Στο ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ μάς ξεναγεί στο τεύχος
Η δεκαετία 1914-1923 υπήρξε καθοριστικής σημασίας για την ιστορία της νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Ανατολικής Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής. Πρόκειται για την περίοδο της ριζικής αναμόρφωσης του γεωπολιτικού αλλά και ανθρωπογεωγραφικού χάρτη, μετά από πολλούς αιώνες σχετικής ισορροπίας. Η προνεωτερική, πολυεθνική, ισλαμική Οθωμανική Αυτοκρατορία, που περιλάμβανε ακόμα κομμάτια της Βαλκανικής, ολόκληρη τη Μικρά Ασία, τη Μεσοποταμία και τμήματα της Βόρειας Αφρικής, αποχωρούσε οριστικά από το ιστορικό προσκήνιο και τη θέση της καταλάμβαναν εθνικά κράτη. Ο ελληνικός κόσμος την κρίσιμη αυτή διεθνή περίοδο δεν φαίνεται να χαρακτηρίζεται από ομοφωνία και ενιαία αντίληψη των συμφερόντων. Η εσωτερική πολιτική ζωή της Ελλάδας είχε μπει σε δοκιμασία με την εμφάνιση αντιδιαμετρικών στρατηγικών, που θα πάρουν τη μορφή ενός θανάσιμου Διχασμού.
H Μικρασιατική Εκστρατεία, και η συνακόλουθη Καταστροφή, αποτελεί μια από τις πιο τραγικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ξεκινώντας μέσα σε κλίμα επίπλαστου ενθουσιασμού από τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις του τόπου, κατέληξε σε μια πρωτοφανή τραγωδία. Ο απολογισμός της Καταστροφής είναι 50.000 νεκροί, 75.000 τραυματίες. Περίπου 1,5 εκατομμύριο Έλληνες αναγκάστηκαν να έρθουν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς, ενώ σε δισεκατομμύρια δραχμές ανέρχονται οι υλικές καταστροφές και ζημιές από τον πόλεμο και τις ακίνητες περιουσίες που εγκαταλείφθηκαν ή καταστράφηκαν.
Πώς, όμως, φτάσαμε στη Μικρασιατική Εκστρατεία;
Κατ’ αρχήν, η Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως μεμονωμένο ιστορικό γεγονός, αλλά στη σχέση του με τις διεθνείς εξελίξεις της εποχής και τις επιδράσεις τους στην Εγγύς Ανατολή και στην ίδια την Ελλάδα. Ένα χρόνο νωρίτερα από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, το 1918, με την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα ως νικήτρια χώρα στο πλευρό της Αντάντ, ανταμείφθηκε με παραχώρηση εδαφών από τη Βουλγαρία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου και της κυβέρνησής του, το 1919, να στείλουν ελληνικά στρατεύματα στη Μικρά Ασία, με εντολή την αποκατάσταση της ειρήνης και της τάξης, ουσιαστικά ικανοποιούσε δύο ανάγκες. Αφενός η νικήτρια δυτική συμμαχία χρειαζόταν ετοιμοπόλεμο στρατό για να αστυνομεύσει την περιοχή της Σμύρνης και αφετέρου εξυπηρετούσε τον στόχο της Μεγάλης Ιδέας. Στις 10 Αυγούστου 1920 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών, η οποία καθόριζε μέχρι πού θα μπορούσαν να προχωρήσουν τα ελληνικά στρατεύματα. Η αλλαγή της κυβέρνησης στην Ελλάδα μαζί με το φούντωμα του κινήματος των Νεότουρκων υπό τον Ατατούρκ και μαζί με τη διεύρυνση του μετώπου προς ανατολάς οδήγησαν την ελληνική εκστρατεία σε καταστροφή. Το 1922 τα τουρκικά στρατεύματα άρχισαν την αντεπίθεση. Αφού πέτυχε να διασπάσει τις ελληνικές δυνάμεις και να συντρίψει ένα τμήμα τους, ο τουρκικός στρατός ανάγκασε τον εναπομείναντα ελληνικό στρατό σε διαρκή υποχώρηση, ενώ τον ακολουθούσαν και Έλληνες που φοβόντουσαν αντίποινα από τους Τούρκους. Ο πόλεμος είχε ουσιαστικά τελειώσει. Στις 24 Ιουλίου 1923, με τη Συνθήκη της Λωζάνης, καθορίστηκαν τα νέα εδαφικά καθεστώτα του ελληνικού και τουρκικού κράτους αντίστοιχα.
Τα επακόλουθα ήταν τραγικά. Από τα 2,2 εκατομμύρια των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 1928 θα καταμετρηθούν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα περίπου 1,25 εκατομμύρια. Ο συνολικός αριθμός των απωλειών δεν κατέστη δυνατόν να υπολογιστεί με ακρίβεια, ούτε ποτέ έγινε προσπάθεια από την επίσημη Ελλάδα καταγραφής των θυμάτων. Εξάλλου για πολλές δεκαετίες η προσφυγική μνήμη ήταν απαγορευμένη Μνήμη, και η ιστορία των Ελλήνων της Ανατολής δεν ήταν ενσωματωμένη στο συνολικό εθνικό αφήγημα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου