Με ένα μεγάλο, μοναδικό στην βιβλιογραφία του περιοδικού Τύπου, αφιέρωμα στο Παιδομάζωμα και στο Παιδοφύλαγμα, κυκλοφόρησε το νέο τεύχος της Ιστορίας του Εκδοτικού Οργανισμού Πάπυρος. Τα κείμενα υπογράφουν η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη, ο λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Ανδρέας Στεργίου και ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Βελιγραδίου Milan Ristovic.
Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύονται και κείμενα που αφορούν τους Έλληνες λογίους στην Ιταλική αναγέννηση, την Αγγλοκρατία στην Κύπρο, τον περιηγητή γιατρό Παναγιώτη Ποταγό, τον Γεώργιο Σταύρου, την Ιστορία των μεταλλείων της Σερίφου, τον Όρσον Γουέλς, τον Στρατή Ελευθεριάδη–Τεριάντ κ.ά.
ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
ΜΙΑ από τις τραγικότερες σελίδες του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) αποτελεί η μεταφορά από τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος, πάνω από 20.000 παιδιών στις χώρες του πρώην Ανατολικού Συνασπισμού, (το λεγόμενο «παιδοσώσιμο» και κατά τους πολεμίους του, «παιδομάζωμα»). Στον αντίποδα βρίσκονται οι 53 παιδοπόλεις της βασίλισσας Φρειδερίκης, όπου φιλοξενήθηκαν 18.000 παιδιά, ενώ προστασίας έτυχαν πάνω από 50.000 (το λεγόμενο παιδοφύλαγμα»).
Και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές συγκέντρωσαν και μετακίνησαν παιδιά. Τούτο δεν συνιστά ελληνική επινόηση. Κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο (1936-1939), η Δημοκρατική Κυβέρνηση είχε στείλει παιδιά όχι μόνο στις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στην ΕΣΣΔ και στο Μεξικό. Όσον αφορά τον ελληνικό χώρο, οι μετακινήσεις παιδιών αποτέλεσαν μέρος των στρατιωτικών επιχειρήσεων και των πολιτικών και διπλωματικών χειρισμών. Χρησιμοποιήθηκαν στο ψυχολογικό παιγνίδι του Ψυχρού Πολέμου και έδωσαν αφορμή στις δύο υπερδυνάμεις (ΗΠΑ-ΕΣΣΔ) να αντιπαρατεθούν στα διεθνή fora. Και η κυβέρνηση της Αθήνας και η κυβέρνηση του Βουνού υπόσχονταν καλύτερη διατροφή και κυρίως μόρφωση. Η απήχηση αυτών των κηρυγμάτων ήταν μεγαλύτερη στις μειονοτικές ομάδες. Επιπλέον, για πολλά από τα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά, η μετακίνηση από το χωριό τους ήταν ένας τρόπος να ξεφύγουν από την κλειστή, αγροτική, πατριαρχική κοινωνία.
Παρ’ όλα τα αρνητικά, η απόφαση, αυτή καθαυτή, για τη μετακίνηση των ανηλίκων από τα πεδία των πολεμικών συγκρούσεων, αποτελεί μια παραδοχή –συνειδητή ή ασυνείδητη– ότι τα παιδιά έπρεπε να μείνουν μακριά από τα πολιτικά παιχνίδια των μεγάλων. Η ανθρωπιστική πλευρά της μεταφοράς των παιδιών από τις μάχες δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να υποτιμηθεί και παραμένει κυρίαρχη.
Μετά από εξήντα και πλέον χρόνια, το «παιδομάζωμα» αποτελεί ακόμη ένα από τα ανοιχτά θέματα του Εμφυλίου και συνεχίζει να αντιμετωπίζεται ως ταμπού είτε ως ηθική απαξίωση των ηττημένων. Παρά την πληθώρα των μελετών που αφορούν τον Εμφύλιο, η σχετική βιβλιογραφία παραμένει μικρή και, εκτός ελαχίστων σημαντικών εξαιρέσεων, χαρακτηρίζεται από ιδεολογική προκατάληψη, γεγονός που εξ ορισμού υπονομεύει το κύρος της. Μεταξύ άλλων, οι ιστορικοί αντιμετωπίζουν και μεγάλο ερευνητικό πρόβλημα με τα αρχεία της συγκεκριμένης περιόδου. Με εξαίρεση το τμήμα του αρχείου του ΚΚΕ που βρέθηκε στο ΚΚΕ Εσωτερικού, και είναι προσβάσιμο στην έρευνα, για το υπόλοιπο οι δυσκολίες είναι εξαιρετικά μεγάλες.
Αλλά και η πληροφόρηση που αφορά το «παιδοφύλαγμα» είναι ελλιπής. Τα επίσημα αρχεία είτε δεν υπάρχουν είτε αποδεικνύονται αναξιόπιστα, ακόμη και χαλκευμένα όπως στην υπόθεση «Άγιος Στυλιανός» Θεσσαλονίκης. Οι παιδοπόλεις της Φρειδερίκης και οι «κατασκηνώσεις» στις πρώην σοσιαλιστικές δημοκρατίες χρησιμοποιήθηκαν και ως γεγονός αλλά και ως μνήμη. Οφείλεται λοιπόν μια νηφάλια συζήτηση, τόσο για τη συμπλήρωση της εικόνας μιας αμφιλεγόμενης πτυχής της ιστορίας μας, όσο και για τους πρωταγωνιστές της, δηλαδή τους ανθρώπους που τη βίωσαν άμεσα, ως παιδιά.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ
Μια μάνα συναντά τα δύο κορίτσια της. Τρίτη αποστολή επαναπατρισμού 214 παιδιών από τη Γιουγκοσλαβία.
Η βασίλισσα Φρειδερίκη επισκέπτεται την παιδόπολη "Άγιος Αλέξανδρος" Ζηρού. Στη φωτ. δεξιά η Αλεξάνδρα Μελά.
Παιδιά του ορφανοτροφείου Πωγωνίου κάθονται στη σκάλα περιμένοντας τη σειρά τους για να πλυθούν, να απολυμανθούν, να κουρευτούν και να φορέσουν καθαρά ρούχα.
2 σχόλια:
Πολύ ενδιαφέρον το θέμα του αφιερώματος! Εύχομαι καλή συνέχεια στους συνεργάτες του περιοδικού και πάντα επιτυχίες!
Αμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα..
Και να'ταν μόνο τότε και έτσι..
Δημοσίευση σχολίου