν αφορά μόνο την ποίηση αλλά γενικότερα την τέχνη. Το να λέμε ότι απουσιάζει η ευαισθησία (και από τους υποτιθέμενους ευσεβείς χριστιανούς) πονάει αλλά, δυστυχώς, είναι αλήθεια…

Π.Κ., στο Απρίλιος 15th, 2008 στο 7:00 μ.μ Είπε:
Αγαπητοί Φίλοι,τυχαία μπήκα στον ιστοχώρο σας και πολύ ευχαριστώ για την θετική αποδοχή.Η Ποίηση και η Ιεροσύνη ουδέποτε υπήρξαν διδακτικές. Περιρρέουν σαν άνεμος! Ανά πάσα στιγμή βρίσκονται εντός εκτός κι επί ταυτά!!!… Ή, τουλάχιστον, έτσι θα έπρεπε να είναι.Μού άρεσε αυτό που γράφετε, ότι είμαι “αλλού”! Είναι αλήθεια!Να είσθε καλά και ζήτε ποιοτικά=ποιητικά!!!Καλές Ανα[σ]τάσεις!

ardalion, στο Απρίλιος 15th, 2008 στο 8:08 μ.μ Είπε:
Έχουμε ανάγκη την εμπνοή σου, π. Παναγιώτη. Συνέχισε να εκφράζεις την αλήθεια σου (μας).
Υψηλές πτήσεις! Πάντοτε!
Εντός, εκτός, επί και περί του κόσμου.

Theoprovlitos, στο Απρίλιος 18th, 2008 στο 11:08 μ.μ Είπε:
Η ποίηση δεν ειναι το φορτε μου. Να υποκριθω;Η ψυχη του ποιητη όμως ειναι. Γιατι ο ποιητης εχει πολλους τροπους να εκφραστει. Οι στιχοι ειναι ενας από όλους. Και ο Μαμαλακης ποιητης ειναι. Και ο Θεόφιλος ο ζωγραφος. Και ο ξυλουργος που καποτε μεταμορφωνε ενα αψυχο κουτσουρο σε ενα εμψυχο κατι. Ετσι και ο ποιητης μεταμορφωνει τις λεξεις.
Η τεχνη, η τοσο έκδηλη και προφανης στο Αγιον Όρος, στα Μετεωρα ακομα και στα παλια ταπεινα ξωκκλησια εχει παρει διαζυγιο από τον εκκλησιαστικο μας βιο.Δεν ξερω γιατι και ποτε εγινε αυτο; Την απαξιωσε η εκκλησια; Η εκκλησια εχει καποια ειδικη χαρη να μαζευει στους κολπους της αυτους με τα ολιγα ταλαντα; Μηπως όμως και η τεχνη αυτονομηθηκε και επαψε να υπηρετει και θελει απλα καποιους να υπηρετουν εκεινη; Μηπως εγινε αυτοσκοπός;
Αν ο καλλιτεχνης παντως ειναι ανθρωπος ευαίσθητος λογικο δεν ειναι να περιμενει κανεις να ειχαμε περισσοτερους ιερεις καλλιτεχνες; Η μηπως το ιερεας και ευαισθητος εχει καταντησει πια να ειναι σπανιο φαινομενο;

Αριάδνη Δήμου, στο Μάιος 20th, 2008 στο 5:24 π.μ. Είπε:
Τον π. Παναγιώτη τον έχω γνωρίσει ελάχιστα, ως ποιητή, ως ιερέα και ως άνθρωπο, και όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά. Έχω να πώ οτι έχει δεχθεί ένα ιδιαίτερα σπάνιο χάρισμα.Είναι Ποιητής τη στιγμή που είναι Ιερέας, και αυτό τον κάνει να είναι κάτι περισσότερο απο ιερέας. Ποτέ δεν είναι πιο βαθιά ιερέας παρα τότε που είναι ποιητής. Είναι όμως Ιερέας τη στιγμή που δρά ως Ποιητής, και αυτό τον κάνει να μην έχει όρια ως ποιητής. Αυτά λειτουργούν θαυμαστά ασυγχίτως και παράγουν θαύματα, σε αλληλοπεριχώρηση. Είναι ένα διαμάντι που λαμπυρίζει καθρεφτίζοντας πολλές οπτικές.Πετάει με χρυσά φτερά σε ουρανό χωρίς όρια, του Θεού και της Ποίησης, και σηκώνει ανάλαφρα τα βαριά φορτία όλων, ανύποπτος για την ευεργετική αποκάλυψη που προκαλεί στις ψυχές. Είναι επίσης βαθιά Άνθρωπος.

ardalion, στο Μάιος 21st, 2008 στο 4:19 μ.μ Είπε:
Αριάδνη Δήμου,
Χαίρομαι που αισθάνεστε να συλλειτουργούν ποίηση με ιερωσύνη στο πρόσωπο του Παναγιώτη Καποδίστρια. Και ανθρωπιά! Άλλοι θα μπορούσαν να σκανδαλισθούν…
Καλώς ήλθατε!

