Αφιέρωμα του περιοδικού "Ιστορία Εικονογραφημένη" στον Νίκο Ζαχαριάδη (τευχ. 545)

Μας πληροφορεί σχετικά ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ μες από το ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Ο Νίκος Ζαχαριάδης (1903-1973), ως καθοδηγητής του ΚΚΕ κατά την περίοδο της κυριαρχίας του Στάλιν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, αλλά και λόγω των πολιτικών χειρισμών που ακολούθησε, αποτελεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Οι ικανότητές του,  η πίστη του στο ΚΚΣΕ, του οποίου ήταν μέλος, τον ανέδειξαν σπουδαστή του κομματικού πανεπιστημίου KUTV. ’Ερχεται στην Ελλάδα το 1924, αναλαμβάνει οργανωτική εργασία και καθίσταται, στους συντρόφους του και στις διωκτικές αρχές, θρυλικός για τις έξι αποδράσεις του. Το 1929 φεύγει στη Σοβιετική Ένωση και το 1931 επιστρέφει στην Ελλάδα και με τη στήριξη της Μόσχας αναλαμβάνει την καθοδήγηση του ΚΚΕ, του οποίου εκλέγεται Γραμματέας της Κ.Ε. το 1934. Η καταστροφική για την Ελλάδα πορεία προς τον Εμφύλιο Πόλεμο δεν βαρύνει ασφαλώς μόνο το ΚΚΕ ή τον Ζαχαριάδη. Ο ίδιος όμως φέρει βαρύτατες ευθύνες για την εξέλιξή του και την πολιτική και στρατιωτική ήττα του ΚΚΕ. 

Ο Ζαχαριάδης, σκληρός, ανθεκτικός, και πείσμων άνθρωπος, έζησε σε μια από τις κρισιμότερες περιόδους της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας, ως επικεφαλής του ΚΚΕ, που περιλαμβάνει τη δικτατορία Μεταξά, τον Β’  Παγκόσμιο Πόλεμο και την Εθνική Αντίσταση, όπως και τον Εμφύλιο Πόλεμο. Eπικρίθηκε ως χαρακτηριστική περίπτωση σταλινικού ηγέτη, ενώ κατηγορήθηκε ιδιαίτερα για τον περιορισμό της εσωκομματικής δημοκρατίας, καθώς και για την αποκήρυξη και τις διαγραφές στελεχών του ΚΚΕ με βαριές και ανυπόστατες κατηγορίες. Του έχει καταλογιστεί ότι ακολούθησε αλλοπρόσαλη και τυχοδιωκτική πολιτική γιατί δεν πραγματοποίησε καμία ενέργεια για την αναστροφή των συνεπειών της συμφωνίας της Βάρκιζας για τους κομμουνιστές αντιστασιακούς γιατί συνέβαλε στην εξόντωση του Άρη Βελουχιώτη, γιατί χωρίς κανένα σχέδιο οδήγησε το ΚΚΕ σε αποχή από τις εκλογές του 1946, και γιατί κήρυξε λίγους μήνες αργότερα και πάλι χωρίς κανένα απολύτως σχέδιο το λεγόμενο «δεύτερο αντάρτικο» του ΔΣΕ. 

Ο Ζαχαριάδης δεν απαρνήθηκε ποτέ ούτε το κόμμα του, ούτε τη Σοβιετική Ένωση. Τον απαρνήθηκε όμως εκείνη, επιφυλάσσοντάς του τη χειρότερη μοίρα. Μετά την αποκαθήλωσή του το 1956 και τη διαγραφή του από το ΚΚΕ τον εκτόπισε στη Σιβηρία, όπου επρόκειτο να αφήσει και την τελευταία του πνοή. Η ύστατη κίνησή του να δηλώσει το 1962 με επιστολή του προς την ελληνική κυβέρνηση μέσω της πρεσβείας μας στη Μόσχα ότι δέχεται να επιστρέψει στην Ελλάδα για να δικαστεί, δεν βρήκε ανταπόκριση. 

Η μεν ελληνική πλευρά δεν ήθελε να προσφέρει στον Ζαχαριάδη τη δυνατότητα να εκμεταλλευθεί πολιτικά την επιστροφή του έστω και από το εδώλιο του κατηγορουμένου, η δε σοβιετική πλευρά επιθυμούσε να διατηρήσει τον πλήρη έλεγχο στο ΚΚΕ, κάτι που θα το διατάρασσε η ανάμειξη του πρώην ηγέτη του. Επιπλέον, ο Ζαχαριάδης γνώριζε πολλά, τόσα ώστε να αγγίξει «ευαίσθητα δεδομένα» που αφορούσαν τις διακρατικές σχέσεις των δυο χωρών. Ο μεγάλος ηττημένος του εμφυλίου πολέμου 1946-1949 ηττήθηκε για άλλη μια φορά, αυτή τη φορά από τους ιδεολογικούς και πολιτικούς πάτρωνές του, οι οποίοι και δεν έκαναν τίποτα για να τον αποτρέψουν από τη διακηρυγμένη απειλή του να αυτοκτονήσει.