26 χρόνια από την αναχώρηση του Οδυσσέα Ελύτη

«Εξιστάμενος βλέπω το όραμα
ότι άπνους ο χθες μοι συνόμιλος
απεπαύθη φωνή αγορεύουσα,
οφθαλμός θεωρών απελήλατο
τα πάντα όργανα εσίγησαν»
(Ρωμανός ο Μελωδός)

Αθόρυβος, αθέατος κι ανέγγιχτος από τη βεβηλότητα των καθημερινών ο Ελύτης διάβηκε ήδη τη μεθόριο των ωρών του, εισόδεψε εκει όπου το Άναρχο άρχεται και τα μη ορώμενα γνωρίζονται κατ’ όνομα πια. Ο Ποιητής «ψυχής πείρατα ιών», κατά τον φίλο Ηράκλειτο, και πατώντας στέρεα και κυριαρχικά στην έσχατη Οξώπετρα της Ιστορίας, διέρχεται το κατώφλι των σαββατισμών. Αυτός

«ο Ιησούς του ήλιου. Ο μετά κάθε Σάββατο ανατέλλοντας».

Ο θάνατός του δεν είναι. Μετακόμιση μοιάζει από την οδό Σκουφά 23 στην οριστική του Villa Natacha, από τη Βάρκιζα λες ή το Πόρτο Ράφτη στον πύργο του Mougen για έν’ ακόμη δείπνο με τον Picasso, τον «θυελλοχαϊδεμένο». Έτσι κι αλλιώς, «μετάστασις» είναι «από των λυπηροτέρων επί τα χρηστότερα και θυμηδέστερα, και ανάπαυσις και χαρά» (ευχή Γονυκλισίας Πεντηκοστής).

Όλες οι αγαπημένες γυναίκες τον προπέμπουν δίχως δακρυσμούς, χωρίς ιδιαίτερους γόους, όπως θα περίμενε ο καθένας, αλλά «με απέραντη χριστιανική σιωπή», όπως θέλησε εκείνος. Πάντοτε άλλωστε μάς εξέπληττε, αφού η Ποίησή του υπήρξε ανέκαθεν καταφυγή στη σκήτη του μη Αναμενόμενου, πράξη καίρια μέσα στο Απρόβλεπτο, λάβα λέξεων εκρηγνυόμενη μες στην εκούσια σιωπή του.

Όλες τις βλέπεις: Την εξαδέλφη Σαπφώ, τη μητέρα του Κάλβου, τη Μαρία Νεφέλη, τις μαθήτριες απ’ τα Γυμνάσια της Ιωνίας, τη θεία Μελισσινή, την Ιουλίτα…

[………]

Η τελευταία μας επικοινωνία ήταν το βράδυ της Πρωτοχρονιάς '96. Πρώτα απ' όλα ρώτησε για τη Ζάκυνθο. Πάντα ρωτούσε. Ύστερα ο μονόλογος:

"Στη Ζάκυνθο δεν κατάφερα να ξαναέλθω... Υποφέρω από μια ισχυαλγία, που με ταλαιπωρεί καιρό. Να σκεφτείς, ότι δε βγαίνω καθόλου πια από το σπίτι. Δεν είναι εύκολο να μετακινούμαι. Μόνο το καλοκαίρι στο Πόρτο-Ράφτη ή κάπου έξω στην Αττική ή στο μπαλκόνι για λίγο.
Μεγάλωσα πια..."

Στην αντίρρησή μου ότι αυτό δεν εκφράζει την πραγματικότητα, αφού πρόκειται για τον "αιώνιο έφηβο", εννοώντας την πάντοτε νεανική γραφή του, παραδέχτηκε:

"Κατά τα άλλα, είχα μια παραγωγή φέτος", παραπέμποντας στα πρόσφατα βιβλία του.

Τέλος έδειξε ικανοποιημένος για το τηλεφώνημα και τις ευχές. "Πολύ μου άρεσε που με θυμήθηκες", είπε. Στην παρατήρησή μου, ότι ποτέ δεν τον ξεχνώ, ποιητικά κι εκκλησιαστικά, πρόσθεσε: "Και τα δύο τα εκτιμώ. Μακάρι να μπορέσω να έλθω στη Ζάκυνθο να σε συναντήσω... Σ' ευχαριστώ που με πήρες μια τέτοια μέρα. Το θεωρώ συμβολικό...".

[.........]

Ο ΧΡΕΩΛΥΤΗΣ

Χρυσάνθου και Δαρείας μεσημέρι και βρέχοντας
έφιππος στην αστραπή προοιωνίζεσαι το Αέναο
πρωραίος του Άδη

Δάσκαλε των αρχαίων τόνων και του ευπρεπούς θανάτου
Συνωδέ του Ρωμανού
των ονείρων Μελωδέ

Ιδού λοιπόν τα εσκεμμένα του Θεού –
η Ευπάθεια είναι της απαθείας προτιμότερη
η Ομορφιά πονάει αλλά
ισχύει
πετεινός
κουρνιασμένος στις δάφνες της Ανάστασης
άσκηση πες την Διάρκειας

Κι όταν ο Τρόμος –
χρεωλύτης παμμέγιστος των αισθήσεων
να ιδώ το πού
να ιδώ το πώς
θα λες τραγούδια που να σκίζουν το σκοτάδι
σε ποιο μαντείο θα ερμηνεύεις τ’ ανερμήνευτα

Δάσκαλε των αρχαίων τόνων και του ευπρεπούς θανάτου –

(19 Μαρτίου 1996)

[Όλα τα παραπάνω αποτελούν αποσπάσματα από το βιβλίο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, Σχεδιάσματα εγκωμίων για τον Οδυσσέα Ελύτη, Αθήνα 1997. Το ποίημα «Ο Χρεωλύτης» ξαναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Π.Κ., Ενύπνιο μετά τρούλλου, 1998.

Η πρώτη φωτό προέρχεται από το ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ της Καθημερινής και εικονίζει τον Ποιητή μπροστά στην είσοδο του ναού της Κυρίας των Αγγέλων, κατά την επίσκεψή του στη Ζάκυνθο, τον Μάιο του 1980. Περισσότερα βλ. στο, Διονύση Σέρρα, «Ανέκδοτες επιστολές, σημειώσεις και αφιερώσεις του Οδυσσέα Ελύτη στον Παναγιώτη Καποδίστρια», Ανάτυπο από τα Επτανησιακά Φύλλα 18 (1997) 8-29.]

ΑΛΛΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΜΑΣ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης αυτές τις μέρες (18 Μαρτίου) 26 χρόνων από την κοίμηση του Ποιητή, μπορείτε να μεταλάβετε του Λόγου του, στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του πολυπεριοδικού μας παραΘέματα λόγου, ως εξής:

1. Τον Λόγο του Ελύτη κατά την Τελετή Απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 1979.

2. Το ποίημά του "Η Μαρίνα των Βράχων".

3. Ολόκληρο το ερωτικό βιβλίο του "Το Μονόγραμμα".

4. Ολόκληρο το βιβλίο του "Σηματολόγιον".

5. Μια μικρή Ανθολόγηση από το έργο του (Επιλογή π. Π.Κ.).