«Και είναι πολύ μακριά η Δύση», διακηρύσσει η Ζωή Σαμαρά

Γράφει ο π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Η σπουδαία πνευματική άνθρωπος και λογοτέχνις της Θεσσαλονίκης και της εν γένει Νεοελληνικής Γραμματείας κ. Ζωή Σαμαρά με πλούτισε πριν από λίγο καιρό με τη νέα ποιητική συλλογή της, με τίτλο Και είναι πολύ μακριά η Δύση. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε από την σειρά Τα Ποιητικά των Εκδόσεων Γκοβόστης (2012), με 64 σελίδες, ενώ το εξώφυλλο κοσμεί ο πίνακας Κανιβαλισμός του Φθινοπώρου τού Σαλβατόρ Νταλί.

Προσωπικά δυσκολεύομαι να διατυπώσω λόγο ικανό κι επάξιο για την ζουμερή γραφή της κ. Σαμαρά (Ομότιμης Καθηγήτριας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πολυβραβευμένης ανά τον κόσμο), καθόσον η ίδια έχει καθιερωθεί στα νεοελληνικά Γράμματα για την επιδεξιότητα με την οποία βλέπει καθοριστικά κι ευστοχότατα το πώς και το γιατί της ύπαρξης μες από τις γραφές ημών των νεότερων (ή νεόκοπων) ποιητευόντων. Εκείνο, που μπορώ μόνον να καταγράψω εδώ είναι η βαθιά ικανοποίηση, που μού προκαλεί η άνεση και η δεξιοτεχνία της αφομοίωσης από την ποιήτρια των ροπών και των τροπών της Ιστορίας, μεταστοιχειώνοντάς τες σε ποίηση, ουδόλως διδακτική (με την τρέχουσα έννοια τού ex cathedra διδασκαλισμού) για τους παρα-ιστορικούς καιρούς μας, αλλά με μιαν ευγένεια σκλαβωτική και περισσότερο τελεσφόρα απ’ ό,τι εάν γινόταν καταγγελτική ή αφοριστική.

Στα μικρά ποιήματα της συλλογής παρελαύνουν αναστατικά προσωπικότητες του Μύθου και της Παραμυθίας, προβαλλόμενες στο σήμερα και το αύριο του κόσμου μας: Η αδελφή του Κάδμου, το απατημένο ταίρι του Οιδίποδα, ο Οδυσσέας δίχως την πίστη της Πηνελόπης του, Ο Πέλοψ με την ηδονή της χλιδής του, ο Αυτόλυκος γιος του Ερμή, η Αγέλαστος Πέτρα, η ορμή του Δία, οι Υπερβόρειοι και η ουτοπία τους, αλλά και λοιπά σύμβολα, τα οποία συχνά εκπίπτουν απ’ το βάθρο τους, έτσι που η ποιήτρια ν’ αναφωνεί:

Α! Χωρίς σύμβολα πώς θα ζήσουμε

τώρα που δίχως πίστη εύκολα ζούμε  (σελ. 17),

για να δώσει αμέσως μετά την δι-έξοδο:

Κι όμως είναι πολύ απλό

Ας μην αλλάζουμε τους ήρωες των μύθων

Μόνο στα παρα-μύθια ζουν αυτοί καλά

κι εμείς καλύτερα

Πού πότε δε μας λένε

να πάμε προς τα εκεί

να ζήσουμε σαν ήρωες των μύθων μας

αφού σαν άνθρωποι

έστω τιμωρημένοι απ’ τους θεούς

δε θα μπορέσουμε να ζήσουμε

ποτέ (σελ. 18).

Όλ’ αυτά συμβαίνουν στην πρώτη ενότητα, με τίτλο Σωτήριον έτος 2011, τού ανά χείρας βιβλίου.

