Ποίηση που απομένει. Έντεκα χρόνια μετά Ελύτην (1996-2007)

Μικρό αφιέρωμα του π. Π. Κ.

Πώς πέρασαν ήδη έντεκα χρόνια… Ούτε ένα, μήτε πέντε… Έντεκα χρόνων ημέρες, δίχως την κρίση και την κριτική του… Δίχως τον γοητευτικό του ήσκιο και τον πολύχυμο λόγο του... Περνά ο καιρός και μαζί του όλοι μας. Περνούν οι φωνές και αποσιωπάται ο Χρόνος, καθώς και ο ίδιος φθίνει αναγεννώμενος.
Πόσοι από τους νεότερους γνωρίζουν πια τον Ελύτη; Πόσοι γνοιάζονται για την ύπαρξή του, για τους ποιητές γενικότερα, για ό,τι το πνευματικό και μη υλοπρεπές; Ο κόσμος έχει τα μύρια όσα προβλήματά του. Τους ποιητές θα σκέφτεται; Μαστίζεται ολοένα απ’ τον αγώνα τής καθημερινότητας και την αγωνία (έως βουλιμία) του δούναι και λαβείν για επιβίωση. Τον Ελύτη θα συλλογάται; Πού πια καιρός για τέτοιες «ελίτ» καταστάσεις…
Πώς, λοιπόν, να τον μνημονεύσεις μετά από τόσα χρόνια; Πώς να τον κρατήσεις ζωηρό κοντά μας, σ’ έναν τόσο άφιλο καιρό, σ’ έναν τόπο ιδιαζόντως και κατ’ εξακολούθησιν επίφοβο;
Προτείνω να εισοδεύσουμε πάλι και πάλι στον Λόγο του, έτσι που ν’ αδράξουμε όση παρηγοριά μπορέσουμε. Μνημονεύοντας Οδυσσέα Ελύτη αποκτάμε (αν το επιδιώξουμε) τη βεβαιότητα, ότι μεταλαμβάνουμε των μυστηρίων της Ζωής και του Θανάτου απ’ αρχής και μέχρι των εσχάτων, κοινωνούμε όλων των παθών του Ελληνισμού μας και ταυτόχρονα όλων των οραμάτων της δημόσιας ανθρωπότητάς μας. Ο δικός του λόγος λυτρώνει όντως αναστάσιμα, απεγκλωβίζοντας τη λογική και την ψυχή μας από τα ορθολογιστικά μέτρα και σταθμά τους. Ο λόγος του προέχει και υπερέχει. Δέκα χρόνια μετά, αποσπάσματα καίρια δικού του νυκτικού λόγου από δέκα διαφορετικά ποιητικά του βιβλία σταχυολογούμε παρακάτω, χάριν των αναγνωστών μας. Και ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω!

1

Κατάστηθα στο ρεύμα
Ψάρι που ψάχνει διαύγεια σ’ άλλο κλίμα
Χέρι που δεν πιστεύει τίποτε

Δεν είμαι σήμερα όπως χτες
Οι ανεμοδείχτες μ’ έμαθαν να νιώθω
Λιώνω τις νύχτες τις χαρές γυρίζω απ’ την ανάποδη
Σκορπάω τη λήθη ανοίγοντας έναν περιστερεώνα
Φεύγοντας απ’ την πίσω πόρτα τ’ ουρανού
Χωρίς μιλιά στο βλέμμα
Καθώς παιδί που κρύβει ένα γαρίφαλο
Μες στα μαλλιά του.

(από τη συλλογή «ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ»)

2

[…]
Δεν μπορώ
η αγχόνη τα δέντρα μου εξουθένωσε
και τα μάτια μαυρίζουν.
Δεν αντέχω
και τα σταυροδρόμια που ήξερα έγιναν αδιέξοδα.
Σελτζούκοι ροπαλοφόροι καραδοκούν.
Χαγάνοι ορνεοκέφαλοι βυσσοδομούν.
Σκυλοκοίτες και νεκρόσιτοι κι ερεβομανείς
κοπροκρατούν το μέλλον.
Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί
όπου και να θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
[…]

(από «TO ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ»)

3

Θάρρος: ο ουρανός αυτός είναι
Και τα πουλιά του εμείς
όσοι άλλου δε μοιάζουμε
[…]

Ξέρω πως είναι τίποτε όλ’ αυτά και πως η γλώσσα που μιλώ δεν έχει αλφάβητο

Αφού και ο ήλιος και τα κύματα είναι μια γραφή συλλαβική που την αποκρυπτογραφείς μονάχα στους καιρούς της λύπης και της εξορίας […]

(από «TO ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ΚΑΙ Η ΔΕΚΑΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΟΜΟΡΦΙΑ»)

4

Ψαρεύοντας έρχεται η θάλασσα
κι είναι στη μυρωδιά της μέσα που το ψάρι αστράφτει
μάταια μην ψάχνεις

Κάπου ανάμεσα Τρίτη και Τετάρτη
πρέπει να παράπεσε η αληθινή σου μέρα.

[…]
Έννοια σου κι απ’ αυτά που σου αφαιρεί
σου προσθέτει ο πόνος Άνθρωπε
Ψυχοσυντήρητε
που καυχησιολογείς

Όσο θες πολέμα
δεν έχει φτέρνες η Τελειότητα

Κι είναι ανάγκη να πάμε μπροστά
να γεμίσουμε όλα τα Κενά
εάν όχι και ν’ αυτοκαταστραφούμε αντλώντας δύναμη από τα περασμένα.
Ένας καιρός θα ‘ρθεί να κελαηδήσουμε όρθιοι
και στην ομορφιά γενναίοι.
Αργά-γρήγορα
τα πουλιά θα μας εξημερώσουν
[…]

(από την «ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ»)

5

Τι θα γίνει λοιπόν όταν
κάποτε λήξουν οι κοινωνικοί αγώνες όταν οι εφευρέσεις
αυτοαχρηστευθούν τα αιτήματα όλα ικανοποιηθούν

κενό

που μέσα του θα πέσουν (και καλώς να πέσουν)
όσοι γυρίζουν τον τροχό για τον Τροχό

θάμβος

οι άλλοι εμείς
θ’ αρχινίσουμε να ζούμε μυημένοι στα σανσκριτικά του σώματος
ουσιαστικά και μεταφορικά μιλώντας
[…]

(από τα «ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΕ ΣΗΜΑΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ»)

6

Βρήκα μια μικρή εκκλησιά όλο τρεχούμενα νερά και την κρέμασα στον τοίχο. Τα μανουάλια της είναι πήλινα και μοιάζουν με τα δάχτυλά μου όταν γράφω. Από το πώς αστράφτουν τα τζάμια καταλαβαίνω αν πέρασε άγγελος. Και συχνά κάθομαι τ’ απογέματα έξω στο πεζούλι και κρατιέμαι στις κακοκαιρίες όπως το γεράνι.

[…]

Έγινα χιλιάδων ετών και ήδη χρησιμοποιώ τη μινωική γραφή με τόση άνεση που ο κόσμος απορεί και πιστεύει στο θαύμα.

Το ευτύχημα είναι ότι δεν καταφέρνει να με διαβάσει.

(από το «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΘΕΑΤΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΥ»)

7

Ότι μπόρεσα ν’ αποχτήσω μια ζωή από πράξεις ορατές για όλους, επομένως να κερδίσω την ίδια μου διαφάνεια, το χρωστώ σ’ ένα είδος ειδικού θάρρους που μού 'δωκεν η Ποίηση: να γίνομαι άνεμος για το χαρταετό και χαρταετός για τον άνεμο, ακόμη και όταν ουρανός δεν υπάρχει.
[…]

Τριποδίσματα ωραίων αλόγων θα με βοηθήσουν
Να πω την προσευχή μου πριν να κοιμηθώ
Στην ψάθα -όπως γεννήθηκα- με λίγες πιτσιλάδες
Ήλιου στο μέτωπο και την αρχαία καρδιά
Που ξέρει όλον τον Όμηρο γι’ αυτό και αντέχει ακόμη
[…]

(από τη συλλογή «Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΤΙΛΟΣ»)

8

[…]
Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει

Αχ ομορφιά κι αν δεν μου παραδόθηκες ολόκληρη ποτέ
Κάτι κατάφερα να σου υποκλέψω. Λέω: κείνο το πράσινο κόρης οφθαλμού που πρωτο-
Εισέρχεται στον έρωτα και τ’ άλλο το χρυσό, που όπου κι αν το τοποθετείς ιουλίζει.
Τραβάτε τα κουπιά οι στα σκληρά εθισμένοι. Να με πάτε κει που οι άλλοι παν
Δε γίνεται. Δεν εγεννήθηκα ν’ ανήκω πουθενά
Τιμαριώτης τ’ ουρανού κει πάλι ζητώ ν’ αποκατασταθώ
Στα δίκαιά μου. Το λέει κι ο αέρας
Από μικρό το θαύμα είναι λουλούδι και άμα μεγαλώσει θάνατος
[…]

(από «ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ»)

9

[…]
Όλα περνάνε μείον το βάρος της ψυχής. Πού και με τι τρόπο
Τόπο να του αλλάξεις γίνεται. Κι όπως τον τρυφερό τους τράχηλο
Ελαφρά μόλις δαγκάνοντας τα νεογνά της ευκίνητη γαλή
Από ένα σ’ άλλο σπίτι απάγει˙ έτσι κι εγώ με τα μωρουδιακά
της λύπης μου σε
Τόπων άγνωστα μικρά ή μεγάλα καταφύγια προστρέχω
Κι αυτοκυνηγιέμαι από φοβερές κραυγές φονευομένων κλαγγές όπλων
Αθέατων απ’ τους θνητούς σιγανά κλάματα κόρης που ο κλήρος δεν της έλαχε ο επιθυμητός
Σ’ όλες τις γλώσσες το αδύνατον διαρκεί
[…]

Κοιμάται πιο βαθιά κείνος που έχει περιβραχεί απ’ την Ιστορία
Μπρος μ’ ένα σπίρτο ας την ανάψεις σαν οινόπνευμα
Ποίηση μόνον είναι
Κείνο που απομένει. Ποίηση. Δίκαιη και ουσιαστική κι ευθεία
Όπως μπορεί και να τη φαντασθήκαν οι πρωτόπλαστοι
Δίκαιη στα στυφά του κήπου και στο ρολόι αλάθητη.

(από τα «ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΛΥΠΗΣ»)

10

[…]

Κείνες οι ξαφνικές λιακάδες μες στο καταχείμωνο δεν είναι παρά οι προσπάθειες που κάνει ένα παραπλανημένο περσινό τζιτζίκι να ξαναβρεί τον προσεχή του Ιούλιο.

[…]

Από παιδιά και μόνον φτιάχνεις Ιεροσόλυμα.

[…]

Το νερό της ομοιότητας δεν άλλαξε, ούτε το δέρμα της ηλικίας. Ο Ξενοφών τυγχάνει εξάδελφός μου και η μικρή Ασία ομοεθνής. Κατά τ’ άλλα, πραγματικά τρώω περγαμόντο για να ξημερώσει και γράφω ποιήματα ώστε να ερωτεύομαι σωστά.

Να χαράζεσαι στη ζωή τόσο προσεκτικά, που να μη ματώνει ποτέ η ευλάβεια.

[…]

Ο καλύτερος αγωγός θερμότητας είναι η λύπη. Γι’ αυτό βλέπεις να καίνε κάθε μέρα οι καμινάδες, χωρίς να φαίνεται πουθενά καμιά φωτιά.

[…]

Κοίτα να κόβεις κάθε τόσο τα νύχια της Ιστορίας, επειδή έτσι και μεγαλώσουν θα πνίξουν κι εσένα και την αλήθεια.

[…]

Η ίδρυση της προσωπικής σου πρεσβείας πλησίον των αλλοεθνών πουλιών θα συντελούσε στη διεθνή συνεννόηση. Όχι τόσο μέσω των κρωγμών όσο μέσω των σκιρτημάτων, που η έλλειψή τους στις ημέρες μας δημιουργεί τον κίνδυνο αληθινού λιμού.

Έχω πει τόσες πολλές αλήθειες, που μοιάζει με ψέματα.

(από το «ΕΚ ΤΟΥ ΠΛΗΣΙΟΝ»)