Γράφει ο Βασίλης Αθ. Μούτσιος
[Εφημερίδα ΗΜΕΡΑ ΤΣΗ ΖΑΚΥΘΟΣ, 22.2.2008, φ. 3234, σ. 14]
Από τον 19ο αιώνα, οπότε και τέθηκαν οι θεωρητικές και μεθοδολογικές βάσεις της επιστήμης της λαογραφίας, και έως τα μέσα περίπου του 20ου αιώνα, ο παραδοσιακός πολιτισμός θεωρείτο ένα στατικό και ακίνητο σώμα στοιχείων του πολιτισμού, τα οποία ανάγονται σε προγενέστερες μορφές της κοινωνικής εξέλιξης. Πρόκειται για στοιχεία πολιτισμού τα οποία επιβιώνουν στο περιθώριο του σύγχρονου βιομηχανικού πολιτισμού. Οι επιβιώσεις αυτές, που θεωρούνταν ότι έμεναν αναλλοίωτες στον χρόνο και ανεπηρέαστες από τις σύγχρονες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, αναζητήθηκαν στον αγροτικό χώρο. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, έχει επικρατήσει στον χώρο των λαογράφων μια διαφορετική θεώρηση σε ό,τι αφορά στον παραδοσιακό πολιτισμό. Αναγνωρίζεται πλέον ότι τα στοιχεία του πολιτισμού διαμορφώνονται και μεταλλάσσονται όντας σε άμεση επικοινωνία και αλληλεπίδραση με τις άλλες σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Στο πλαίσιο των νέων αυτών προσεγγίσεων υποστηρίζεται ότι ο παραδοσιακός πολιτισμός δεν είναι στατικός αλλά δυναμικός και επομένως τα στοιχεία του δεν επιβιώνουν απλώς στο περιθώριο της σύγχρονης κοινωνίας αλλά μεταλλάσσονται.
Η ενασχόληση κάποιου με περιφερειακά θέματα ιστορίας και λαογραφίας που στοχεύουν στην ανάδειξή τους, αποτελεί τύχη αγαθή για κάθε μελετητή, που επιθυμεί την εκτίμηση και αποτίμηση τους ως γεγονότα, και κάθε τοπική κοινωνία. Μια τέτοια έκφανση του λαϊκού πολιτισμού εξετάζει, καταγράφει και ταξινομεί, ο αγαπητός Πρωτοπρεσβύτερος, π. Παναγιώτης Καποδίστριας, από τη σειρά “Μελέτες Εκκλησιαστικής Ιστορίας της Ζακυνθου”, της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου. Πρόκειται για μια προσπάθεια να επικοινωνήσει στον αναγνώστη την αποτύπωση ψηγμάτων του ιστορικού παρελθόντος της Εκκλησίας της Ζακύνθου, προσθέτοντας μια ακόμη ψηφίδα στο ψηφιδωτό της τοπικής μας ιστορίας. Το διακύβευμα της παρούσας μελέτης αφορά σε ένα κληροδότημα του 17ου αιώνα, το λεγόμενο “Μεγάλο Ιερό Τάγμα” το οποίο ίδρυσε το καλοκαίρι του 1622 ενας ευγενής Ζακύνθιος, ο Γάσπαρος Καστελιός, αφήνοντάς το, με διαθήκη του στο ιερατείο της πόλης, υπο συγκεκριμένους όρους.
Το ανα χείρας πόνημα του π. Καποδίστρια, που αποτέλεσε ανακοίνωσή του, στο Συνέδριο “Επτανησιακά Ιδρύματα και Κληροδοτήματα (19ος αι. – 1953)” που διοργανώθηκε στην Κεφαλονιά το Μάιο του 2004 από την Εταιρία Κεφαλληνιακών Ιστορικών Μελετών, απασχολεί με σοβαρά και εύλογα ερωτήματα όπως το "Tέσσερις αιώνες μετα, τι γίνεται με αυτό το ίδρυμα; Υπάρχει ακόμα; Λειτουργεί; Και αν ναι, με ποιες προοπτικές για το μέλλον;"
Υπο μια τέτοια, λοιπόν, οπτική, φαίνεται να μελετά τον παραδοσιακό ή όπως συχνά αναφέρεται τον λαϊκό -κοινωνικο- πολιτισμό. Οι μέθοδοι έρευνας, καταγραφής και ερμηνείας που χρησιμοποιούνται αντλούν λίγο-πολύ το δυναμικό τους από τις δοκιμασμένες μεθόδους της ανθρωπολογίας, οι τρόποι καταγραφής και η μεθοδολογία της ερμηνείας αρμονικά συνδυαζόμενα παρέχουν μια ακριβή εικόνα παρελθόντων ή παρόντων συμβάντων μέσα στο πλέγμα της τοπικής κοινωνίας. Σε επίπεδο υλικής τεκμηρίωσης βρίσκεται η αναζήτηση ευρημάτων που έρχονται από το παρελθόν, χρηστικών αντικειμένων που συνθέτουν την εικόνα της λαϊκής έκφρασης και μπορούν να ταξινομηθούν σε συλλογές και οπτικοακουστικού υλικού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μαρτυρία.
Το παρόν έργο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και σοβαρότερα ερευνητικά και επιστημονικά βήματα της τοπικής ιστορίας. Ανήκει στο είδος των προσωπικών δημιουργημάτων και επιτευγμάτων, τα οποία έχουν γίνει σπάνια στην εποχή μας, εποχή της ομαδικής εργασίας. Εντυπωσιάζει τόσο χάρη στην κυρίαρχη κατοχή του υλικού και στη λεπτομερή γνώση των πηγών όσο και χάρη σε μια αίσθηση για τις μεγάλες στιγμές εξέλιξης της ιστορικο κοινωνικής και φιλοσοφικής σκέψης των ανθρώπων της μακρινής εκείνης εποχής, που διατηρείται αμείωτη μέσα στις σύντομες σελίδες του και που μεταδίδεται ευχάριστα στον αναγνώστη. Είναι ένα έργο για σκέψη, για γνώση και απόλαυση από την αρχή μέχρι το τέλος, που με εμπνευσμένο και δελεαστικό τρόπο μας παρουσιάζει την ανάπτυξη του αισθήματος κοινωνικής προσφοράς των ανθρώπων. Είναι ένα έργο θαυμάσιο, που είναι απαραίτητο να διαβαστεί από όλους. Διαβάζεται συναρπαστικά και αυτό οφείλεται στην επιδεξιότητα του συγγραφέα, που έχει την ικανότητα να “σκηνοθετεί” και να παρουσιάζει με τρόπο δελεαστικό την ιστορία των ιδεών. Το έργο του π. Καποδίστρια είναι εκπληκτικό από πολλές απόψεις:
· Ως προς την επιστημονική ακρίβεια, ως προς την πληθώρα των γεωγραφικών, ιστορικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και φιλοσοφικών στοιχείων.
· Ως προς την παρουσίαση αξιόπιστων πηγών, ως προς τη γλώσσα, το ύφος και τη δομή του κειμένου, ως προς την έκταση.
· Ως προς την άμεση επαφή με το υλικό και την ταυτόχρονη κριτική και αμερόληπτη στάση απέναντι στο εξεταζόμενο αντικείμενο.
· Ως προς το πλήθος των κατάλληλων και δεικτικών παρατηρήσεων, τόσο ως προς το εξεταζόμενο θέμα όσο και ως προς την κριτική στάση απέναντι στις απόψεις κορυφαίων ερευνητών του συγκεκριμένου χώρου.
· Ως προς τον κυρίαρχο χειρισμό τόσο της ιστορικής όσο και της συστηματικής επιχειρηματολογίας.
Ο συγγραφέας δεν έγραψε ένα βιβλίο απλά διδακτικό και “λόγιο”, αλλά έδωσε κάτι περισσότερο από ένα κομμάτι ιστορίας και φιλοσοφίας. Με τρόπο προσωπικό και κυρίαρχο συνέλαβε την ιδέα εξαρχής και παρουσίασε στις ενότητες του έργου του δομικές σκέψεις της φιλοσοφίας και της πνευματικής ιστορίας. Τα ήθη, τα έθιμα, τα λαϊκά δρώμενα και οι συνήθειες εν γένει συνθέτουν μια ομάδα παραμέτρων που αναδεικνύει λεπτομερειακά την εικόνα ενός τόπου και την πολιτιστική του κληρονομιά. Οι λαογραφικού τύπου αφηγήσεις είναι λεπτομερειακές, καθώς η λεπτομέρεια σε τοπικό επίπεδο έχει ιδιαίτερη σημασία για την σύνθεση της τοπικής ιστορίας, και την ίδια στιγμή ερμηνευτικές, καθώς βοηθούν στην κατανόηση της συμπεριφοράς μιας ιδιαίτερης κοινωνίας, κυρίως σε τοπικό επίπεδο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου