ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ από τον ΔΙΟΝΥΣΗ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗ
Η υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης στις 23 Ιουλίου 1923 συνιστά σημείο καμπής της νεότερης ιστορίας τόσο της Ελλάδας όσο και της Τουρκίας. Σε διαφορετικά συμμαχικά στρατόπεδα σε όλους σχεδόν τους πολέμους, οι δύο χώρες βρέθηκαν μετά τη λήξη του A´ Παγκοσμίου Πολέμου στο επίκεντρο του Μικρασιατικού Ζητήματος, διαμάχης με κατάληξη την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Η Συνθήκη της Λωζάννης τερμάτισε την εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ των νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και επισφράγισε τη διάλυσή της αλλά και το τέλος του λεγόμενου Ανατολικού Ζητήματος. Η συμφωνία υπογράφηκε από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις άλλες χώρες που πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι συμβαλλόμενοι ήταν από τη μία η τότε Βρετανική Αυτοκρατορία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, η Ελλάδα, η Ρουμανία και το τότε Σερβικό-Κροατικό-Σλοβενικό Κράτος και από την άλλη η Τουρκία.
Η Τουρκία αναγνώρισε την ελληνική κυριαρχία στα νησιά Λήµνος, Λέσβος, Χίος, Σάµος και Ικαρία, που είχαν απελευθερωθεί στο διάστηµα 1878-1913. Η Ελλάδα επέστρεψε στην Τουρκία την Ανατολική Θράκη, τα νησιά Ίµβρος και Τένεδος, και παραιτήθηκε από τα δικαιώµατά της στην περιοχή της Σµύρνης, που της είχε παραχωρηθεί από την οθωµανική κυβέρνηση µε τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέµου µε τη Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920· ποτέ δεν εφαρµόστηκε). Και οι δύο χώρες συµφώνησαν στην ανταλλαγή μειονοτικών πληθυσμών, γεγονός που έφερε στην Ελλάδα 1.650.000 Τούρκους υπηκόους χριστιανικού θρησκεύματος.
Η Συνθήκη της Λωζάννης ορίζει ουσιαστικά τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας κατά τη μετεξέλιξή της από Οθωμανική Αυτοκρατορία σε κράτος. Οι διμερείς σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας είναι μόνο ένα τμήμα της συνθήκης, και όχι το αποκλειστικό. Ως εκ τούτου, η συζήτηση περί αναθεώρησής της με επίκεντρο τα ελληνοτουρκικά είναι μάλλον μια συζήτηση άνευ αντικειμένου. Επιπλέον το Δίκαιο των Συνθηκών ορίζει πως δεν αναθεωρούνται συνθήκες που ορίζουν σύνορα, άρα η σχετική συζήτηση γίνεται ακόμα πιο περιττή.
H Συνθήκη της Λωζάννης αποτελεί μια «ζωντανή πραγματικότητα». Όχι μόνον διότι τυπικά εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ, αλλά διότι βιώνεται καθημερινά στις σχέσεις μεταξύ της Ελλάδος και της Τουρκίας μέσα από τη συνεχή επίκληση και διχοστασία για την ερμηνεία των διατάξεων για τις μειονότητες και το εδαφικό καθεστώς των βράχων και βραχονησίδων στο Αιγαίο. Αλλά η Συνθήκη δεν αφορά μόνον την Ελλάδα και την Τουρκία. Οι εδαφικές της διατάξεις ορίζουν τα σύνορα και τον τίτλο εδαφικής κυριαρχίας σε μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής. Η μονιμότητα αυτών των συνόρων είχε μέχρι τώρα αμφισβητηθεί μόνο από μη κρατικές οντότητες, όπως οι Κούρδοι ή η Οργάνωση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS). Πρόσφατα, όμως, φαίνεται να αμφισβητείται από ένα συμβαλλόμενο κράτος, την Τουρκία, η οποία αποτελεί το ηττημένο μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που κατόρθωσε, ωστόσο, να ανατρέψει τις συνέπειες της ήττας του. Η διαφαινόμενη αμφισβήτηση των εδαφικών διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης και μάλιστα με γλώσσα η οποία θυμίζει αυτήν της Γερμανίας έναντι της Συνθήκης των Βερσαλλιών κατά τον Μεσοπόλεμο, αποτελεί μία παράδοξη αλλά πολύ σοβαρή και εν δυνάμει επικίνδυνη εξέλιξη. Τα σύνορα που όρισε η Συνθήκη της Λωζάννης προστατεύονται από μονιμότητα η οποία είναι νομικά ακλόνητη και ανεπηρέαστη από μονομερείς ενέργειες ή ακόμη και την ενδεχόμενη «εξαφάνιση» αυτής της ίδιας της συνθήκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου