Μια αφήγηση του Θοδωρή Σαμαρά: "σαλού σκιρτήματα ή το όντως Άλλο τ' απ' αλλού"

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Χθες, μπαίνοντας άπελπις -λόγω θυελλωδών ανέμων εντός εκτός- στο γραφείο μου, βρήκα να με αναμένει ένας φάκελος. Ας είναι από οπουδήποτε, σκέφτηκα, κακό να μην είναι, δεν τα αντέχω άλλο πια τα ωδινηρά του βίου... Ήταν ένα μικρό βιβλίο ενός αγνώστου (σε πρώτη θέαση), του Θοδωρή Σαμαρά (γεν. Αθήνα, 1971). Σε λίγο κατανόησα ότι ο άγνωστος είναι γνωστότατός μου και αγαπητός λίαν μες από τα ευώδη κι εμπύρετα κείμενά του, τα οποία συχνά-πυκνά παρακολουθώ από τον φιλόκαλο ιστότοπό του στο διαδίκτυο, όπου όμως δεν έχω δει μέχρι τούδε να φανερώνει την πραγματική ταυτότητά του. Χάρηκα πολύ, τόσο με το ίδιο το βιβλίο, όσο για την ευγένεια να με συμπεριλάβει στους αποδέκτες του πνευματικού μόχθου του, μάλιστα δε για την όχι τυπική αφιέρωση, που το συνοδεύει. 


Ένας νεαρός φιλακόλουθος ρωμηός που ζει και εργάζεται στην δυτική Ευρώπη, όταν εγγίζει μια από τις μεγαλύτερες εορτές της ρωμηοσύνης απευθύνεται για τις λατρευτικές του ανάγκες αποκλειστικά, στην αντίστοιχη θρησκευτική κοινότητα. Εκεί θα έλθει αντιμέτωπος με μία σειρά από νέα πρόσωπα και καταστάσεις που τον καλούν να υπερβεί τον χαρακτήρα του, πράγμα δύσκολο, αφού παραμένει σταθερά εγκλωβισμένος στο δικό του αίσθημα... Εκεί απάνου μιλά και το δράμα: Τ' Άλλο είναι Ζωή και Έρωτας, και τον καλούν. Τι θα κάνει; Πώς θα ανταποκριθεί; Θα μείνει, μήπως, μέχρι τέλους ακοινώνητος και τι θα του στοιχήσει αυτή του η επιλογή; Ένα είναι μόνο σίγουρο: Η νύχτα είν' υγρή, γονιμοποιός, βασιλεύουσα...

Πρόκειται για μιαν αφήγηση "ικετεύουσαν το άπειρον", η οποία επιγράφεται "σαλού σκιρτήματα ή το όντως Άλλο τ' απ' αλλού", εκδεδομένη από τις εγκρατείς εκδόσεις Αρμός (Οκτώβριο του 2011), με ευοίωνο κόσμημα στο εξώφυλλο του Θανάση Μπακογιώργου, εκτεθείσα σε 48 κομψοκαμωμένες σελίδες. Το διάβασα απνευστί!

Το πρώτο προσόν τού ανά χείρας βιβλιαριδίου είναι η καλή γνώση του Έλληνος Λόγου, η οποία παραπέμπει -εμμέσως πλην σαφώς- σε ακοές του "μεγΑλέξανδρου του Παπαδιαμάντη λεγομένου", του οποίου μάλιστα χρησιμοποιείται άριστο σπάραγμα από διήγημά του ως μότο στο βιβλίο Σαμαρά. Το εν λόγω προσόν έχει περάσει και στον χαρακτήρα του ήρωα της αφηγήσεως, καθώς, ψυχογραφώντας τον ο πλάστης του Θεόδωρος (ή, μάλλον, αυτοψυχογραφούμενος, θα μπορούσαμε να πούμε) "Τούτος εδώ, (...), ούτε ψάλτης ήταν καλλίφωνος ούτε αναγνώστης χειροθετημένος. Μόνο να διαβάζει του άρεσε τα γράμματα της εκκλησίας. Είχε αποκτήσει, το λοιπόν, με τον καιρό μιαν ικανή δόση στην εκφορά της παλαιάς γλώσσας. Χανόταν στον κυματισμό των λέξεων αυτών των ποιημάτων. Λέξεων τέτοιων συναγμένων και μέ τέτοιον τρόπο περιπλεγμένων ώστε να προσφέρουν σε τροπάρια πολύστιχα πλούσια την ιστορία του χρόνου εκείνων των παλαιών ημερών. (...)" [σ. 20 εξ.].

Το δεύτερο προσόν, που αναδεύει μες το κείμενο, είναι το κοχλάζον συναίσθημα και συνάμα η εξαίρετη δεξιότητα του συγγραφέως να το αναδείξει. Τούτο το θαυμάσιο οφείλεται αφενός μεν στο αξιοποιηθέν προσωπικό τάλαντό του, αλλά και στην παιδεία, η οποία έχει κατακτηθεί από μέρους του, καθώς είναι ολοφάνερες οι πνοές όλων των εποχών της Γραμματείας μας, στον τρόπο με τον οποίον προσεγγίζει την κύμανση των ψυχών ή (γιατί όχι;) και την φωνή των πραγμάτων (κατά την ενδιαφέρουσα θεώρηση του Ponge). 

Το τρίτο προσόν, που καραδοκεί στο κείμενο, είναι ότι, πίσω από την ηπιότητα και κατανυκτικότητα των εξωτερικώς πανήμερων χαρακτήρων, ξεδιακρίνω εγώ, ο καχύποπτος, να (συν)καλύπτεται η εξέγερση του νοός, η οποία εντέλει καθίσταται όλως δημιουργική μυστικών βιωμάτων.

Δεν ξέρω γιατί -και ίσως δεν χρειαζόταν εδώ να αναφερθεί, το αναφέρω μολοντούτο- τελειώνοντας την ανάγνωση των του Σαμαρά καλλίκαρπων σαλοτήτων, ήρθε στον νου μου (μάλλον ως "παραρριπισμός νοός") το του Μακαρίου του Αιγυπτίου  απόφθεγμα, το οποίο ανέκαθεν με κατένυγε, τον ακατάνυκτο: 

"... λέγει ο γέρων αυτώ, ποία εστιν η παραμυθία και τις η κόλασις; Λέγει αυτώ... Από ποδών έως κεφαλής εστηκότων ημών μέσον του πυρός. Και ουκ έστι πρόσωπον προς πρόσωπον θεάσασθαί τινα, αλλά το πρόσωπον εκάστου προς τον έτερον νώτον κεκόλληται. Ως ουν εύχη υπέρ ημών, εκ μέρους τις θεωρεί το πρόσωπον του ετέρου∙ αύτη εστιν η παραμυθία" (PG 34).

Θεόδωρε, "κράτει ό έχεις, ίνα μηδείς λάβη τον στέφανόν σου" (Απ   3,11), αγαπητέ!