© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΝΘΕΤΑ. Ό,τι νεότερο εδώ!

Δευτέρα 4 Ιανουαρίου 2010

Αισίως στο 112ο τεύχος του Περιοδικού "Σύναξη"

Κυκλοφόρησε το νέο 112ο τεύχος (Οκτωβίου - Δεκεμμβρίου 2009) του έγκριτου και μακρόβιου θεολογικού περιοδικού Σύναξη, υπό τον γενικό τίτλο "Μονοθεΐα και Πολυθεΐα. Η αναμέτρησή τους σήμερα", στο οποίο -ως συνήθως- συναντώνται πολλές ανήσυχες και πρωτοποριακές φωνές /  εκφράσεις τής σύγχρονης θεολογικής σκέψης.

Στο ανά χείρας μεστό τεύχος [σσ. 123-124] περιλαμβάνεται και μια ημέτερη βιβλιοκρισία για το βιβλίο του Ζορζ Κοντρ, Μητροπολίτη Όρους Λιβάνου, Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ, (σε μετάφραση Ρόνι Μπου Σάμπα), εκδ. Μαΐστρος, Αθήνα 2009, σσ. 64. Εσείς μπορείτε να την διαβάσετε εδώ.

Όσο για το ίδιο το τεύχος, αντιγράφουμε το κείμενο "ΣΑΝ ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ" του Αρχισυντάκτη και υπεύθυνου ύλης του Περιοδικού ΘΑΝΑΣΗ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ:

Θεός, θεοί, ἰσχύς

"Οἱ ἀρχαῖοι θεοὶ σηκώνονται ἀπὸ τοὺς τάφους τους ἀπομυθοποιημένοι», εἶχε πεῖ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20οῦ αἰώνα ὁ Μὰξ Βέμπερ1. Ὁ Βέμπερ ἀναφερόταν, βέβαια, στὴ μεταβολὴ τῶν δυνάμεων καὶ τῶν προτεραιοτήτων ποὺ διέπουν τὴ ζωὴ τοῦ νεωτερικοῦ ἀνθρώπου. Στοὺς καιρούς μας, ὡστόσο, δὲν θὰ δυσκολευτεῖ κανεὶς νὰ διαπιστώσει ὅτι οἱ «ἀρχαῖοι θεοὶ» σηκώνονται ἔχοντας καὶ ἕνα πολὺ ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό: εἶναι ἐξωραϊσμένοι καὶ ἐπιστρατευμένοι σὲ μιὰν ἔφοδο ποὺ ἐξαπολύεται ἀπὸ τὰ χαρακώματα τῆς πολυθεΐας κατὰ τῆς μονοθεΐας.
Τὸ σκεπτικὸ τῶν ἐφοδευόντων ἔχει, κοντολογῆς, ὡς ἑξῆς: Ὁ πολυθεϊσμὸς εἶναι ἐκ φύσεως ἀνεκτικός, ἀφοῦ βασικός, «δομικὸς» ἄξονάς του εἶ­ναι ἡ παραδοχὴ ὅτι κάθε ἐπὶ μέρους συνάφεια (λαός, χώρα, πολιτισμός) ἔχει τοὺς δικούς της θεούς, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔχουν καμμιὰ δουλειὰ σὲ ἄλλη συνάφεια, καὶ γι' αὐτὸ δὲν γεννᾶται ἀξίωση ἐπιβολῆς μιᾶς πίστης σὲ βάρος ἄλλης. Ἀντιθέτως, ὁ μονοθεϊ­σμὸς ἔχει βασικό, «δομικὸ» ἄξονά του τὴ βεβαιότητα ὅτι ἕνας μόνο θεὸς ὑπάρχει, καὶ ἄρα μία μόνο ἀλήθεια γιὰ ὅλους τοὺς λαούς, καὶ γι' αὐτὸ γεννᾶ ἀξίωση γιὰ καθολικὴ ἐπικράτησή του καὶ γιὰ συντριβὴ κάθε ἑτεροδοξίας. Ὅθεν (πάντα κατὰ τὸ σκεπτικὸ τῆς ἐν λόγῳ κριτικῆς) ὁ μονοθεϊσμὸς εἶναι καθεαυτὸν μήτρα βίας.
Γιὰ ὅσους δὲν ἔχουν παρακολουθήσει τὴν ὑπόθεση ἰδιαίτερα2, ἴσως χρειάζεται νὰ ἐπισημανθεῖ ὅτι ἡ κριτικὴ αὐτὴ δὲν συνοδεύεται ἀπαραίτητα ἀπὸ μεταφυσικὴ πίστη. Ἀνάμεσα στοὺς θιασῶτες τῆς ἐν λόγῳ ὀπτικῆς, οἱ κυριολεκτικά (μὲ τὴν κλασικὴ θρησκευτικὴ ἔννοια) πολυθεϊστές, μᾶλλον μειονότητα εἶναι. Πρόκειται, δηλαδή, γιὰ ὀπτικὴ προεχόντως κοινωνιολογικὴ καὶ ἀνθρωπολογική. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν σημαίνει αὐτομάτως ὅτι ἡ σχετικὴ συζήτηση διεξάγεται μὲ ὑπεύθυνους τρόπους, ἀπαλλαγμένους ἀπὸ τὸν οἶστρο τοῦ θρησκευτικοῦ φανατισμοῦ! Ἄλλοτε ἀναπτύσσεται ὄντως σοβαρὴ ἐπιχειρηματολογία, ἄλλοτε ὅμως περισσεύουν οἱ ὑπεραπλουστεύσεις ἐκεῖνες ποὺ γεμίζουν αὐτάρκεια τὸν φανατικὸ καὶ τὸν κάνουν νὰ νομίζει ὅτι εἶναι σοφός. Γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ καταδεικνύεται ὅτι ὁ φανατισμός, ἡ «ἐριννὺς τῆς ἀνθρωπότητας», κατὰ τὸν ἅγιο Νεκτάριο, «ἥτις πῦρ καὶ μάχαιραν κρατοῦσα, ἀπειλεῖ θάνατον πρὸς πάντα ἑτεροδοξοῦντα»3, δὲν μονοπωλεῖται ἀπὸ ἕναν χῶρο, ἀλλὰ δύναται νὰ φύεται παντοῦ – τόσο ἐπὶ θρησκευομένου, ὅσο καὶ ἐπὶ ἀθρήσκου ἐδάφους. Φανατισμοῦ καμώματα εἶναι ὅταν χριστιανοί (γιὰ νὰ μιλήσουμε γιὰ τὸ σπιτικό μας, μιᾶς καὶ δὲν παριστάνουμε τοὺς οὐδέτερους) ἀρνοῦνται νὰ δοῦν ὅτι ἡ ἱστορία τους περιλαμβάνει μελανὰ κεφάλαια καὶ ἀδυνατοῦν νὰ διερωτηθοῦν τί τὰ γέννησε. Φανατισμοῦ καμώματα εἶναι κι ὅταν θιασῶτες τοῦ πολυθεϊστικοῦ μοντέλου πακτώνονται στὸν συλλογισμὸ τῆς ὡς ἄνω δεύτερης παραγράφου μας καὶ τὸν παπαγαλίζουν ἀπρόθυμοι νὰ συνεχίσουν τὸ ταξίδι στὰ πολύπλοκα τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς.
Τὰ βαρύτερα ἐγκλήματα κατὰ τῆς πίστης εἶναι ἐκεῖνα ποὺ διαπράχθηκαν ἢ διαπράττονται κατὰ τοῦ ἀνθρώπου, κατὰ τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀ­ξιοπρέπειάς του ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστὸς εἶχε προκαταλάβει τὴν σταυροφορικὴ λογική, ἐπισημαίνοντας ὅτι οὐδαμῶς ἀρκεῖ νὰ σηκώνεις λάβαρα στὸ ὄνομά Του, γιὰ νὰ γίνεις πραγματικὰ δικός Του (Ματθ. 7:21). Ἀλλὰ εἶναι στὰ χέρια τῶν διαχρονικῶν ἀκροατῶν Του νὰ ἀποφασίσουν ἂν γι' αὐτοὺς ἡ ἐξουσία θὰ συνεχίσει νὰ εἶναι δαιμονικὸς πειρασμὸς ἤ, ὅλως ἀντιθέτως, τὸ ἀντικείμενο τοῦ πόθου. Πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι ἡ ἰλιγγιωδέστερη ἀντιστροφή, ὅσο κι ἂν ἀκούγεται ἀδιανόητη, εἶναι πιθανή. Ὁ παραδοσιακὸς π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ τὸ ἔχει πεῖ καθαρὰ καὶ ὡς ἐκ τούτου συγκλονιστικά: Μὲ τὸν σχηματισμὸ τῆς χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας πάνω στὰ ρωμαϊκὰ δεδομένα, «ἄρχισε μία ἄλλη μορφὴ διωγμοῦ, ὁ διωγμὸς ἐκείνων ποὺ δὲν ἤθελαν νὰ ὑπογράψουν ἢ νὰ δεχθοῦν τὶς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων… Πρὸ τῆς μεταστροφῆς τῆς Αὐτοκρατορίας ἡ ἔσχατη ποινὴ γιὰ αἵρεση ἦταν ὁ ἀφορισμός. Τώρα προστέθηκαν ἡ ἐξορία καὶ ὁ θάνατος, γιατὶ κάθε ἀπείθεια πρὸς τὴν Ἐκκλησία θεωρήθηκε ταυτόχρονα καὶ ὡς ἔγκλημα κατὰ τῆς Πολιτείας»4. Μπορεῖ γιὰ κάποιους αὐτὴ ἡ ἐξέλιξη νὰ ἑδράζεται ἁπλούστατα στὴν ἐντελέχεια τοῦ μονοθεϊσμοῦ. Γιὰ μᾶς, ὡστόσο, πρόκειται γιὰ κάτι ἄλλο: γιὰ τὴν ἱστορικὴ ἥττα ἑνὸς μονοθεϊσμοῦ (τῆς Ἀγάπης – ποὺ πραγματώνεται σὲ ἐλευθερία) ἀπὸ ἄλλον μονοθεϊσμό (τῆς Ἰσχύ­ος – ποὺ πραγματώνεται σὲ ὁλοκληρωτισμό). Αὐτὴ εἶναι ἡ κατ' ἐξοχὴν σύγκρουση ποὺ συνέχει τὴν ἀνθρωπότητα, καὶ μάλιστα εἴτε κρατικοποιεῖται ἡ θρησκεία εἴτε ὄχι, ἀφοῦ καὶ ἡ πιὸ κεντρομόλα σέκτα μπορεῖ νὰ εἶναι μισαλλόδοξη. Ὅλο τὸ ζήτημα συμποσοῦται στὸ περιστατικὸ τῆς διαφωνίας τοῦ Χριστοῦ μὲ τοὺς μαθητές του (προσοχή! μὲ τοὺς μαθητές του· ὄχι μὲ ἀπίστους!), ὅταν οἱ δεύτεροι τοῦ ζήτησαν νὰ κάψουν μὲ φωτιὰ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ τοὺς ἑτεροζυγοῦντες Σαμαρεῖτες. Ὁ Χριστὸς τοὺς ἐπέπληξε, δείχνοντάς τους ὅτι μ' αὐτὴ τὴ λογικὴ περνοῦσαν σὲ ἄλλο μέτωπο: «Ξεχάσατε ποιό πνεῦμα κατευθύνει τὴ ζωή σας· ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου δὲν ἦρθε νὰ καταστρέψει ἀνθρώπους ἀλλὰ νὰ τοὺς σώσει» (Λουκ. 9: 55-56). Ἀλλὰ ἡ ξεχασιὰ αὐτή, προφανῶς, δὲν ἔχει ὑπάρξει ἔγκλημα στιγμιαῖο!5 Εἶναι ἐγγενὴς ὁ πειρασμὸς τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ἀποδέχεται μία πίστη «ἐξ ἀποκαλύψεως», νὰ νιώσει ἰδιοκτήτης τοῦ ἀποκαλυπτόμενου (μηνύματος) καὶ ἀντικαταστάτης τοῦ ἀποκαλυπτόμενου (προσώπου). Νὰ νιώσει, δηλαδή, ἀφέντης τοῦ Θεοῦ, ἀντὶ νά 'ναι ἱκέτης του. Ἱκέτης μὲ μάτια καὶ αὐτιὰ ἀνοιχτὰ στὸ Πνεῦμα ποὺ «ὅπου θέλει πνεῖ».
