Φιόρα τιμής για τον Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. Χρυσόστομο Β΄ Συνετό

Παρουσίαση από τον ΔΗΜΗΤΡΙΟ Β. ΓΟΝΗ, Ομότιμο Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο θεσμός της εκδόσεως τιμητικού τόμου για ένα πρόσωπο αποτελεί έκφραση τιμής και ευγνωμοσύνης για το πρόσωπο αυτό, για την προσφορά του στον άνθρωπο και την κοινωνία από το λειτούργημα που του εμπιστεύθηκε το Κράτος ή η Εκκλησία. Η πρωτοβουλία για την έκδοση χαριστηρίου τόμου αφιερωμένου στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. Χρυσόστομο Β΄ ξεκίνησε από τους ίδιους τους Ζακυνθίους. Τούτο πρέπει να εκτιμηθεί ιδιαίτερα, διότι αυτή προέρχεται από το πλήρωμα της Μητροπόλεως, την οποία υπηρετεί επί 15 ολόκληρα χρόνια.

Η πρόσκληση για συμμετοχή στη σύνταξη του τόμου με πρωτότυπες εργασίες βρήκε μεγάλη απήχηση μεταξύ των ερευνητών αλλά και μεταξύ ορισμένων λογίων ανδρών, αν και οι προθεσμίες για την συγκέντρωση των εργασιών ήταν πιεστικές. Τελικά στον τόμο φιλοξενούνται 67 εργασίες, που έχουν συνταχθεί από 71 άτομα. Στις εργασίες πρέπει να προστεθεί και η εργασία του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, που με χαριτωμένο τρόπο παρουσιάζει το βίο και τη δράση του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Χρυσοστόμου.

Η συμμετοχή στον τόμο είναι πολύ αντιπροσωπευτική. Συμμετέχουν με εργασίες τους έξι Μητροπολίτες, τέσσερις της Εκκλησίας της Ελλάδος (Ηλείας Γερμανός, Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος, Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας και Μεσσηνίας Χρυσόστομος), ένας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας (Κένυας Μακάριος) και ένας της Εκκλησίας της Κρήτης (Αρκαλοχωρίου Ανδρέας). Από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας τη μεγαλύτερη συμμετοχή έχει το Πανεπιστήμιο Αθηνών με 16 εργασίες, γραμμένες από συναδέλφους της Θεολογικής, της Φιλοσοφικής και της Νομικής Σχολής, ακολουθούν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με 5 εργασίες, εκπροσωπούμενο από τη Θεολογική και τη Φιλοσοφική Σχολή, το Πανεπιστήμιο της Θράκης με τρεις εργασίες, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο με 2 εργασίες, ενώ το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η Ακαδημία Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου αντιπροσωπεύονται με μία εργασία το καθένα. Σημειωτέον ότι στον τόμο αντιπροσωπεύεται και το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ με τη συμμετοχή του καθηγητού Gert Jan van Wijngaarden σε ομαδική ερευνητική εργασία. Πραγματικά συγκινητική είναι η συμμετοχή συγγραφέων και ερευνητών ζακυνθινής καταγωγής. Όλοι απέστειλαν τον πνευματικό όβολό τους όχι μόνο για να τιμήσουν έναν ιεράρχη της Ελλαδικής Εκκλησίας, αλλά και να προσφέρουν τη συμβολή τους στην έρευνα. Έτσι συγκροτήθηκε ένας ογκώδης τόμος με 1035 σελίδες. Πρέπει να τονίσω και να υπογραμμίσω ότι η συμβολή των επιμέρους άρθρων στην έρευνα παρουσιάζει μία κλιμάκωση, που είναι ευνόητη και εξαρτάται τόσο από το βαθμό ευαισθησίας των συγγραφέων στον επιστημονικό τρόπο του εργάζεσθαι, όσο και από τη θεματική των επιμέρους εργασιών.

Ως προς το περιεχόμενο ο τόμος διαιρείται σε δύο μέρη. Στο πρώτο περιέχονται: Το Προλόγισμα της Επιτροπής Τιμητικού Τόμου, οι χαιρετιστήριες επιστολές Προκαθημένων Ορθοδόξων Εκκλησιών (Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου, Πατριαρχών Αλεξανδρείας Θεοδώρου, Μόσχας και πασών των Ρωσιών Κυρίλλου και Βουλγαρίας Μαξίμου και Αρχιεπισκόπων Κύπρου Χρυσοστόμου, Αθηνών Ιερωνύμου και Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστασίου) και η εισαγωγική εργασία του τόμου με τίτλο «Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος Β΄ Συνετός. Μισός αιώνας εκκλησιαστικής διακονίας» (συντάκτης ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας), η οποία πλαισιώνεται από ένα φωτογραφικό δεκαεξασέλιδο με 30 φωτογραφίες (έγχρωμες και ασπρόμαυρες) από το βίο και σημαντικούς σταθμούς του τιμωμένου προσώπου. Στο δεύτερο μέρος του τόμου με τίτλο « Άρθρα-Μελετήματα» φιλοξενούνται οι 67 εργασίες των 71 συγγραφέων. Προηγούνται οι έξι μελέτες των μητροπολιτών συγγραφέων και ακολουθούν οι υπόλοιπες μελέτες με αλφαβητική σειρά των επωνύμων των συγγραφέων. Τα ονόματα των μελετητών συνοδεύονται και με την ιδιότητά τους, πάντοτε σύμφωνα με την δήλωσή τους.

Η θεματική των άρθρων είναι πραγματικά ποικιλόμορφη. Μεγάλος αριθμός εργασιών αναφέρεται στην Εκκλησιαστική ιστορία: α) του Οικουμενικού Πατριαρχείου (για τον Κανονισμό του ενοριακού κλήρου της ΚΠόλεως και τους ιεράρχες Θυατείρων Αθηναγόρα και Αμερικής Ιάκωβο), β) των Ιονίων Νήσων (για τον επίσκοπο Κεφαλληνίας και Ζακύνθου Νεόφυτο Κολοκυθά, γράμματα Ζακυνθίων εκκλησιαστικών προσωπικοτήτων, έλλειψη Μύρου στα Ιόνια, τους Επισκόπους-Μητροπολίτες Ζακύνθου Γαβριήλ, Νικόλαο Κοκκίνη, Διονύσιο Λάτα και Διονύσιο Πλαίσα) και γ) της Ελλάδος (για το θεσμό των βοηθών Επισκόπων). Από τον τομέα αυτό δεν απουσιάζει και η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Υπάρχουν εργασίες αφιερωμένες στην Παλαιά (βασική διδασκαλία της Π.Δ.) και την Καινή Διαθήκη («Περί της οδού», Χριστολογικός τίτλος «Υιός Θεού», αξιοπιστία κεφαλαίων των Πράξεων). Η Εκκλησιαστική Γραμματολογία εκπροσωπείται με εργασίες που αναφέρονται στη θρησκειοποίηση της πνευματικής ζωής και στους Ιερό Φώτιο, Ιωάννη Σιναΐτη, Παχώμιο Ρουσάνο και Ιωάννη Ισπαναίο. Η Χριστιανική Αρχαιολογία έχει ισχυρή παρουσία με εργασίες που παρουσιάζουν: εικόνες, εικόνες λιτανειών, επιγραφές, δίπτυχα της Ζακύνθου και σχετικά έργα που δημιουργήθηκαν στο νησί. Ο μοναχισμός στη Λευκάδα και ο μοναχισμός θρησκειολογικά εκτίθενται εκτενώς στον Τόμο. Η Αγιολογία εκπροσωπείται με αναφορές στη Φιλοθέη του Άρτζες και τον Θεόδωρο Ουσακώφ. Δεν απουσιάζουν απο τον τόμο και οι ενασχολήσεις με χειρόγραφα και βιβλιοθήκες (Σινά - Σκήτες Καυσοκαλυβίων). Ορισμέοι συγγραφείς ασχολούνται και με σύγχρονα θεολογικά και εκκλησιαστικά προβλήματα, όπως είναι το πρόβλημα των σχέσεων Εκκλησίας-Πολιτείας, το μάθημα των Θρησκευτικών, ο θρησκευτικός φανατισμός, η νεοειδωλολατρία, το θρήσκευμα στις αστυνομικές ταυτότητες, η σχέση Θεολογίας-Φυσικών Επιστημών, η σχέση Επιστήμης-Θρησκείας, το πρόβλημα του προορισμού του σημερινού ανθρώπου.

Ο Τόμος όμως δεν φιλοξενεί μόνο εργασίες που σχετίζονται με την Εκκλησιαστική Ιστορία και τη Θεολογία, αλλά αγκαλιάζει και άλλους τομείς, όπως είναι η Προϊστορική Αρχαιολογία της Ζακύνθου, η Ιστορία της Τουρκοκρατίας, η Ιστορία των Ιονίων Νήσων (Λαζαρέτα, πείνα, εκκλησιαστικά και στρατιωτικά τιμάρια της Ζακύνθου), η Νεώτερη Ιστορία της Ελλάδος (Καποδίστριας, φαινόμενο απαγωγών, η δράση του Παυσανία Μακρή), η Νεοελληνική Λογοτεχνία (Ξενόπουλος, Σολωμός, Σπυρίδων Μακρής), και μουσική (Δημήτρης Μητρόπουλος, Πέτρος Βράϊλας-Αρμένης και άλλοι Ζακυνθινοί), ο Ελληνισμός της Αιγύπτου, η ιστορία της Θεσσαλονίκης, η πανίδα και η χλωρίδα της Ζακύνθου.

Η ποικιλία των θεμάτων οπωσδήποτε καθιστά τον τόμο αντικείμενο μελέτης ευρύτερου κύκλου ερευνητών και αναγνωστών. Θα γίνει ένα χρήσιμο εργαλείο μελέτης και έρευνας όχι μόνο για ζακυνθινά θέματα, αλλά και για ποικιλία πολλών άλλων θεμάτων. Συγχρόνως και παραλλήλως θα υπενθυμίζει στους αναγνώστες του παρόντος και του μέλλοντος ότι αυτός αποτελεί έκφραση τιμής και ευγνωμοσύνης για έναν Ιεράρχη της Ελλαδικής Εκκλησίας, για τον Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. Χρυσόστομο Β΄, ο οποίος πρόσφερε πολλά στην τοπική Εκκλησία και στην κοινωνία της Ζακύνθου.