© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΝΘΕΤΑ. Ό,τι νεότερο εδώ!

Δευτέρα 14 Δεκεμβρίου 2009

ΧΟΡΗΓΟΣ ΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΑΝΤΟΧΩΝ. Κριτική προσέγγιση στο έργο του π. Παναγιώτη Καποδίστρια


Του ΔΙΟΝΥΣΗ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗ

Στα ζητούμενα των θεωρητικών της λογοτεχνίας παραμένει το αν ποτέ η (ελληνική) ποίηση θα γίνει κυρίαρχο λογοτεχνικό είδος. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια υπήρχε η άποψη ότι η ποίηση εξέπνεε. Την τελευταία πενταετία όμως παρατηρείται η εμφάνιση καλών νέων ποιητών οι οποίοι αντιδρούν στον αβαθή αποστεωμένο λόγο, και μεταδίδουν συγκίνηση χρησιμοποιώντας μια γλώσσα πιο εύληπτη. (Βλ. Έφη Φαλίδα, «Αλέξης Ζήρας: ‘Κίνδυνος η μίμηση της τηλεόρασης’», Συνέντευξη, εφ. Τα Νέα, 3/1/2005, σ. 4/22).

Ένα αναδρομικό κοίταγμα στην ποιητική παραγωγή της Ζακύνθου κατά την τελευταία δεκαπενταετία, μας οδηγεί εύκολα στην διαπίστωση ότι τουλάχιστον η ποίηση δεν αντιμετώπισε κίνδυνο εκπνοής. Οι μεν παλαιότεροι δημιουργοί Μάχη Μουζάκη, Έρση Λάγκε, Λούλα Βάλβη Μυλωνά, Σαράντης Αντίοχος, Διονύσης Σέρρας και τινές άλλοι συνέχισαν να συνεισφέρουν στην τοπική ποιητική παραγωγή είτε με πληθώρα καταθέσεων, είτε με συνεπή παρουσία, είτε αθόρυβα και επιλεκτικά. Οι δε νεώτεροι Διονύσης Φλεμοτόμος, Σπύρος Καρυδάκης, Αθηνά Βλαχιώτη, Σταύρος Αμπελάς και Ζαχαρίας Στουφής κρατώντας από τη γνησιότητα της παράδοσης συνευρίσκονται με τους παλιότερους, ανελίσσονται ποιητικά-στοχαστικά και καταθέτουν τον δικό τους παλμό. Εδώ θα χρησιμοποιήσω ένα απόσπασμα από την εξαιρετική δοκιμιακή κατάθεση του π. Παναγιώτη Καποδίστρια για την ζακυνθινή ποίηση. «Προσωπική μας πάντως εκτίμηση και ακλόνητη πια πεποίθηση αποτελεί, ότι το νησί μας έχοντας θεριεμένες τέτοιες παλαιόθεν ρίζες-αντοχές βαθιά στην υπόσταση των νεώτερων Ζακυνθίων δημιουργών, διαθέτει, ως προς τον ευαίσθητο αυτόν τομέα της ποιητικής δημιουργίας, μέλλον και μάλιστα ευοίωνο, διότι –απλούστατα- διαθέτει διαρκές, γόνιμο και άφθιτο παρόν» (Βλ. π. Παναγιώτης Καποδίστριας, Ποιητικές αντοχές της Ζακύνθου, Μάχη Μουζάκη, Λούλα Βάλβη Μυλωνά, Διονύσης Σέρρας, Διονύσης Φλεμοτόμος, εκδ. Δήμος Ζακυνθίων 2002).


Ο π. Καποδίστριας ανήκει στους νεώτερους δημιουργούς, ανήκει στη «γενιά του ιδιωτικού οράματος». Παραγωγικός χωρίς να φθάνει όμως στα όρια της υπερπαραγωγής, με συστηματική παρουσία στα δεκαοχτώ χρόνια που μεσολάβησαν από την κυκλοφορία του πρώτου ποιητικού βιβλίου του που φέρει τον τίτλο Δήθεν Υαλογραφία (εκδόσεις Περίπλους 1987), με αποφυγή λεκτικής αυτοσυγκράτησης αλλά με απαιτητική και πολυεπίπεδη γλώσσα, δημιουργική αφομοίωση των διδαγμάτων των λογοτεχνικών προγόνων του, με συνειρμούς και ανεξάντλητη ποιητική φαντασία και ενόραση –χωρίς να είναι επαρκώς αποτιμημένος από την λογοτεχνική κριτική για να μπορούν να διαπιστωθούν ευστοχίες ή αστοχίες της- κατέθεσε-καταθέτει ένα έργο πνοής και διαμόρφωσε μια αποκλειστικά προσωπική φωνή και ένα δικό του ποιητικό όραμα. Σε παλαιότερο κείμενό μου δημοσιευμένο πριν έξι χρόνια είχα επισημάνει ότι η ποιότητα του λόγου του οφείλεται όχι μόνο στη συμβολιστική μαθητεία-επικοινωνία, αλλά κατά κύριο λόγο στο ένστικτό του. «Αυτό που πολλές φορές, τον βοηθά στην επιλογή, από τον σουρρεαλισμό των πιο βιώσιμων στοιχείων του» (βλ. Δ. Ν. Μουσμούτη, «π. Παν. Καποδίστριας, Μια ολοκληρωμένη ποιητική φυσιογνωμία», εφ. Ημέρα τση Ζάκυνθος, 13/7/1999, σ. 5).

Στο έκτο κατά σειράν πενταμερές ποιητικό βιβλίο του Της αγάπης μέγας χορηγός (Εκδόσεις Επτανησιακά Φύλλα 2003), που βραβεύθηκε πρόσφατα από την Ακαδημία Αθηνών, –αν και δεν αποτελείται από γραφές μια συγκεκριμένης περιόδου αλλά κινείται πλέον της δεκαετίας- αποδεικνύει ότι με την πάροδο του χρόνου βελτιώνει τις λειτουργίες ενός αποκλίνοντος ποιητικού λόγου και ανανεώνει σταθερά την όλη κειμενική διαστρωμάτωσή του. Το ότι δεν επαναλαμβάνεται μανικά από βιβλίο-συλλογή σε βιβλίο-συλλογή σημαίνει ότι η διερεύνηση των σημαδιακών αναστοχασμών του είναι, διενεργείται όχι μόνο μεθοδικά αλλά και πειστικά. Παραθέτω από την Δημοσία Πλεκτάνη, πρώτη ενότητα του βιβλίου του, τα Αρτύματα Καλοκαιριού:


Πολύ το λίγο
το σοφόν
το πίσω απ’ τα λεχθέντα
αρτύματα καλοκαιριού
προσχήματα σχημάτων
σε τόπον άτοπο λοιπόν
με τα νερά του μέσα νου
εκτάκτως ψυχωμένα
με φυλλωσιές πασίφιλες
και φίδια δοτικά
διαβάζοντας από κοινού
χειρόγραφα πολιορκημένα

ώσπου
η ανδρεία της ελιάς
του περναριού η θηλύτης
μας πήρε και μας σήκωσε
στο υπερώο των Λέξεων
εκεί
όπου ανέκαθεν μιλιέται η Ωραιότης
κι ο Χρόνος απειρίζεται.


Ο π. Καποδίστριας διαθέτει ένα αποκλειστικά δικό του αφαιρετικό-ελλειπτικό λόγο που μπορεί να συν-κινεί τον όποιο αποδέκτη συστηματικά και απρόσκοπτα. Δεν έχει ανάγκη της συνομιλίας με τον Οδυσσέα Ελύτη όπως επανειλημμένα έχει αναφερθεί, ή αφήνεται να εννοηθεί. Η γραφή του Ελύτη ήταν γλωσσοπλαστική και γλωσσοκεντρική, αλλά και λόγω κοινωνικών καταβολών ή τρόπου ζωής ήταν αντιερμητική, κοσμοπολίτικη και ανοιχτή στην δυτική καλλιτεχνική επικαιρότητα. Ο π. Καποδίστριας έχει το δικό του οπλοστάσιο. Διακρίνεται για εγρήγορση, στιχουργική ενάργεια και απροσχημάτιστη αυθορμησία των εκφάνσεων στο σύνολο του ποιητικού έργου του, τα οποία είναι και προφανή αντίδοτα στην επαπειλούμενη σκλήρυνση των κεραιών μας.


Αυτάρκης ρυθμολογικά, δόκιμος οικονομίας ο ποιητικός του λόγος διακρίνεται για πληρότητα και λυρική ευστοχία, τα οποία καθιστούν την γραφή του ως μια από τις ουσιαστικότερες μαρτυρίες στον χώρο της απαιτητικής εμβληματικής έκφρασης της εποχής μας.


Αλήθεια ποια είναι τα κύρια, μάλλον τα πρώτιστα αιτήματα της κειμενικής στρατηγικής; η οικονομία του λόγου, και η ικανότητα στη συναίρεση γνωσιολογικών αποθεμάτων. Ο π. Καποδίστριας διαθέτει και τα δύο. Αποφθεγματικός, πυκνός εννοιολογικά αλλά και κατανοητός, διεκδικεί και κατοχυρώνει την αναγνωστική πρόσληψη με καλά συγκερασμένες στροφές.


Το ποιητικό του έργο συνιστά ένα ολοκληρωμένο μάθημα λυσιτελών συγκερασμών και αρμονικών τομών.

[Από το Περιοδικό ΡΑΠΟΡΤΟ, Φεβρουάριος 2005, φ. 26, σ. 16]

4 σχόλια:

Roni Bou Saba είπε...

ευστοχότατη κατ' εμέ κριτική! συμφωνώ με την διάκριση μεταξύ Ελύτη και π. Καποδίστρια όχι όμως στην απόλυτη διχοτόμηση. κάποιες κλωστές συνδέουν τους δυο ποιητικούς λόγους, π.χ. η γλώσσα των δυο είναι γλωσσοπλαστική όχι μόνο του Ελύτη.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Ανοίγεις μια ποιητική συλλογή και είναι σα να συναντάς ένα σεντούκι με πολύτιμα. Κι αν ακόμα κάποιοι δε συμφωνούν με την αξία του κάθε αντικειμένου, γεγονός πως όσοι μπορούν θα βρουν τα δικά τους πολύτιμα εκεί μέσα, θα λάμψουν στα μάτια τους ποιήματα, στίχοι, εκφράσεις, λέξεις, που θα νοηματοδοτήσουν εμπλουτίζοντάς τη, τη δική τους ζωή.
Κι είναι κι αυτή μια αξία της ποίησης, αυτή η πολυποίκιλη και αφειδώλευτη δοτικότητά της.
Κάτι που στα βιβλία σου, Π.Κ, το συναντάς τόσο συχνά.

Τατιάνα Καρύδη είπε...

Το Ένστικτο λοιπόν..

Μου άρεσε πολύ αυτή η κριτική και νομίζω ότι Σας ζωγραφίζει με μεγάλη πιστότητα και ευκρίνεια, αν και κάτι μου λέει ότι είστε κι ακόμη παραπάνω..
Αυτό θα το μάθουν οπωσδήποτε τα..εγγόνια μου!
Το εννοώ.

Άστρια είπε...

Αλήθεια, πολυ φτωχός ο λόγος μας για να μπορέσει να γράψει όπως ένας κριτικός. Να πω όμως ότι διαβάζοντας την κριτική αυτή, σε κάθε τι που διάβαζα, συμφωνούσα, έλεγα ναι, έτσι είναι, τί ωραία που εκφράζει αυτό που νοιώθω κι εγώ. Μετά, την καταχώρησα ως ειλικρινή.
Θα σταθώ σε αυτό που είπε για το ένστικτο. Συμπτωματικά, μόλις πριν από λίγο στο απαντητικό σχόλιο στο blog μου, έγραψα ότι ο ποιητής βλέπει με τα μάτια της ψυχής, και ίσως αυτό ακριβώς εννοούσα.

Πάντως το έχω ξαναπεί ότι δηλώνω θαυμάστρια της ποίησης αυτής:) Κι ας τολμήσω να πω ότι όταν κάτι μας αρέσει αυτό γίνεται αυθόρμητα, χωρίς αναλύσεις.

Πάντα με εμπνεύσεις!

Οι πιο αναγνώστες μας Αναγνώστες

Related Posts with Thumbnails