[Στη σημερινή μας ανάρτηση, η συνεργάτις μας και φίλη Μαρία Σιδηροκαστρίτη, ευαίσθητη και παρεμβατική σε πολιτισμικά θέματα του νησιού μας, μάς εμπιστεύεται προς δημοσίευσιν μιαν εξαιρετική της δουλειά, που αφορά στον παλιό Ανεμόμυλο των Βολιμών στην ορεινή Ζάκυνθο. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό και εμπεριστατωμένη έκθεση, με τις τεχνικές ιδιαιτερότητες του κτίσματος, αλλά και τα ιστορικά του στοιχεία, βρίσκονται στην διάθεσή μας!
Ευτυχώς, στις μέρες μας ο οικείος της περιοχής Δήμος Ελατίων αποκατέστησε τον Ανεμόμυλο! Θερμά συγχαρητηρήρια, τόσο στον Δήμο, όσο και στη Μαρία για την έξοχη δουλειά της! Μαρία, ευχαριστούμε!
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Ο ανεμόμυλος της Άνω Βολίμας κτίσθηκε από τον Δημήτριο Φραγκογιάννη το χρονικό διάστημα 1836 - 1839. Οι τεχνίτες του Μυλόπυργου ήταν Μαλτέζοι και Μυλομαραγκός ο Αντώνης Ρορός - Γιακουμέλος από το χωριό Γύρι.
Ανήκει στην κατηγορία με κατακόρυφη φτερωτή και δυνατότητα περιστροφής προς την κατεύθυνση του ανέμου και γενικότερα, όπως αναφέρει ο καθηγητής κ. Διονύσιος Ζήβας στην εργασία του "Προβιομηχανικές εγκαταστάσεις στη Ζάκυνθο", στην κατηγορία του Μεσογειακού Μυλόπυργου με κυλινδρική κάτοψη και ελαφρά κεκλιμένη την εξωτερική πλευρά .
Είναι κτισμένος πάνω σ' ένα πλάτωμα, σε υψόμετρο 459,90 μ., μεταξύ των οικισμών Άνω και Μέσω Βολίμας, το οποίο είναι κυρίως προσβάσιμο από την Άνω Βολίμα, έχει ωραιότατη θέα προς το Ιόνιο και την Κεφαλονιά και δεχόταν από το ρέμα του Σέλληνα δυτικούς ανέμους (πουνέντε), από το ρέμα του Αγίου Ανδρέα νοτιοδυτικούς (πουνεντογάρμπης), από το ρέμα του Αϊ Γιώργη νότιους (όστρια), από το χωριό βόρειους (τραμουντάνα), από το ρέμα της Γερολυμίνας κάτω από τα απόκρεμνα ΒΔ (Μαΐστρο) και από το ρέμα της Σπηλιώτισσας Νοτιοανατολικούς (σιρόκο λεβάντες).
Η λιθοδομή του αποτελείται από πέτρες μικρές και μεγάλες με καλή μεταξύ των συναρμογή και καλής ποιότητας κονίαμα.
Η είσοδός του και τα 4 παράθυρά του έχουν σχηματισθεί από μεγαλύτερους λαξεμένους λίθους και τα υπέρθυρα έχουν ξύλο ελιάς.
Η επιφάνεια της τοιχοποιΐας φέρει εσωτερικά και εξωτερικά ένα πολύ λεπτό επίχρισμα.
Η περίμετρος της βάσης είναι 20,25 μ. δηλαδή η εξωτερική ακτίνα στη βάση του τοίχου είναι 3,22 μ. και η εσωτερική είναι 1,72 μ., συνεπώς το πάχος του στη βάση είναι 1,50 μ.
Εσωτερικά αναπτύσσεται η σκάλα που οδηγεί στον πάνω περιμετρικό διάδρομο και ξεκινά από το αριστερό μέρος της βάσης.
Το πλάτος της είναι 0,80 μ., το ύψος των σκαλοπατιών 0,20 μ., το σφηνοειδές πάτημα 0,30 +0,17 μ. και έχει συνολικά 21 σκαλοπάτια από ολόσωμους λαξευτούς λίθους, που επικάθονται σε αναλόγου πάχους τοιχοποιία.
Ο περιμετρικός διάδρομος που καταλήγει η σκάλα περικλείεται από τοιχοποιΐα ύψους 1,20 μ. και πάχους 1,00 μ., πάνω στην οποία εδράζεται η ξύλινη κατασκευή, η οποία περιστρεφόταν μαζί με την ελαφριά τρίριχτη στέγη (που δεν υπάρχει) το κατάρτι και όλο τον αλεστικό μηχανισμό.
Η ρόδα που υπάρχει σήμερα κατασκευάσθηκε το 1901 (φέρει εγχάρακτη την χρονολογία) από τον Μυλομαραγκό Ρορό - Γιακουμέλο, ο οποίος χρειάσθηκε 100 μεροκάματα.
Το κατάρτι διαστάσεων 0,40 μ. Χ 0,40 μ. και μήκους 7 μ. περίπου αγοράστηκε από τη Μαύρα του Κατασταρίου για 18 Βατσέλια Ελιές (ένα βατσέλι αντιστοιχεί σε μισό σακί ελιές).
Τα δύο λιθάρια, τα οποία δεν είναι μονοκόμματα, κατασκευάσθηκαν πάνω στο πατάρι του πάνω διαζώματος. Αποτελούνταν από 2 σιδερένια στεφάνια μέσα στα οποία τοποθετούσαν ηφαιστειογενή πετρώματα, που τα έφερναν από την Μήλο και τα κενά τα συμπλήρωναν με γύψο και για τον λόγο αυτό ονομάζονταν και Μηλόπετρες.
Από τα δύο λιθάρια το κάτω η κατάρι ήταν ακίνητο και το πάνω η πανάρι περιστρεφόταν ήταν δε κλεισμένα μέσα σε ξύλινο κουτί που ονομαζόταν καρτέλο στο οποίο συγκεντρωνόταν το αλεύρι και το οποίο δεν υπάρχει.
Το πατάρι που ευρίσκονταν οι μηλόπετρες είχε 5-6 δοκάρια τα πατοματόξυλα.
Επίσης δεν υπάρχει σήμερα η φτερωτή – αντενωσιά, η οποία αποτελείτο από 12 αντένες μήκους 6 μ., που έφερναν τριγωνικά πανιά από καραβόπανο.
Ο μύλος στο ανώφλι φέρει εντοιχισμένες 2 πλάκες, η πάνω φέρει ανάγλυφο σταυρό και την επιγραφή ΙΣ ΧΡ ΝΙ ΚΑ και η κάτω 1839 ΜΑΡΤΙΟΥ 20 ΑΝΑΚΣΝΙΣΘΗ ΔΙΜΙΤΡΙΟΣ ΦΡΑΓΚΟΓΙΑΝΝΙΣ.
Είναι κτισμένος πάνω σ' ένα πλάτωμα, σε υψόμετρο 459,90 μ., μεταξύ των οικισμών Άνω και Μέσω Βολίμας, το οποίο είναι κυρίως προσβάσιμο από την Άνω Βολίμα, έχει ωραιότατη θέα προς το Ιόνιο και την Κεφαλονιά και δεχόταν από το ρέμα του Σέλληνα δυτικούς ανέμους (πουνέντε), από το ρέμα του Αγίου Ανδρέα νοτιοδυτικούς (πουνεντογάρμπης), από το ρέμα του Αϊ Γιώργη νότιους (όστρια), από το χωριό βόρειους (τραμουντάνα), από το ρέμα της Γερολυμίνας κάτω από τα απόκρεμνα ΒΔ (Μαΐστρο) και από το ρέμα της Σπηλιώτισσας Νοτιοανατολικούς (σιρόκο λεβάντες).
Η λιθοδομή του αποτελείται από πέτρες μικρές και μεγάλες με καλή μεταξύ των συναρμογή και καλής ποιότητας κονίαμα.
Η είσοδός του και τα 4 παράθυρά του έχουν σχηματισθεί από μεγαλύτερους λαξεμένους λίθους και τα υπέρθυρα έχουν ξύλο ελιάς.
Η επιφάνεια της τοιχοποιΐας φέρει εσωτερικά και εξωτερικά ένα πολύ λεπτό επίχρισμα.
Η περίμετρος της βάσης είναι 20,25 μ. δηλαδή η εξωτερική ακτίνα στη βάση του τοίχου είναι 3,22 μ. και η εσωτερική είναι 1,72 μ., συνεπώς το πάχος του στη βάση είναι 1,50 μ.
Εσωτερικά αναπτύσσεται η σκάλα που οδηγεί στον πάνω περιμετρικό διάδρομο και ξεκινά από το αριστερό μέρος της βάσης.
Το πλάτος της είναι 0,80 μ., το ύψος των σκαλοπατιών 0,20 μ., το σφηνοειδές πάτημα 0,30 +0,17 μ. και έχει συνολικά 21 σκαλοπάτια από ολόσωμους λαξευτούς λίθους, που επικάθονται σε αναλόγου πάχους τοιχοποιία.
Ο περιμετρικός διάδρομος που καταλήγει η σκάλα περικλείεται από τοιχοποιΐα ύψους 1,20 μ. και πάχους 1,00 μ., πάνω στην οποία εδράζεται η ξύλινη κατασκευή, η οποία περιστρεφόταν μαζί με την ελαφριά τρίριχτη στέγη (που δεν υπάρχει) το κατάρτι και όλο τον αλεστικό μηχανισμό.
Η ρόδα που υπάρχει σήμερα κατασκευάσθηκε το 1901 (φέρει εγχάρακτη την χρονολογία) από τον Μυλομαραγκό Ρορό - Γιακουμέλο, ο οποίος χρειάσθηκε 100 μεροκάματα.
Το κατάρτι διαστάσεων 0,40 μ. Χ 0,40 μ. και μήκους 7 μ. περίπου αγοράστηκε από τη Μαύρα του Κατασταρίου για 18 Βατσέλια Ελιές (ένα βατσέλι αντιστοιχεί σε μισό σακί ελιές).
Τα δύο λιθάρια, τα οποία δεν είναι μονοκόμματα, κατασκευάσθηκαν πάνω στο πατάρι του πάνω διαζώματος. Αποτελούνταν από 2 σιδερένια στεφάνια μέσα στα οποία τοποθετούσαν ηφαιστειογενή πετρώματα, που τα έφερναν από την Μήλο και τα κενά τα συμπλήρωναν με γύψο και για τον λόγο αυτό ονομάζονταν και Μηλόπετρες.
Από τα δύο λιθάρια το κάτω η κατάρι ήταν ακίνητο και το πάνω η πανάρι περιστρεφόταν ήταν δε κλεισμένα μέσα σε ξύλινο κουτί που ονομαζόταν καρτέλο στο οποίο συγκεντρωνόταν το αλεύρι και το οποίο δεν υπάρχει.
Το πατάρι που ευρίσκονταν οι μηλόπετρες είχε 5-6 δοκάρια τα πατοματόξυλα.
Επίσης δεν υπάρχει σήμερα η φτερωτή – αντενωσιά, η οποία αποτελείτο από 12 αντένες μήκους 6 μ., που έφερναν τριγωνικά πανιά από καραβόπανο.
Ο μύλος στο ανώφλι φέρει εντοιχισμένες 2 πλάκες, η πάνω φέρει ανάγλυφο σταυρό και την επιγραφή ΙΣ ΧΡ ΝΙ ΚΑ και η κάτω 1839 ΜΑΡΤΙΟΥ 20 ΑΝΑΚΣΝΙΣΘΗ ΔΙΜΙΤΡΙΟΣ ΦΡΑΓΚΟΓΙΑΝΝΙΣ.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Τα στοιχεία πού ανάφερα και αναφέρω μού τα είπε ο κ. Δημήτριος Φραγκογιάννης, που γεννήθηκε στη Βολίμα το 1927, απόγονος του αρχικού κτήτορα κι ένας από τους δωρητές του Μύλου στον Δήμο Ελατίων.
Ο προ -προ - προ πάππος του αποφάσισε να κτίσει τον μύλο, όταν πήγε ν' αλέσει 2 σακιά στάρι στο Μύλο του Αι Γιώργη (ιδιοκτησία Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου Κρημνών) που ευρίσκεται στην ίδια περιοχή και τον δούλευε ως Μυλωνάς ο καμπανάς (καμπανοκρούστης) του Μοναστηριού. Είχε μεγάλη ανάγκη να κάμει αλεύρι, διότι την επομένη είχε θέρο και δεν είχε ψωμί για τους εργάτες οι οποίοι τα χρόνια εκείνα πληρωνόντουσαν μόνο με φαγητό και όχι χρήματα.
Ο καμπανάς – Μυλωνάς τού είπε να έλθει σε μια εβδομάδα και ήταν ανένδοτος ν' αλέσει έστω το ένα τσουβάλι στάρι, λέγοντας του και αν είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας. Τότε ο Δημήτριος Φραγκογιάννης τού είπε του χρόνου τέτοια μέρα θα αλέσω το στάρι στον Μύλο μου. Και όπως είπε έκαμε.
Σε λίγες μέρες πήγε στη Μάλτα και έφερε τους τεχνίτες, παράγγειλε ένα ασβεστοκάμινο για τις ανάγκες της κατασκευής και έκτισε τον Μύλο, ο οποίος δούλευε συνεχόμενα όλο το χρόνο μέρα και νύχτα μέχρι το 1969, οπότε έκλεισε οριστικά.
Ιδιοκτήτης του Μύλου σήμερα είναι ο Δήμος Ελατίων, ύστερα από την δωρεά εν ζωή που έκαμαν οι οικογένειες Φραγκογιάννη.
Ο τελευταίος Μυλωνάς ήταν ο αφηγητής μας κ. Δημήτριος Φραγκογιάννης, ο οποίος δούλευε και την ώρα του σεισμού του 1953. Οι προηγούμενοι μυλωνάδες ήταν ο πατέρας του Ιωάννης και ο παππούς του Δημήτριος.
Βοηθούς στον Μύλο δεν είχαν, ως αλεστικά έπαιρναν το 5% του παραγόμενου αλευριού, το οποίο παλιότερα το μετρούσαν με μάλλινα σακιά, που κάθε 10-15 πόντους έφεραν μία υφαντή γραμμή άλλο χρώμα (το λεγόμενο "λαζούρι") και η πληρωμή γινόταν με λαζούρια.
Τα χωριά που εξυπηρετούσε ο Μύλος ήταν Άνω και Μέσω Βολίμα, Ορθονιές και Αναφωνήτρια.
Ο προ -προ - προ πάππος του αποφάσισε να κτίσει τον μύλο, όταν πήγε ν' αλέσει 2 σακιά στάρι στο Μύλο του Αι Γιώργη (ιδιοκτησία Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου Κρημνών) που ευρίσκεται στην ίδια περιοχή και τον δούλευε ως Μυλωνάς ο καμπανάς (καμπανοκρούστης) του Μοναστηριού. Είχε μεγάλη ανάγκη να κάμει αλεύρι, διότι την επομένη είχε θέρο και δεν είχε ψωμί για τους εργάτες οι οποίοι τα χρόνια εκείνα πληρωνόντουσαν μόνο με φαγητό και όχι χρήματα.
Ο καμπανάς – Μυλωνάς τού είπε να έλθει σε μια εβδομάδα και ήταν ανένδοτος ν' αλέσει έστω το ένα τσουβάλι στάρι, λέγοντας του και αν είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας. Τότε ο Δημήτριος Φραγκογιάννης τού είπε του χρόνου τέτοια μέρα θα αλέσω το στάρι στον Μύλο μου. Και όπως είπε έκαμε.
Σε λίγες μέρες πήγε στη Μάλτα και έφερε τους τεχνίτες, παράγγειλε ένα ασβεστοκάμινο για τις ανάγκες της κατασκευής και έκτισε τον Μύλο, ο οποίος δούλευε συνεχόμενα όλο το χρόνο μέρα και νύχτα μέχρι το 1969, οπότε έκλεισε οριστικά.
Ιδιοκτήτης του Μύλου σήμερα είναι ο Δήμος Ελατίων, ύστερα από την δωρεά εν ζωή που έκαμαν οι οικογένειες Φραγκογιάννη.
Ο τελευταίος Μυλωνάς ήταν ο αφηγητής μας κ. Δημήτριος Φραγκογιάννης, ο οποίος δούλευε και την ώρα του σεισμού του 1953. Οι προηγούμενοι μυλωνάδες ήταν ο πατέρας του Ιωάννης και ο παππούς του Δημήτριος.
Βοηθούς στον Μύλο δεν είχαν, ως αλεστικά έπαιρναν το 5% του παραγόμενου αλευριού, το οποίο παλιότερα το μετρούσαν με μάλλινα σακιά, που κάθε 10-15 πόντους έφεραν μία υφαντή γραμμή άλλο χρώμα (το λεγόμενο "λαζούρι") και η πληρωμή γινόταν με λαζούρια.
Τα χωριά που εξυπηρετούσε ο Μύλος ήταν Άνω και Μέσω Βολίμα, Ορθονιές και Αναφωνήτρια.
Τα παραπάνω γράφτηκαν τον Ιούνιο του 2003 και σήμερα ο Μύλος έχει αναστηλωθεί από τον Δήμο Ελατίων.
5 σχόλια:
Χάρηκα με την τελευταία γραμμή, που αναφέρεις ότι ο Μύλος έχει ήδη αναστηλωθεί. Παντού στον πολιτισμένο κόσμο, όπου υπάρχει κάποια -έστω και ελάχιστη- αναφορά στην ιστορία του τόπου αναδεικνύεται με κάποιο τρόπο. Η Πατρίδα μας καθυστερεί -δυστυχώς- πολύ κι έτσι κάποτε καταστρέφονται σημαντικά μνημεία.
ωρσία η ιστορία αυτή! μ'άρεσε πιο πολύ το κίνητρο να χτίσει το μύλο. όποιος εξαρτάται από το ένα και το άλλο δεν προχωράει :)
Μπράβο στην κ. Σιδηροκαστρίτη για την όμορφη δουλειά της.
Ευτυχώς που υπάρχουν ακόμα επιδοτήσεις από την Ε.Ε. κι έτσι ο Δήμος αποκατέστησε τον Ανεμόμυλο. Διαφορετικά, θα έστεκε εκεί όπως τον γνωρίζαμε, ερείπιο.
Πολύ όμορφη ανάρτηση, αγαπητέ Π.Κ.!
Ευχαριστούμε!
Μπράβο Μαρία, μπράβο π. Παναγιώτη! Πάντα ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες!
Καλησπέρα
Πέρασα το πρωι από το γραφείο σας αλλά μόλις είχατε φύγει.Ευχαριστώ και πάλι για την ανάρτηση του μύλου ως και για τα καλά λόγια των φίλων σας.
Οταν μου διηγόταν ο παλιός μυλωνάς αυτά που γράφω με εντυπωσίασε παρα πολύ το σακί με τις γραμμές (λαζούρι).Πόσο απλή ηταν τότε η ζωή.
Καλή σας νύχτα
Μαρία
Δημοσίευση σχολίου