Απονομή των Βραβείων Δοκιμίου PEN

    α π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ό  
  Χθες το βράδυ στην Αθήνα  

Το Διοικητικό Συμβούλιο του  Ρ.Ε.Ν. με τους βραβευθέντες. Από αριστερά Διονύσης Μαγκλιβέρας, Γεράσιμος Ζώρας, Διονύσης Μουσμούτης, Γιώργος Βαρθαλίτης, Βασίλης Βιτσαξής, Αλέξης Ζήρας, Κώστας Ασημακόπουλος.

Από αριστερά Διονύσης Μουσμούτης, Βασίλης Βιτσαξής, Κώστας Ασημακόπουλος.

Ο Αλ. Ζήρας παραλαμβάνει το Βραβείο Δοκιμίου του Ρ.Ε.Ν. για το βιβλίο του «Όψεις Κυπριακής Πεζογραφίας, 1900-2000».

Ο Διον. Μαγκλιβέρας απονέμει εκ μέρους του Δ.Σ. του Ρ.Ε.Ν. το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου δοκιμιογράφου στον Γιώργο Βαρθαλίτη για το βιβλίο του «Ο καθρέφτης της Ηρωδιάδος».

*   *   *

Το «International ΡΕΝ» CLUB

Λίγα χρόνια μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Τσεχοσλοβάκος συγγραφέας Κάρελ Τσάπεκ, ζητούσε μια πανευρωπαϊκή συσπείρωση συγγραφέων για ειρηνικούς σκοπούς και δημοκρατικές ελευθερίες. Η έκκληση του όμως,  δεν βρήκε την δέουσα ανταπόκριση. Πιο τυχερή στάθηκε μια κίνηση που άρχισε σχεδόν ταυτόχρονα το 1921, στο Λονδίνο από την ποιήτρια Κάθρην Έιμι Ντάουσον Σκοτ και τον Τζον Γαλσγουόρθι  για τη σύσταση μιας λέσχης Βρετανών συγγραφέων που θα καλλιεργούσε σχέσεις συνεργασίας με τους διανοουμένους άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Η λέσχη αυτή καθιέρωσε την ονομασία «PEN Club» από τα αρχικά των λέξεων Poets, Playwrights, Editors, Essayists, Novelists – Ποιητές, Δραματουργοί, Εκδότες, Δοκιμιογράφοι, Μυθιστοριογράφοι. Πρώτος πρόεδρος διετέλεσε ο Γκαλσγουόρθι και στα πρώτα μέλη συμπεριλαμβάνονται οι Τζόζεφ Κόνραντ. Η Ελίζαμπεθ Κρεγκ, ο Τζωρτ Μπέρναρντ Σω.

            Ο πνευματικός κόσμος αρκετών ευρωπαϊκών χωρών έδειξε να περίμενε από κάπου μια τέτοια πρωτοβουλία, γιατί πολύ σύντομα αυτή πρόταση συνεργασίας βρήκε ανταπόκριση. Γάλλοι διανοούμενοι σύστησαν μέσα σε έξη μήνες το δικό τους «PEN» με πρόεδρο τον συγγραφέα Μπενζαμέν Κρενιέ. Ακολούθησε η ίδρυση άλλων τέτοιων λεσχών σε άλλα κράτη και το 1921 εξελέγη ο πρώτος διεθνής πρόεδρος αυτής της συσπείρωσης. Ήταν ο Βρετανός συγγραφέας Τζον Γκάλσγοθορθι που παρέμεινε σε αυτό το αξίωμα δώδεκα χρόνια.. Έδρα του «International PEN», είχε ορισθεί ήδη το Λονδίνο απ’όπου ξεκίνησε η ιδέα και είχε αποφασιστεί να πραγματοποιείται κάθε χρόνο μια διεθνής συνάντηση, σε διαφορετική χώρα κάθε φορά, για να συζητιούνται και να λαμβάνονται αποφάσεις ενεργειών, χωρίς να αποκλείεται το δικαίωμα το «PEN» ενός κράτους να φιλοξενεί και μια μικρότερη περιφερειακή σύναξη. Είναι ενδεικτικό μάλιστα ότι όταν το 1926 οργανώθηκε στο Βερολίνο το ετήσιο διεθνές συνέδριο προσήλθαν πολυμελείς αντιπροσωπείες από δέκα ευρωπαϊκά κράτη. Σήμερα με έδρα πάντα το Λονδίνο το «International ΡΕΝ» έχει 144 κέντρα σε 104 χώρες.

