Η 535η «Ιστορία Εικονογραφημένη» (Ιανουαρίου 2013) για τις Κατοχικές Κυβερνήσεις στην Ελλάδα του 1940

Μες από το ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ μάς πληροφορεί ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ

Ως όρος ο δωσιλογισμός (collaboration), υπό την έννοια της συνεργασίας ατόμων ή πληθυσμιακών ομάδων κατεχομένων χωρών με τον εχθρό, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1940 από τον Γάλλο πρωθυπουργό Φιλίπ Πεταίν, όταν ανήγγειλε την απόφασή του να κάνει αποδεκτή τη γερμανική «προσφορά» συνεργασίας στη «νέα ευρωπαϊκή τάξη». O δωσιλογισμός αποτελεί εξαιρετικά δύσκολο θέμα για έρευνα, καθώς συνιστά την πλέον έμπρακτη αμφισβήτηση της εθνικής ιδεολογίας και της παρεπόμενης ομοψυχίας. Όσον αφορά τα ημέτερα πράγματα, το θέμα του δωσιλογισμού υπήρξε ευαίσθητο και για τη δεξιά, αφού πολλοί δωσίλογοι ουδέποτε λογοδότησαν, και εντάχθηκαν στο μεταπολεμικό κράτος, και για την αριστερά, στον βαθμό που η έκταση που πήρε το φαινόμενο δεν είναι άσχετη με τη δράση της.

Ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου, που υπέγραψε τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού στις 20 Απριλίου 1941, μετά τις προτροπές των κατακτητών θα προσφέρει τις υπηρεσίες του στον Χίτλερ. Με την ανοχή των γερμανικών αρχών Κατοχής, στις οποίες θα διαμαρτύρεται συχνά για τις αυθαιρεσίες των άλλων δυνάμεων κατοχής, θα τοποθετήσει σε κρίσιμες θέσεις της διοίκησης στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία εμπίστους του για την αντιμετώπιση αποσχιστικής προπαγάνδας των εταίρων του Ράιχ.

Τον Νοέμβριο του 1942 ο Τσολάκογλου σκλήρυνε τη στάση του έναντι των αρχών Κατοχής με αποτέλεσμα να αντικατασταθεί  από τον γερμανοτραφή αντιπρόεδρο της κυβέρνησής του Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο, ο οποίος δεν κατόρθωσε να αποκτήσει τη στήριξη των Γερμανών, παρόλο που η πολιτική του έδωσε νέα ώθηση στους εγχώριους μηχανισμούς βίας. Με την εκλογή ως «πρωθυπουργού» του Ιωάννου Ράλλη επικράτησε η εκτίμηση ότι με τη συσπείρωση όλων των «εθνικών δυνάμεων» σε ενιαίο μέτωπο θα μπορούσε να αποτραπεί η επικράτηση των κομμουνιστών πριν από την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων. Τον Νοέμβριο του 1943, και με την έγκριση του Χίτλερ, συγκροτήθηκαν στην Πελοπόννησο τρία Τάγματα Ασφαλείας. Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1944 εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Τις παραμονές της Απελευθέρωσης, οι μονάδες των ενόπλων δωσιλόγων ανέρχονταν σε 20.000 άνδρες.

Η συνεργασία με τις κατοχικές αρχές καλύπτει ευρύ φάσμα συμπεριφορών και έλαβε σημαντικές διαστάσεις, παρά την απουσία οργανωμένου φασιστικού κινήματος και παρά το γενικευμένο μίσος απέναντι στην Γερμανική Κατοχή. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι τα Τάγματα Ασφαλείας δημιουργούνται μέσα στο 1943 και γνωρίζουν ραγδαία ανάπτυξη το καλοκαίρι του 1944 όταν είναι φανερό ότι οι Γερμανοί χάνουν τον πόλεμο.

Τι επεδίωκαν άραγε εκείνοι που συνεργάστηκαν ένοπλα με τους Γερμανούς; Τι υποστήριξαν οι ίδιοι γι’ αυτό; Πώς οι στόχοι τους σχετίζονται με τα κίνητρα που διαμορφώνονται στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο; Είναι προφανές ότι η ανάπτυξη του ένοπλου δωσιλογισμού συναρθρώνεται με τον κατοχικό εμφύλιο πόλεμο και δεν μπορεί να μελετηθεί δίχως την παράλληλη μελέτη της εμφύλιας διαμάχης. Η ιστορική έρευνα ενός θέματος-«ταμπού», που συχνά προσκρούει στα αμυντικά αντανακλαστικά όσων εμπνέονται ακόμη από την πολιτική φόρτιση της δεκαετίας του 1940, οφείλει να μελετήσει τη δίωξη ή την ενσωμάτωση των δωσιλόγων λιγότερο ως ηθική επιλογή και περισσότερο ως πολιτική στρατηγική, ενταγμένες πάντως στο πολιτικό πλαίσιο που διαμόρφωσε ο μεταπολεμικός συσχετισμός δυνάμεων και οι συνακόλουθες πολιτικές προοπτικές.