Μπορεί να πέρασαν 190 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή Νικόλαο Ούγκο Φόσκολο, η Zάκυνθος, όμως, το νησί που έζησε και «άντρεψε», δεν τον ξέχασε. Παραμένει περήφανη που είναι η γενέτειρα γη τριών σπουδαίων ποιητών με αίγλη και ακτινοβολία, οι οποίοι που ξεπέρασαν τα σύνορα της Ελλάδας. Πλάι στους μεγάλους ποιητές Διονύσιο Σολωμό και Ανδρέα Κάλβο, ο Νικόλαος Ούγκο Φόσκολο χάνει την αίγλη του στην Ελλάδα, κερδίζοντάς της, όμως, επάξια στην Ευρώπη.
Ο Φόσκολο γεννήθηκε στη Ζάκυνθο από Ελληνίδα μητέρα και Βενετσιάνο πατέρα το 1778 και έζησε στο νησί έως το 1792, οπότε έφυγε για σπουδές στη Βενετία και έκτοτε ακολούθησε μία περιπετειώδη ζωή, κατά τη διάρκεια της οποίας έγραψε υπέροχα έργα και διακρίθηκε για την ένταξή του στα επαναστατικά κινήματα της εποχής. Ήταν η εποχή που η Γαλλική Επανάσταση είχε δημιουργήσει μία νέα τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη και πολλοί ενθουσιώδεις νέοι είχαν συστρατευτεί και είχαν υποστηρίξει τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην προσπάθεια ανατροπής των παραδοσιακών αυτοκρατοριών της Ευρώπης.
Ο Ούγκο Φόσκολο ήταν ένας από αυτούς που πολέμησε στο πλευρό των Γάλλων Δημοκρατικών και εργάστηκε μαζί με πολλούς άλλους για τη δημιουργία του σύγχρονου ιταλικού κράτους. Επρόκειτο, όμως, να απογοητευτεί από τη διάψευση των ελπίδων και των προσδοκιών που γέννησε η Γαλλική Επανάσταση και απογοητευμένος κατέφυγε στο Λονδίνο όπου πέθανε το 1827, σε ηλικία μόλις 49 ετών.
Αν και όλα τα έργα του τα έγραψε στην κυρίαρχη, εκείνη την εποχή, ιταλική γλώσσα, ποτέ δεν ξέχασε την ελληνική καταγωγή του και ύμνησε με πάθος της ιδιαίτερη πατρίδα του. Όνειρο του, όπως αποδεικνύουν οι τελευταίες επιστολές προς συγγενικά του πρόσωπα στη Ζάκυνθο, ήταν να επιστρέψει και να ζήσει στο νησί που γεννήθηκε. Αυτό το όνειρο δεν κατάφερε να το πραγματοποιήσει και ο θάνατος του, στο προάστιο Τέρνχαμ Γκριν του Λονδίνου στις 10 Σεπτεμβρίου του 1827, προκάλεσε αίσθηση σε όλη την Ευρώπη. Στο άκουσμα του θανάτου του Φόσκολο, στη Ζάκυνθο τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου και τον επικήδειο λόγο εκφώνησε τότε ο νεαρός ποιητής Διονύσιος Σολωμός στην ιταλική γλώσσα.
Έκτοτε, οι Ζακυνθινοί δραστηριοποιήθηκαν πολλές φορές, αλλά δίχως επιτυχία, για να μεταφέρουν τα οστά του ποιητή στη γενέτειρα γη. Αυτό, όμως, που δεν πέτυχαν οι συγγενείς και οι φίλοι του στη Ζάκυνθο, πέτυχε η ιταλική κυβέρνηση το 1870, η οποία έλαβε την άδεια από το Αγγλικό Κράτος και μετέφερε τα οστά του στο «Πάνθεον των Ιταλών ποιητών», στην εκκλησία της Σάντα Κρότσε στη Φλωρεντία.
Ωστόσο, οι Ζακυνθινοί, αν και απογοητεύτηκαν από την ολιγωρία των ελληνικών Αρχών της εποχής να πετύχουν τη μεταφορά των οστών του Ούγκο Φόσκολο στη Ζάκυνθο, το 1885 προχώρησαν, με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, στην εξαγορά της οικίας που γεννήθηκε και στη μετατροπή της, λίγα χρόνια αργότερα, σε δημοτική βιβλιοθήκη με το όνομα «Φωσκολιανή Βιβλιοθήκη». Αυτό το σπίτι είναι το μοναδικό μνημείο αναφοράς στον μεγάλο ποιητή της Ζακύνθου και ακολούθησε μία περιπετειώδη διαδρομή έως τις μέρες μας. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου βομβαρδίστηκε και επισκευάστηκε πρόχειρα από τους Ιταλούς κατακτητές. Όμως, το 1953 καταστράφηκε ολοσχερώς από τους σεισμούς και παρέμεινε οικόπεδο για περισσότερο από 60 χρόνια.
Το 2009 ιδρύθηκε από φιλοπρόοδους Ζακυνθινούς ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ζακύνθου «Ούγος Φώσκολος», αφιερωμένος στην ανάδειξη της μορφής και του έργου του ποιητή. Με πρωτοβουλία του Συλλόγου, σε συνεργασία του οικείου Δήμου και της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, οικοδομήθηκε το σπίτι του Φόσκολο στην αρχική μορφή του, δηλαδή όπως ήταν από τα μέσα του 18ου αιώνα, στη γειτονιά της Οδηγήτριας στο κέντρο της πόλης. Τα σχέδια εκπόνησε ο καθηγητής του ΕΜΠ Διονύσης Ζήβας, ο οποίος υπήρξε και πρόεδρος του Συλλόγου την περίοδο 2015-2017.
Ακριβώς δίπλα από το σπίτι του ποιητή, στον πεζόδρομο της οδού Κυριάκου Ξένου, επανατοποθετήθηκε το γλυπτό «Θρηνούν πνεύμα», του σπουδαίου γλύπτη Ιωάννη Βιτσάρη, το οποίο, από το 1970, είχαν τοποθετήσει οι τοπικές Αρχές στο οικόπεδο της προσεισμικής οικίας, πάντα στη μνήμη του ποιητή, ένα γλυπτό που έχει ανακηρυχθεί από το υπουργείο Πολιτισμού σε μνημείο νεώτερης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το σπίτι του Ούγκο Φόσκολο, το οποίο ήδη έχει γίνει αντικείμενο διεθνούς προβολής, κυρίως στην Ιταλία, φιλοδοξεί να στεγάσει σύντομα μια συλλογή εκθεμάτων από το έργο και τη ζωή του ποιητή. Γι' αυτόν τον σκοπό εκπονείται μία ειδική μελέτη εσωτερικού χώρου και ο Σύλλογος συνεργάζεται με πανεπιστήμια και βιβλιοθήκες του εξωτερικού για την αποτύπωση και μεταφορά του εκθεσιακού υλικού.
Φέτος, συμπληρώνονται 190 χρόνια από τον θάνατο του Ούγκο Φόσκολο και στην Ιταλία, τη Γαλλία και άλλες χώρες έχουν γίνει πολλές εκδηλώσεις και συνέδρια στη μνήμη του. Μία τέτοια εκδήλωση θα γίνει το προσεχές Σαββατοκύριακο και στη Ζάκυνθο, με πρωτοβουλία του Συλλόγου, όπου θα παρευρεθούν και θα μιλήσουν ο καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου Paolo Borsa, με θέμα «Μεταξύ Ιταλίας, Αγγλίας και Ελλάδας: Ούγκο Φόσκολο, πολιτικός ποιητής», η αναπληρώτρια καθηγήτρια Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Φανή Καζαντζή, με θέμα «Ο Φόσκολο και η νεολαία», και ο καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ευριπίδης Γαραντούδης, με θέμα «Επτανήσιοι μεταφραστές του Φόσκολο μεταξύ Ζακύνθου, Κέρκυρας και Αθήνας».
Η εκδήλωση, την οποία θα συντονίσει ο Δημήτρης Αρβανιτάκης, ιστορικός και υπεύθυνος εκδόσεων του Μουσείου Μπενάκη, θα λάβει χώρα στην αίθουσα Η' Επτανησιακής Τέχνης του Μουσείου Μεταβυζαντινής Τέχνης Ζακύνθου και θα αρχίσει στις 19:00.
Μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τις προσπάθειες ανάδειξης του έργου και της μορφής του Ούγκο Φόσκολο, ο πρόεδρος του Συλλόγου, Φίλιππος Συνετός, σχολίασε: «Υπάρχει καταγεγραμμένο στην ιστορία ένα "χρέος" της τοπικής κοινωνίας να τιμήσει ένα από τα πιο φωτισμένα παιδιά της, που ακόμα δεν έχει αναγνωριστεί στην ευρύτερο ελληνικό χώρο. Ο Νικόλαος Ούγκο Φόσκολο, αν και έζησε και έγραψε στην ιταλική γλώσσα και τιμάται ως εθνικός ποιητής της Ιταλίας, υπήρξε γνήσιος Έλληνας και στους πόθους και τους οραματισμούς του βρισκόταν πάντα η σκλαβωμένη -τότε- Ελλάδα. Μεγάλωσε και πολέμησε στην Ευρώπη για τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και διατύπωσε οράματα που επηρεάζουν ακόμα και στις μέρες μας το οικουμενικό πνεύμα της σύγχρονης Ευρώπης. Αυτό το χρέος προσπαθούμε να εκπληρώσουμε, εδώ, στη Ζάκυνθο, και είμαστε ευγνώμονες προς την πολιτεία και την αυτοδιοίκηση που αναγνωρίζει τις προσπάθειές μας. Άμεσος στόχος μας είναι η "Οικία Ούγκο Φόσκολο", που μόλις επανοικοδομήθηκε, να καταστεί επισκέψιμος ιστορικός χώρος και κέντρο ευρωπαϊκών αναφορών για τον μεγάλο Ζακύνθιο ποιητή, που πρώτοι τίμησαν και αναγνώρισαν ο Διονύσιος Σολωμός και ο Ανδρέας Κάλβος».
ΑΠΕ-ΜΠΕ