Το δεύτερο μέρος της συλλογής τιτλοφορείται Παρενθέσεις και Αγκύλες (ποιητική σύνθεση). Εδώ η ποιήτρια γράφει για να μην λησμονεί, τηρώντας έτσι -ευλαβικώ τω τρόπω- την αλήθεια τού περιρρέοντος ορωμένου ή και τού νοουμένου κόσμου της. Παίζει με τη λέξη αλήθεια, καθώς συντίθεται από το άλφα και την λήθη. Είναι θέμα όρασης πώς ο καθείς μας εκλαμβάνει αυτό το άλφα, το εντός της αλήθειας … Είναι άλφα στερητικό ή θαυμαστικό; Πότε γίνεται ωμέγα;

(…) Η λήθη ξυπνά την αλήθεια. Το α στερητικό θεριεύει, γίνεται α θαυμαστικό, άλφα σ’ έναν κόσμο θαυμαστό, με το ωμέγα ν’ αντιφεγγίζει το φεγγάρι.

Και συνεχίζεις…

Ή μήπως επιστρέφεις… (σελ. 35).

Μετά την ποιητική αυτή σύνθεση, ακολουθεί το πικρό ποίημα Αστέρι στην Άκρη της Αιωνιότητας. Λίγοι σπαρακτικοί στίχοι, εκπεφρασμένοι με πυκνότητα αγάπης εμπαθούς και πάσχουσας, ωσάν λουλουδάκια σ’ έναν τάφο πολυλατρεμένο. Λίγοι στίχοι, πλην όμως αφοπλιστικά λυτρωτικοί:

(…)

Μπήκαμε στην αυλή σου

γονατίσαμε ευλαβικά

Ο αδελφός σου έσπειρε γύρω σου

μαργαριτάρια

να βρουν τροφή αθάνατη

οι καρδερίνες

κι εγώ είπα ν’ αφήσω μια στάλα ζωή

για τα λιθάρια της εξώπορτάς σου

Μα δεν μου είχε απομείνει (σελ. 57).

Το επιλογικό ποίημα Επίλογος είναι συνάμα παραδοχή του πεπερασμένου της ανθρώπινης φύσης και αφή του Αιώνιου. Δι’ αυτής της συν-αισθήσεως το βιβλίο, παρά την πικρότητά του δεν (κατα)θλίβει, αλλά λυτρώνει, ωσάν το δάκρυο το πολύ, που εντέλει αλαφρώνει την ύπαρξη. Μιλά η ποιήτρια και απο(επι)λογείται:

Γράφω

χαράζω με μαύρα γράμματα

το όνομά μου

σε λευκή ταφόπετρα

παλεύω την αιωνιότητα της γραφής

με τη δική μου φευγαλέα υπόσταση

θραύω

μέσα στα χέρια μου

την ανέκφραση του λόγου

σκάβω βαθιά μέσα στην

πέτρα

μ’ αυτά τα χέρια

που αύριο κληρονομούν

την ακινησία της

γράφω (σελ. 61).

Επαναλαμβάνω ότι δεν είμαι ο καταλληλότερος, για να προσεγγίσω κριτικά ή ερμηνευτικά την γραφή της ποιήτριας, μη διαθέτοντας αρμόδια αρματωσιά προς τούτο, δεδομένου ότι η Ζωή Σαμαρά έχει διανύσει σπουδαίες λεωφόρους γνώσης κι επίγνωσης σε ζηλευτές τομείς του επιστητού. Απλώς, ορισμένες αναγνωριστικές / αναγνωστικές στάσεις έκανα στο νέο βιβλίο της, το οποίο εντέλει μ’ ευχαρίστησε ως δάκρυο πολύ και πηχτό μετά τη λυγμική εμπειρία. Κλείνω το σημείωμα τούτο, αντιγράφοντας ένα από τα δήγματα (ναι, με ήτα μού αρέσει η λέξη) της γραφής της, προς γνώσιν και συμμόρφωσιν των αναγνωστών:

ΤΑ ΤΡΙΑ Α

Την εποχή των πρώτων μύθων

με ανθρωποθυσίες χόρταιναν οι θεοί

Και σήμερα:

Α!

Σήμερα

όλοι γινήκαμε θεοί

θυσιάζουμε τον Άλλο

τον άλλο εαυτό μας

Μα δε χορταίνουμε

Όλοι γινήκαμε θεοί

ή σφάγια

δεν έμεινε στη Γη

ούτε

ένας

Άνθρωπος; (σελ. 25)