Οι έγχρωμες ξυλογραφίες της Άριας Κομιανού με θέματα από την Καινή Διαθήκη

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Η Άρια Κομιανού είναι πρώτα απ' όλα ένας αγνός, ειλικρινής κι ευαίσθητος άνθρωπος. Εξ αυτού και η αυθεντικότητα, η οποία διακρίνει το χαρακτικό της έργο, αναγνωρισμένο τόσο εντός των ελλαδικών ορίων, όσο και πολύ πέρα από αυτά.

Οι ξυλογραφίες της προκύπτουν ως ανάγκη αναπνοής και λόγος ύπαρξης. Τα βαθιά χαράγματά της στο ξύλο αποτελούν ιαματικό νυστέρι στην ψυχή των πραγμάτων, ώστε δι' αυτού του δύσκολου τρόπου έκφρασης και Τέχνης, να φέρνει στην επιφάνεια τις μύχιες και ουσιαστικότερες εκδοχές τους.

Την θεωρώ πολύτιμη φίλη, η οποία με τιμά, όχι μονάχα με την ανοιχτή αγκαλιά της, αλλά και με τα εκφραστικά χαρακτικά της, είτε ως εικονογράφηση κάποιων δικών μου βιβλίων, είτε ως δώρα με κάθε ευκαιρία.

Μόλις χθες, είχα τη χαρά να λάβω μια σειρά διαφανειών της Άριας από αρκετές έγχρωμες ξυλογραφίες της με θέματα από την Καινή Διαθήκη, τις οποίες φιλοτέχνησε για το βιβλίο της Καινής Διαθήκης της Δ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου, το 1972, των εκδόσεων του πασίγνωστου "Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων" (ΟΕΔΒ). Ήταν τότε, που η νέα καλλιτέχνις εργαζόταν για τα προς το ζην στον Οργανισμό αυτόν επί κάμποσα χρόνια, δίχως ίσως και η ίδια να συν-αισθάνεται την αξία των δημιουργημάτων της. Τότε, λοιπόν, ανέλαβε να χαράξει τα κυριότερα στιγμιότυπα από τη ζωή και την δράση του Χριστού. Όπως μού επεσήμανε η ίδια η Άρια, την εποχή εκείνη, αποφασιστικό ρόλο και λόγο στον Οργανισμό είχε ο κορυφαίος νεοΈλληνας ζωγράφος μας Γιάννης Μόραλης.

Το αποτέλεσμα υπήρξε ικανοποιητικό. Τα έργα προέκυψαν, τυπώθηκαν στα σχολικά εγχειρίδια του μαθήματος των Θρησκευτικών της εποχής εκείνης και, βεβαίως, όποιος κατέχει ακόμη ένα τέτοιο βιβλίο, σίγουρα είναι συλλεκτικό, διότι ακόμα και η ίδια η δημιουργός των έργων δεν έχει, ούτε βιβλίο, μήτε αντίγραφα των ξυλογραφιών της, πάρεξ αυτές τις διαφάνειες, τις οποίες πρωτοπαρουσιάζουμε σήμερα από το Ιστολόγιό μας.

Προσωπικά μιλώντας, με το που παρέλαβα χθες τις διαφάνειες της Άριας πήρα διπλή χαρά: Πρώτον, διότι ελάμβανα αυτά τα δυσεύρετα έργα της Κομιανού και δεύτερον, διότι, μόλις τα είδα, έκπληκτος και χαρούμενος συνάμα, ξαναμπήκα στην παιδική μου ηλικία, όταν κρατούσα το συγκεκριμένο βιβλίο με τη ζωή του Χριστού, προσπαθώντας μάλιστα να βιώσω τα ιερά δρώμενα και να περπατήσω εκεί που διάβηκε Εκείνος, φίλος και συνοδίτης των Αποστόλων και των άλλων μορφών της Καινής. Συγκίνηση και νοσταλγία για τον καιρό της αθωότητας!... Θερμά αισθήματα κι ευγνωμοσύνη για την Άρια Κομιανού!... Για όλα όσα μού έχει προσφέρει, ρητά και άρρητα!!!

Σημείωση: Δείτε το παλαιότερο άρθρο μας Σχέδια και ξυλογραφίες δια χειρός Άριας Κομιανού. Επίσης, ανάλογες αναρτήσεις έχει κάμει η Δέσποινα Capo d' Istria, επιχειρώντας να εισοδεύσει στον χαρακτικό της Κόσμο, μες από μια μικρή γκαλερί κάποιων έργων της.

Τα δημοσιεύματα του blog μας για τα Στροφάδια στην Εφημερίδα "Τα Νέα"

Καλός φίλος αυτού εδώ του blog μάς πληροφόρησε πριν από λίγο, ότι η Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στο σημερινό της φύλλο (σελ. 16) έκαμε ένα πολύ ενδιαφέρον ρεπορτάζ - παρουσίαση των Στροφάδων Νήσων και του Ιερομονάχου Γρηγορίου Κλάδη, ο οποίος από δεκαετιών ασκητεύει εκεί.

Το κείμενο, που φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο "Ο ερημίτης που φυλάει το πέρασμα των πουλιών", υπογράφει ο δημοσιογράφος Γιώργος Ζαχαριάδης και στηρίχτηκε κατά κύριο λόγο στα σχετικά κείμενα αυτού εδώ του Ιστολογίου, απ' όπου αναδημοσιεύει και τη φωτογραφία του παπα Γρηγόρη, μαζί με την δική μας σκιαγράφηση της προσωπικότητας του Γέροντα (μ' ελαφρές τροποποιήσεις):

«Ο μοναχός Γρηγόριος ουδόλως ευχαριστιέται με τις επισκέψεις. Το αντίθετο μάλιστα. Στενοχωριέται και εξαφανίζεται. Έχει τον δικό του Θεό, θα έλεγε όποιος τον πρωτογνωρίζει. Αλλά στην πραγματικότητα μοιάζει με ένα μικρό παιδί. Προτιμάει να συνομιλεί με τα ζωντανά του, να ζυμώνει, να πήζει τυρί, να διαβάζει στο κατάλυμά του και ν΄ αγναντεύει τη θάλασσα».

Ευχαριστούμε τον κ. Ζαχαριάδη, όχι μόνο για την καλοσύνη του ν' ασχοληθεί με τον επίγειο παράδεισο των Στροφάδων, αλλά και για την ευγένειά του, να μνημονεύσει και την πηγή των πληροφοριών του, κάτι που συνήθως ξεχνούν οι μεγαλοσχήμονες της αθηναϊκής δημοσιογραφίας.

Το εν λόγω άρθρο από ΤΑ ΝΕΑ, σε ηλεκτρονική μορφή, μπορείτε ν' αναγνώσετε εδώ. Στην έντυπη μορφή της Εφημερίδας είναι ευκρινέστερα τα στοιχεία του blog μας.

Όλες τις παρουσιάσεις μας για τα Στροφάδια, δείτε εδώ. Φωτογραφίες: Π.Κ., Μάιος 2007.

Ομιλία στην Πάτρα για τη σχέση Ορθόδοξης Ασκητικής και Φυσικού Περιβάλλοντος

Ευχαριστώ από καρδιάς το φιλικό μου Ιστολόγιο "Ιδιωτική Οδός" , ότι με θερμότατο σχόλιο του Παναγιώτη Ανδριόπουλου, υπό τον τίτλο "Για μια Θεολογία της Οικολογίας", ανακοινώνει τα περί της Oμιλίας, την οποία έχω αναλάβει να κάμω στην Πάτρα αύριο το βράδυ, προσκεκλημένος από την ΑΔΕΠ (Αναπτυξιακή Δημοτική Επιχείρηση Πάτρας).

Περί τίνος πρόκειται:

Μεταξύ των πολλών κι ενδιαφερόντων δραστηριοτήτων, που έχει αναπτύξει η εν λόγω Επιχείρηση του Δήμου Πατρέων (ΑΔΕΠ), κύριο αντικείμενό της είναι η υλοποίηση της περιβαλλοντικής πολιτικής του Δήμου. Το Τμήμα Περιβάλλοντος, του οποίου επικεφαλής είναι ο Κώστας Κωνσταντακόπουλος, ασχολείται με διάφορους τομείς της περιβαλλοντικής πολιτικής του Δήμου, όπως βιώσιμη ανάπτυξη – Τοπική Agenda 21, Ανακύκλωση – Οικο-Κατανάλωση, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Π.Ε.), Διαχείριση της περιοχής Natura 2000 του Παναχαϊκού όρους , μεγάλο μέρος του οποίου ανήκει στο Δήμο Πατρέων κ.ά.

Στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, που υλοποιήθηκαν κατά τη σχολική περίοδο 2007-2008, διακρίθηκε το πρόγραμμα με τίτλο : «Ευαισθητοποιούμε και Προβάλλουμε για την "Αναγέννηση" του Βουνού της Πάτρας (Παναχαϊκό Όρος)» , το οποίο υλοποίησε το Γυμνάσιο των Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων «Ελληνική Αναγέννηση».
Το Πρόγραμμα συνίσταται πρακτικά στη διάδοση και προβολή του περυσινού (2006-2007) προγράμματος του σχολείου (“Παναχαϊκό όρος το ….Πάρκο της Πάτρας”) σε περιφερειακά σχολεία (Δημοτικό σχολείο Α. Καστριτσίου, Ειδικό Σχολείο Κωφών στο Ρίο, Δημοτικό Σχολείο Λεοντίου κ.α.) και στην ευρύτερη κοινωνία της πόλης, που αφορά στον ορεινό όγκο της πόλης.

Η εκδήλωση της 14ης Μαΐου 2008, είναι μέρος και συνάμα η πανηγυρική εκδήλωση του προγράμματος προβολής και ευαισθητοποίησης.

Θα ξεκινήσει στις 8 το βράδυ στους χώρους των Εκπαιδευτηρίων και θα περιλαμβάνει κάμποσα ενδιαφέροντα για το συγκεκριμένο περιβαλλοντικό Πρόγραμμα, τραγούδια από τη Χορωδία και την Ορχήστρα των μαθητών, αλλά και δυο κεντρικές ομιλίες των προσκεκλημένων Εισηγητών:

1. π. Παναγιώτη Καποδίστρια, με θέμα "Η Ορθόδοξη Ασκητική και το Φυσικό Περιβάλλον" και

2. Γιάννη Σχίζα (συγγραφέα και μέλους περιβαλλοντικών οργανώσεων), με θέμα "Τα βουνά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης".

Στους ρυθμούς των Ζουλού / Zulu Dance

Οι Ζουλού αποτελούν το 1/3 του μαύρου πληθυσμού της Νοτίου Αφρικής. Στη γλώσσα τους (τη ζουλού ή, αλλιώτικα, ισιζουλού) το όνομά τους μεταφράζεται Ουρανός. Κατά τη σκοτεινή περίοδο του Απαρτχάιντ θεωρούνταν άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας, κάτι που σήμερα -ευτυχώς- δεν ισχύει, τουλάχιστον ως προς τα θέσμια της εκεί πολιτείας, διότι η νοοτροπία των λεγόμενων Λευκών δεν έχει ακόμα μεταστραφεί.

Οι σημερινοί Ζουλού διαβιούν διασκορπισμένοι και στις πόλεις και στην ύπαιθρο χώρα, διαδραματίζοντας μάλιστα ενεργότατο ρόλο στα πολιτικά πράγματα της αχανούς αυτής αφρικάνικης χώρας.

Η μουσική τους θεωρείται σημαντική, αποδίδοντας όλη τη φιλοσοφία και τα πάθη του λαού αυτού διαχρονικά. Στη γνωριμία πάντως του οικουμενικού κοινού με τη συγκεκριμένη μουσική άποψη συνετέλεσε τα μέγιστα το παγκοσμίως γνωστό συγκρότημα Ladysmith Black Mambazo.

Κατά την διάρκεια του ταξιδιού μας στη Νότιο Αφρική, τον Νοέμβριο του 2007, είχαμε την εξαιρετική ευκαιρία ν' απολαύσουμε τα παραδοσιακά μουσικοχορευτικά σχήματα των Ζουλού από πολύ κοντά και να μάς συνεπάρουν οι ρυθμοί τους. Από το πλούσιο οπτικοακουστικό αρχείο, που έφερα απ' τον Νότο του Κόσμου, ανασύρω σήμερα μερικά σχετικά φωτοστιγμιότυπα.