            Σκοπός της διεθνούς αυτής οργάνωσης είναι η ανάπτυξη της επαφής και της συνεργασίας των συγγραφέων παγκοσμίως, έτσι ώστε να προαχθεί η διεθνής συνεννόηση και να υποστηριχθούν τα αιτήματά τους στην ελεύθερη έκφραση και δημιουργία. Στις καταστατικές αρχές της υποστηρίζεται η ελευθερία της σκέψης, της έκφρασης, της επικοινωνίας και του Τύπου, καθώς και ο ανεξάρτητος και κριτικός ρόλος του συγγραφέα, τονίζοντας ότι η αναπόφευκτη πορεία του κόσμου προς μια οργανωμένη πολιτική και οικονομική τάξη καθιστά απαραίτητη την ελεύθερη κριτική των κυβερνήσεων, των διοικήσεων και των θεσμών. Τα θέματα που απασχολούν κατά κύριο λόγο το «ΡΕΝ». Είναι γλωσσικά, συμπαράστασης και αποφυλάκισης διωγμένων συγγραφέων, καταπάτησης πνευματικών δικαιωμάτων, στέρησης δημοκρατικών ελευθεριών και προστασίας πολιτιστικών μνημείων από βάρβαρες επιδρομές και επιχειρηματικές ασυδοσίες. Ορισμένες από τις αποφάσεις του «ΡΕΝ» που ελήφθησαν σε διεθνείς συναντήσεις ήταν ιδιαίτερα τολμηρές και με σοβαρές συνέπειες.

Το 1933, επί προεδρίας του Βρετανού Χ. Τζ. Γουέλς, αποφασίστηκε στο Ντουμπρόβνικ η αποπομπή από τη διεθνή κοινότητα του γερμανικού «ΡΕΝ» γιατί αυτό δεν αντέδρασε στα θλιβερά ναζιστικά συμβάντα της καύσης βιβλίων και της εξορίας του Χάινριχ Μαν. Την ίδια αποπομπή κινδύνευσε να υποστεί και το ιταλικό «ΡΕΝ» διότι μέλη του υμνούσαν ωε εκστρατεία πολιτισμού τον πόλεμο του Μουσολίνι κατά της Αιθιοπίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε το εγκατέλειψε ο Λουίτζι Πιραντέλο. Το 1937 έκανε διάβημα στον στρατηγό Φράνκο για την απελευθέρωση του Άρθουρ Κέσλερ και Ισπανών διανοουμένων. Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι ενέργειες πολιτικής βαρύτητας του International «ΡΕΝ» πύκνωσαν. Η πληθώρα πνευματικών δημιουργών που αναγκάζονταν να εγκαταλείπουν τις δοκιμαζόμενες πατρίδες τους παρακίνησε τον Σώμερσετ Μωμ να εισηγηθεί την ίδρυση ενός Κέντρου «ΡΕΝ» συγγραφέων προσφύγων στις ΗΠΑ.

Όταν ο πόλεμος έληξε το International «ΡΕΝ» δεν έπαψε να ενεργεί για την υπεράσπιση διωκομένων ή φυλακισμένων συγγραφέων από δικτατορικές εξουσίες. Αξίζει να αναφερθούν τα διαβήματα του για την έξοδο του Πάμπλο Νερούδα από τη Χιλή του δικτάτορα Πινοσέτ, του Ούγγρου συγγραφέα Τίμπορ Ντέρυ κατά την επανάσταση των φοιτητών στη Βουδαπέστη, το 1956. Όσον αφορά την Ελλάδα κατά την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας, η συμπαράσταση του International «ΡΕΝ» εκδηλωνόταν συχνά δια του προέδρου του Γάλλου ποιητή Πιερ Εμμανουέλ. Το 1985 για φυλακισμένους Τούρκους συγγραφείς πήγαν στην Τουρκία ο Χάρολντ Πίντερ και ο Άρθουρ Μίλλερ, μέλη του «ΡΕΝ», για να συνηγορήσουν για την απελευθέρωσή τους. Ο Πίντερ έδειξε την ίδια ευαισθησία και για τα πλήγματα που δεχόταν ο παλαιστινιακός λαός και ζήτησε έντονα από το Ισραήλ να ανοίξουν τα σχολεία οιυ έκλεισε στις κατεχόμενες περιοχές.

Στον μακρύ κατάλογο των πολιτικών ενεργειών της παγκόσμιας κοινότητας διανοουμένων μπαίνουν και οι μάταιες ενέργειες για την αποφυλάκιση του Τσέχου συγγραφέα Βάστλαβ Χάβελ. Αργότερα όμως κατόρθωσε να συμβάλλει στην ακύρωση της θανατικής καταδίκης από ισλαμιστές του Σαλμάν Ρουσντί. Πρόεδροι του διετέλεσαν  μεταξύ άλλων και οι Θόρντον Ουάιλντερ, Αλμπέρτο Μοράβια, Άρθουρ Μίλλερ, Μάριο Βάργκας Λιόσα.

Το  Ελληνικό Κέντρο «ΡΕΝ»

Στην Ελλάδα το «PEN» άρχισε να υπάρχει σαν ανεπίσημη ομάδα πριν ακόμη από τις Δελφικές εορτές (1927). Έχει ακουστεί ότι σε αυτή την ομάδα τον ρόλο του προέδρου είχε ο Άγγελος Σικελιανός και ότι αργότερα ήταν σημαντικά ενεργός ο ποιητής Κώστας Ουράνης. Ωστόσο, όσα αφορούν το Ελληνικό Κέντρο «PEN» κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του μένουν χωρίς γραπτά στοιχεία, γιατί μάλλον μέσα στις ανώμαλες πολιτικές συνθήκες της χώρας δεν υπήρχε άνεση της επίσημης ίδρυσης του με αναγνωρισμένο καταστατικό.

Μετά την Κατοχή πρόεδρος αναδείχθηκε ο ποιητής Άγις Θέρος(1876-1961). Στη συνέχεια διετέλεσαν πρόεδροι  ο ποιητής και πολιτικός Γιάννης Κουτσοχέρας (1904-1994), ο πεζογράφος Γιάννης Μαγκλής (1909-2006), ο ποιητής – ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος, ο ποιητής και νομικός Γιωργής Κότσιρας (1920-1998), ο πεζογράφος – ακαδημαϊκός Τάσος Αθανασιάδης (1913-2006), και αυτόν ο συγγραφέας – πρέσβης ε.τ. Βασίλης Βιτσαξής. Τα μέλη του Ελληνικού Κέντρου «PEN» δεν πρέπει να ξεπερνούν τα ογδόντα.

Από τους υποψήφιους να εισέλθουν σε αυτό δεν απαιτείται μόνο να είναι αξιόλογοι συγγραφείς, αλλά και να κατέχουν γλώσσες και γνώσεις πολλαπλές για ζητήματα της χώρας, ώστε να την εκπροσωπούν σε διεθνή forum. Το τελευταίο Διοικητικό Συμβούλιο του Ελληνικού Κέντρου «PEN» απαρτίζεται από τον Βασίλη Βιτσαξή (πρόεδρο), τον συγγραφέα Κώστα Ασημακόπουλο (γραμματέα), τον ομότιμο καθηγητή – ακαδημαϊκό Ευάγγελο Μουτσόπουλο, τον καθηγητή Διονύση Μαγκλιβέρα, τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεράσιμο Γ. Ζώρα και τον συγγραφέα Διονύση Ν. Μουσμούτη (μέλη). Κάθε χρόνο το Ελληνικό Κέντρο «PEN» απονέμει το Βραβείο Δοκιμίου στο καλύτερο βιβλίο του είδους αυτού, και σε εξαιρετικές περιστάσεις ειδικά Βραβεία. Από το 2012 καθιερώνει και βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου δοκιμιογράφου.