Ἡ ἀνθρωπότητα ταλαιπωρεῖται ἀπὸ μεταμορφώσεις τῆς δίψας γιὰ ἰσχύ, σὲ ὅλη της τὴ διαδρομή· ὄχι ἁπλῶς μετὰ τὴν ἀνάδυση τοῦ μονοθεϊσμοῦ! Ὁ συλλογισμὸς τῆς δεύτερης παραγράφου μας θὰ μποροῦσε, ἴσως, νὰ εἶναι ἀκλόνητος, ἂν οἱ προ-βιβλικὲς κοινωνίες ἦταν κοινωνίες εἰρήνης. Ἀλλὰ ἐδῶ συναντᾶμε τὰ πολύπλοκα τῆς ζωῆς. Γιὰ παράδειγμα, στὸ πλαίσιο τῆς πολυθεϊστικῆς ἀνεκτικότητας ὁ Μ. Ἀλέξανδρος δὲν εἶχε δυσκολία νὰ δεχτεῖ τὸν θεὸ Μελκὰρτ τῶν Τυρίων ὡς Ἡρακλῆ τῶν Ἑλλήνων. Ἐνώπιον τῶν τει­χῶν τῆς πόλης, ὅμως, ὁ πόθος του ἦταν νὰ μπεῖ στὴν Τύρο καὶ νὰ θυσιάσει στὸν «Ἡρακλῆ», ἁπλούστατα γιὰ νὰ διακηρύξει ἔτσι ὅτι ὁ ντόπιος θεὸς τὸν ἀποδεχόταν ὡς δεσπότη τῆς πόλης. Ὅταν οἱ Τύριοι τοῦ τὸ ἀρνήθηκαν, ὁ πολυθεϊστὴς στρατηλάτης ἅλωσε τὴν περήφανη πόλη καὶ ἐξανδραπόδισε τὸν πληθυσμό της6.
Ἂν ὁ συλλογισμὸς τῆς δεύτερης παραγράφου ἀπολυτοποιηθεῖ, μοῦ φαίνεται πὼς εἶναι σὰν νὰ λέμε ὅτι ἡ μονογαμία ἔχει μόνη καὶ ἀναπόδραστη κατάληξη τὸν βιασμό. Ὁ ἐν λόγῳ συλλογισμός, λοιπόν, χρειάζεται, κατὰ τὴ γνώμη μου, νὰ ρηγματωθεῖ ἀπὸ τὸν συνυπολογισμὸ τῆς σύγκρουσης τῶν δύο μονοθεϊσμῶν ποὺ προανέφερα. Θὰ πρέπει, κοντολογῆς, νὰ σκεφτεῖ κανεὶς μήπως ἡ κυριολεκτικὴ πολυθεΐα ἀπολήγει σὲ ἀπανθρωπία, καὶ μήπως ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀδύνατο νὰ προσπεράσει ἀπερίσκεπτα τὴ μονοθεΐα. Τὸ θεμελιωδέστερο δίλημμα, δηλαδή, δὲν εἶναι ἁπλῶς «μονοθεΐα ἢ πολυθεΐα», ἀλλὰ «τί λογῆς μονοθεΐα». Γιὰ νὰ γίνει καλύτερα ἀντιληπτὸ αὐτό, ἴσως χρειάζεται νὰ ἀναγάγουμε τὸν σχετικὸ προβληματισμὸ ὄχι ἁπλῶς στὸ παρελθόν (λ.χ. στὸν βιβλικὸ Ἰσραὴλ ἢ στὴ νεωτερικὴ ἱεραποστολή), ἀλλὰ στὸ ἐντελῶς παρόν, καὶ δὴ στὴ μεγάλη, παγκόσμια διαμάχη περὶ τοῦ ἂν ὑπάρχουν πανανθρώπινες ἀξίες. Ὡς γνωστό, ὑπάρχουν σήμερα ἀπόψεις ποὺ ὑποστηρίζουν ὅτι τέτοιες ἀξίες δὲν ὑπάρχουν, ἀλλὰ κάθε ἀξία ἀνήκει σὲ ὁρισμένον πολιτισμὸ καὶ δὲν ἔχει νόημα καὶ ἰσχὺ σὲ ἄλλον. Ἀλλὰ ἂν αὐτὸ ἰσχύει καὶ ἂν οἱ ἐπὶ μέρους συνάφειες (λαοί, κράτη, πολιτισμοί) ἔχουν ὄντως τὴν ἀπόλυτη αὐτονομία μιᾶς ἀπόλυτης μονοθεΐας, τότε οὐδεμία συνάφεια δύναται νὰ κριθεῖ, καθ' ὅσον δὲν θὰ ὑπάρχουν κριτήρια ὑπέρτερά της καὶ πανανθρώπινα. Ὅμως αὐτό, μολονότι ἐμφανίζεται ὡς τὸ βασίλειο τῆς ἐλευθερίας, μπορεῖ, ἀντιθέτως, νὰ ὁδηγεῖ σὲ τρέλλα καὶ ὁλοκληρωτισμό, ἀφοῦ μπορεῖ νὰ συνεπάγεται, λόγου χάριν, ὅτι μιὰ συνάφεια ποὺ ἔχει ὡς ἀξία τὴν καταπίεση (εἴτε τὴν καταπίεση ἄλλων συναφειῶν, εἴτε τὴν καταπίεση ἀν­θρώπων ποὺ ἀνήκουν στὴν ἐν λόγῳ συνάφεια) καλῶς τὸ πράττει, ἀφοῦ αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴν ἰδιοπροσωπία της, καὶ ἀφοῦ θὰ ἀποτελοῦσε καταστολὴ τῆς ἰδιοπροσωπίας της (καὶ ἄρνηση τῆς «ἀλήθειας» της) ἡ ἐπίκρισή της!7 Ἴσως δὲν ἔχουν γίνει ἀντιληπτὲς οἱ ἰλιγγιώδεις ἀνθρωπολογικὲς συνέπειες τῶν ἀπαντήσεων ποὺ μπορεῖ νὰ δοθοῦν ἐδῶ. Ἂν κάθε συνάφεια δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ κριθεῖ, αὐτὸ θὰ σημαίνει ὅτι ἀπὸ πολιτισμικῆς, θρησκευτικῆς, ἰδεολογικῆς ἀπόψεως ὁ ἄνθρωπος καλεῖται νὰ παραμείνει γιὰ πάντα ὅ,τι ἔτυχε νὰ γεννηθεῖ. Ἄν, ὅμως, κάθε συνάφεια εἶναι δυνατὸ νὰ κριθεῖ, τότε ξεκινᾶ ἡ περιπέτεια τῆς ἐλευθερίας, ἡ διακινδύνευση ἀνάμεσα στὸ ἀληθὲς καὶ στὸ ψευδές, ἡ εὐθύνη τοῦ ἀνθρωπίνου ὑποκειμένου νὰ ἀποφασίσει τὴν πνευματικὴ προσανατόλισή του – ἀκόμα καὶ σὲ ρήξη μὲ τὴν ἐκ γενετῆς συνάφειά του!
Πρέπει νὰ εἶναι σαφές: Τὸ ζήτημα δὲν εἶναι ἂν θὰ καταδικάσεις τὸν ἰμ­περιαλισμὸ καὶ τὴν στανικὴ ἐπιβολὴ τῆς ὅποιας «μίας ἀλήθειας». Φυσικὰ καὶ θὰ τὰ καταδικάσεις! Τὸ ζήτημα εἶναι πλέον ἄλλο: νὰ ἀντιληφθεῖς ὅτι μόνο μιὰ οἰκουμενικὴ ἐλευθέρωση δύνανται νὰ ἀντιπαλαίσει τὴν σκλαβιά, οἰκουμενικὴ ἢ μερική. Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὴ ἡ ἐπισήμανση τοῦ Ντεριντά (ὁ ὁποῖος, σημειωτέον, δὲν δέχεται τὸ μεταφυσικὸ περιεχόμενο τῆς χριστιανικῆς πίστης), ὅτι ἡ δυνατότητα συγχώρεσης τοῦ ἄλλου, δυνατότητα ἡ ὁποία ἀπεγκλωβίζει τὸ ἀνθρώπινο ὑποκείμενο ἀπὸ τὴν αὐτάρκεια τῆς συνάφειάς του καὶ κάνει ἐφικτὴ τὴν πανανθρώπινη συνεννόηση, εἶναι μπορετὴ μόνο ἂν παγκοσμιοποιηθεῖ ἡ Ἀβρααμική-βιβλικὴ ἔννοια τῆς συγχώρεσης8.
Μὲ ὅλα αὐτὰ δὲν ἐπιχειροῦμε νὰ περιγράψουμε διαδρομὴ σὲ λεωφόρο. Γιὰ διάσχιση πυκνοῦ δάσους πρόκειται. Στὴ διάσχιση αὐτὴ θὰ μᾶς βοηθήσουν, ἐλπίζω, τὰ μελετήματα αὐτοῦ τοῦ τεύχους, γραμμένα ἀπὸ ποικίλες σκοπιές, μὲ ποικίλες εὐαισθησίες, καὶ μὲ σημεῖα ἀναφορᾶς βασικὲς ἀνθρώπινες στάσεις: τὸν μονοθεϊσμό, τὸν πολυθεϊσμὸ καὶ τὸν ἀθεϊσμό. Ὁ Θάνος Λίποβατς ἐντοπίζει σπουδαῖα ἀνθρωπολογικὰ προτάγματα ποὺ θέτει ὁ μονοθεϊσμὸς μέσα στὴν ἱστορία. Ὁ Βόλφγκανγκ Παλάβερ ἐξετάζει ἕναν κίνδυνο τῶν μονοθεϊστικῶν παραδόσεων: πῶς τὸ θύμα μπορεῖ νὰ ἐξελιχτεῖ σὲ θύτη. Ὁ Κρίστοφερ Λιούις προσεγγίζει τὴ διελκυστίνδα ἀγάπης καὶ ἰσχύος. Ὁ Ζὰν Φλορὶ ζητάει τὴν προσοχή μας στὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ὅροι γιὰ κριτικὴ τῶν θρησκευτικῶν ταυτοτήτων γεννήθηκαν ἀκριβῶς στὴν ἰουδαιοχριστιανικῆς κληρονομιᾶς Εὐρώπη, κι ὄχι ἀλλοῦ. Ὁ Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος ἀνακρίνει τὸν ἰσχυρισμὸ ὅτι ὁ Ἰνδουισμός –σὲ ἀντιδιαστολὴ πρὸς τὴ βιβλικὴ πίστη– εἶναι ἀνεκτικὴ θρησκεία. Ὁ Στέλιος Βιρβιδάκης παρακολουθεῖ τὴ νέα ἀθεϊστικὴ σκέψη καὶ τὴν κριτικὴ ποὺ αὐτὴ ἀσκεῖ στὴν θρησκευτικὴ πίστη καὶ ἰδίως τὴ μονοθεϊστική. Ὁ Παντελεήμων Μανουσάκης, τέλος, μελετᾶ τὴν ἀναμέτρηση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὴν ἐλευθερία του καὶ τὴν ἀθλιότητά του, μὲ τὸν ἑαυτό του καὶ μὲ τὸν Θεό.
Τὸν ἀναγνώστη τὸν παρακαλοῦμε νὰ λάβει ὑπόψη του ὅτι σὲ προγενέστερα τεύχη ἔχουμε καταπιαστεῖ μὲ γειτονικὰ θέματα, ὅπως μὲ τὴ βία ποὺ ἐμφανίζεται στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, μὲ τὴν Πατερικὴ θεώρηση τῶν θρησκευτικῶν συγκρούσεων καὶ μὲ τὸν σύγχρονο πλουραλισμό9. Καθ' ὅσον, τὸ δάσος εἶναι πυκνό.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Max Weber, Ἡ ἐπιστήμη ὡς ἐπάγγελμα. Κριτικὴ τῆς θεωρίας τοῦ Stammler. Ἡ γέννηση τοῦ σύγχρονου καπιταλισμοῦ (μτφρ. Μιχ. Γ. Κυπραῖος), ἐκδ. Παπαζήση, Ἀθήνα χ.χ., σ. 119.
2. Τὸ βιβλίο τῆς Regina Schwartz, Τhe Curse of Cain. The Violent Legacy of Monotheism, ποὺ ἐξάπλωσε ἰδιαίτερα τὴν ἐν λόγω κριτική, ἐκδόθηκε τὸ 1997 [στὰ ἑλληνικὰ κυκλοφόρησε τὸ 2000, ὡς Βία καὶ μονοθεϊσμός. Ἡ κατάρα τοῦ Κάιν (μτφρ. Φώτης Τερζάκης), ἐκδ. Φιλίστωρ, Ἀθήνα]. Ἡ σχετικὴ συζήτηση, βέβαια, ἔχει μεγαλύτερο χρονικὸ εὖρος. Βλ. ἐνδεικτικὰ τοὺς συλλογικοὺς τόμους: Monotheism (ἐπιμ. Claude Geffré & Jean-Pierre Jossua, ἐπιμ. μτφρ. Marcus Lefébure), ἐκδ. T. & T. Clark, Edinburgh 1985, καὶ Ιst der Glaube Feind der Freiheit? Die Neue Debatte um den Monotheismus (ἐπιμ. Thomas Söding), ἐκδ. Herder, Frei­burg - Basel - Wien 2003.
3. Νεκτάριος Κεφαλᾶς, Θρησκευτικαὶ Μελέται (ἐπιμ. Μητροπ. Τίτος Ματθαιάκης), Ἀθῆναι 1986, σ. 15.
4. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, Οἱ Βυζαντινοὶ Πατέρες τοῦ 5ου αἰώνα (μτφρ. Παναγιώτου Κ. Πάλλη), ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 279.
5. Γιὰ ἕναν ἀπόηχο αὐτοῦ τοῦ χωρίου-σκανδάλου στὴ βυζαντινὴ διαδρομή, βλ. Θανάση Ν. Παπαθανασίου, Ἡ Ἐκκλησία γίνεται ὅταν ἀνοίγεται. Ἡ ἱεραποστολὴ ὡς ἐλπίδα καὶ ὡς ἐφιάλτης, ἐκδ. Ἐν Πλῷ, Ἀθήνα 20092, σσ. 249, 257.
6. Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου ἀνάβασις 2, 15-24. Βλ. ἔκδ. Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν (μτφρ. - σημ. Θεόδωρος Χ. Σαρικάκης), τ. Α΄, Ἀθῆναι 1998, σσ. 216-249.
7. Χαρακτηριστικοὶ στὸ προκείμενο εἶναι οἱ συλλογισμοὶ ποὺ κάνει –ἀπὸ ὀρθολογικὴ καὶ μὴ μεταφυσικὴ σκοπιά– ὁ William J. Talbott, Which Rights Should be Universal?, ἐκδ. Oxford University Press, Oxford 2005, σσ. 42 κ.ἄ.
8. Jacques Derrida, On Cosmopolitanism and Forgiveness (μτφρ. Mark Dooley - Mi­chael Hughes), ἐκδ. Routledge, London - New York 2001, σ. 31.
9. Βλ. ἐνδεικτικὰ Σύναξη 69 (1999 - ἀφιέρωμα «Ἑλληνικὸς Νεοπαγανισμός»), 96 (2005 - ἀφιέρωμα «Μετανάστευση καὶ προσφυγιά»), 98 (2006 - ἀφιέρωμα «Ἡ βία, οἱ θρησκεῖες καὶ ἡ πολυπολιτισμικότητα»), καὶ τὰ κείμενα τοῦ Μιλτιάδη Κωνσταντίνου ποὺ φιλοξενήθηκαν κατὰ καιροὺς στὴ Σύναξη καὶ ἀνατυπώθηκαν στὸ βιβλίο του Παλαιὰ Διαθήκη. Ἀποκρυπτογραφώντας τὴν πανανθρώπινη κληρονομιά, ἐκδ. Ἁρμός (σειρὰ «Σύναξη»), Ἀθήνα 2008.

2 σχόλια:

St. Panteleimon & St. Paraskevi Church είπε...

Όντως Άξιον εστί το περιοδικό τούτο!

Τατιάνα Καρύδη είπε...

Υπάρχει θέμα επιλογής ανάμεσα στον
"μονοθεϊσμο (τῆς Ἀγάπης – ποὺ πραγματώνεται σὲ ἐλευθερία)" και τον "..μονοθεϊσμό (τῆς Ἰσχύ­ος – ποὺ πραγματώνεται σὲ ὁλοκληρωτισμό)";;
Ποιός δεν βλέπει την παθολογία αυτή που προέρχεται απο το:
"..νὰ νιώσει ἰδιοκτήτης τοῦ ἀποκαλυπτόμενου (μηνύματος) καὶ ἀντικαταστάτης τοῦ ἀποκαλυπτόμενου (προσώπου). Νὰ νιώσει, δηλαδή, ἀφέντης τοῦ Θεοῦ, ἀντὶ νά 'ναι ἱκέτης του. Ἱκέτης μὲ μάτια καὶ αὐτιὰ ἀνοιχτὰ στὸ Πνεῦμα ποὺ «ὅπου θέλει πνεῖ»."
Το Πνεύμα δεν είναι ο οδοδείκτης;
Κάθε μέρα αποδεικνύει την Αλήθεια μ όλους τους τρόπους και είναι μιά Αλήθεια καταλυτική!

Οι πιο αναγνώστες μας Αναγνώστες

Related Posts with Thumbnails