Η Ζάκυνθος που ανθίσταται: Το Υδραγωγείο στα Βρυσάκια (I)

Εξερευνά, φωτογραφίζει και παρουσιάζει η ΜΑΡΙΑ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΙΤΗ-ΚΟΝΤΟΝΗ

Είμαστε πάντα στη Ζάκυνθο και σήμερα εκδράμουμε στις βορειοδυτικές πλαγιές τού βουνού Σκοπός, εντός των διοικητικών ορίων τής τοπικής κοινότητας Αργασίου, όπου υπάρχει μια χαράδρα, η οποία ονομάζεται Βρυσάκια.

Επί Αγγλοκρατίας (1809-1864) είχε κατασκευαστεί υδραγωγείο, που συνέλεγε τα νερά από οκτώ πηγές και, με ένα σύστημα κτιστών  αγωγών και υδατογέφυρων, μετέφερε το νερό στην πόλη της Ζακύνθου, αφού λίγο πριν από τον Άγιο Χαράλαμπο συνδεόταν με το δεύτερο σκέλος του, το λεγόμενο των Αγίων Θεοδώρων, που έφερνε νερό από το Βροντόνερο Καλαμακίου και το οποίο θα αποτελέσει διαφορετική ενότητα. Το υδραγωγείο λειτουργεί και σήμερα, αφού τα κτιστά τμήματά του αντικαταστάθηκαν αρχικά με μαντεμένιους σωλήνες και τελευταία με πλαστικούς.

Στη σημερινή ανακοίνωση, με βοήθησε πάρα πολύ, μια οριζοντογραφία του 1938, της οποίας ευγενώς μου είχε παραχωρήσει φωτοαντίγραφο ο συνάδελφος κ. Γεώργιος Σούλης, γνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου γι’  ανάδειξη και διάσωση οποιασδήποτε κατασκευής, που είχε γλυτώσει από την μανία του Εγκέλαδου και την αδιαφορία των ανθρώπων.

Το μήκος των αγωγών από την πρώτη πηγή μέχρι την υδατογέφυρα «καμάρα του Μπουρδέρη» είναι περίπου 1.500 μ. και οι δύο βοηθητικοί κλάδοι είναι 500 μ. και 300 μ. αντίστοιχα.

Το θεαματικότερο τμήμα του υδραγωγείου είναι το υδατογέφυρο «καμάρα του Βουρδέρη», ένα αξιόλογο έργο λαϊκής αρχιτεκτονικής, που ενώνει δύο λόφους, για να μεταφέρεται το νερό αρχικά με χαντάκι και αργότερα με σωλήνες.

Και ποιός ήταν ο Βουρδέρης, που έδωσε το ονομα του σε ένα τόσο σημαντικό έργο; Ο  Λεωνίδας Ζώης στο «Ιστορικόν και λαογραφικόν λεξικόν της Ζακύνθου» (1963) αναφέρει ότι η οικογένεια Βουρδέρη ήταν εκ των αρχαιοτέρων της Ζακύνθου και ότι υπήρχε παραθαλάσσια περιοχή στο Αργάσι με την ονομασία Βουρδέρη, ο δε  Ντίνος Κονόμος στον «Καστρόλοφο και Αιγιαλό» του, σελίδα 79, αναφέρει έναν «πρωτομάστορα» της συντεχνίας των κτιστάδων, που ονομαζόταν Αντώνης Σέρβος ή Μπουρδέρης, ο οποίος είχε κάνει μια αναφορά το 1645 στην τότε διοίκηση, για την κατάσταση των φρεάτων του Κάστρου.

Το ύψος του, πάνω από το «ποτάμι», είναι τουλάχιστον 15 μέτρα, έχει πάχος 1,20 μ., είναι πέτρινο σε συνδυασμό με μπατικά τούβλα, έχει τουλάχιστον 15 καμάρες, εκ των οποίων οι πέντε κεντρικές είναι οξυκόρυφες  και οι υπόλοιπες κυκλικές. Το πλάτος τους είναι άνω των τεσσάρων μέτρων και μάλιστα περνάει δρόμος κάτω από μια από αυτές. Στη στέψη του κατασκευάστηκε πολύ αργότερα ένα χαντάκι από σκυρόδεμα, που δείχνει άτεχνο, αλλά ίσως οφείλεται σε αυτό το γεγονός ότι το μνημείο υπάρχει ακόμη.

Ο Ντίνος Κονόμος αναφέρει στον β΄ τόμο «Ζάκυνθος-Ύπαιθρος χώρα»  (Αθήνα 1979) στην σελίδα 54: «Εθαύμασαν την τόλμην του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη οι σύγχρονοι Ζακύνθιοι ότε είδον αυτόν έφιππον και έχοντα οπισθοκαβάλα τον υιόν του Πάνον να διατρέχει τας καμάρας του υδραγωγείου Ζακύνθου, των οποίων η αψίς  έχει ύψος 1255 ποδών (;) και πλάτος 3, κτισμένη εντός κρημνώδους φάραγγος».

Ανηφορίζοντας σε απόσταση περίπου 300 μ από το πρώτο υπάρχει δεύτερο υδατογέφυρο  μικρού ύψους 3 μ. περίπου με καμάρες κυκλικές. 

Κοντά του ένας τοίχος με ισόδομους λαξευτούς λίθους, μεγάλων διαστάσεων, δείχνει  διαφορετικός  από  τις προηγούμενες κατασκευές.

Σε όλο το μήκος της διαδρομής συναντάμε απομεινάρια τοίχων, κτίσματα που λειτουργούσαν ως θάλαμοι συγκεντρώσεως των νερών, γέφυρες μονότοξες που μετέφεραν τα νερά από πηγές που ήταν στην απέναντι πλευρά της χαράδρας, πλακόστρωτα και λιθόστρωτα, κτιστούς επί του εδάφους αγωγούς και πηγές με τις πέτρινες  επικλινείς στέγες τους, τα εσωτερικά τους σκαλοπάτια και τους θαλάμους συγκέντρωσης των νερών. Και όλα αυτά μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο χάρμα όλων των αισθήσεων! Μέχρι και άφθονα βατόμουρα υπάρχουν!

Και οπωσδήποτε δεν περιμέναμε οι Ζακυνθινοί τους Άγγλους να μας πουν που ήταν νερό! Υπάρχουν σημάδια και από παλαιότερες κατασκευές, τις οποίες πρέπει να τις μελετήσουν οι αρχαιολόγοι.

Τελειώνοντας, ας ευχηθούμε ότι κάποια στιγμή το μνημείο αυτό θα καθαριστεί, συντηρηθεί, αναδειχτεί και θα γίνει προσπελάσιμο σε περιπατητές.

Το υδατογέφυρο δια χειρός Μπάμπη Πυλαρινού