© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΝΘΕΤΑ. Ό,τι νεότερο εδώ!

Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2009

Φωνή και Φως από τα Εσώτερα (Με αφορμή "Τα ελεγεία της Οξώπετρας" του Οδυσσέα Ελύτη)

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Ξαναδιαβάζω αὐτές τίς μέρες "Τά Ἐλεγεῖα τῆς Ὀξώπετρας" τοῦ Ὀδυσσέα Ἐλύτη, πού κυκλοφόρησαν τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1991 ἀπό τίς Ἐκδόσεις Ἴκαρος, μέ ἐξώφυλλο τῆς Ἰουλίτας Ἡλιοπούλου καί μέ προμετωπίδα τοῦ Κώστα Πανιάρα. Τά περίμενα δέκα ὁλόκληρα χρόνια. Ἀπό τήν ἐποχή δηλαδή, πού ὁ ἴδιος ὁ Ποιητής εἶχε μιλήσει γι' αὐτά στό νέο τότε Περιοδικό ἡ λέξη, ὅπου δήλωνε χαρακτηριστικά:

"Καί εἶναι τά Ἐλεγεῖα τῆς Ὀξώπετρας μιά σειρά ἀπό ποιήματα πού ἔχω στή μέση καί πού παρακαλῶ νά μοῦ δοθεῖ ἡ δύναμη νά τά ὁλοκληρώσω. Ὀξώπετρα εἶναι, γεωγραφικά μιλώντας, ἕνα ἀκρωτήριο στό νησί τῆς Ἀστυπαλαίας. Γιά μένα εἶναι τό πιό προχωρημένο σημεῖο τῆς ἐποχῆς μας μέσα σέ μιάν ἄλλη ἐποχή, καί τό πιό προχωρημένο σημεῖο τῆς ζωῆς μου μέσα στόν θάνατο. Ἴδωμεν" (1).

Αὐτά τήν Ἄνοιξη τοῦ 1981. Ἀρχές Δεκεμβρίου τοῦ 1991 ἔφτασε στά χέρια μου, σταλμένο ἀπό τόν ἴδιο τόν Ποιητή καί μέ ἰδιόχειρη μάλιστα ἀφιέρωσή του . Ἡ ἀτμόσφαιρά τους

"Μυρίζει εὐγένεια ξύλου παλαιοῦ
Ἤ ζώου ταπεινωμένου"
(2).

Οἱ στίχοι ἀπό "Τά Ἐλεγεῖα τῆς Ὀξώπετρας" ἔρχονται νά μετακινήσουν καθοριστικά καί ἀναστάσιμα τή Μέσα μας Πέτρα-Ταφόπετρα, ἀφήνοντας μοιραῖα ἐκτεθειμένη τήν ἀνεπάρκεια τῶν αἰσθημάτων μας καί τή συχνότατα στενόκαρδη βιοτή μας. Ὁ Ἐλύτης, προερχόμενος ἀπό τά Ἐρχόμενα περισσότερο ἔμπειρος τώρα παρά ποτέ, ἀναδεικνύεται στό ἑξῆς Προφήτης ἀπ' τούς Μείζονες (μέ τήν ἔννοια πάντοτε, ὄχι τοῦ μάντι, ἀλλά τοῦ διαγγελέα), ἀποφαινόμενος τελεσίδικα πιά γιά "ὑπόθεσες ψυχικές", πού θἄλεγε κι ὀ Σολωμός, ὁ ἄλλος ἐκεῖνος Μείζων. Τόν ὁραματίζομαι Πρωθιερέα τῆς Ἀλήθειας, ἡ ὁποία, κατ' αὐτόν, "μόνον ἔναντι θανάτου δίδεται" (3), νά προπορεύεται ἀσκεπής κατά τή Μεγάλη Εἴσοδο, κι ἐμεῖς οἱ ἐναπομείναντες πιστοί, διαιωνίζοντας τήν "ὅλο εὐσέβεια" (4), "συντριβή καί δέος" (5), πράξη τῆς αἱμορροούσας γυναίκας, νά ψαύουμε "τοῦ κρασπέδου τοῦ ἱματίου αὐτοῦ" (6), ἐνῶ ἀπό τά Ἐσώτερα, πίσω ἀπό τό βελούδινο βυζαντινό παραπέτασμα τοῦ Ἀβάτου, φθάνει βιωματικά ὥς ἐμᾶς ὁ ἀπόηχος ἀπό τήν ἀναπόφευκτη ἔκρηξη τῶν Ὅλων, τῶν Πρίν καί τῶν Μελλόντων, μεταποιούμενων ὁλοένα σέ

"Ὄμικρον ἄλφα κι ἔψιλον ἀπ' τά Παντοτινά" (7).

Ὁ Ποιητής Ἐλύτης μέ τοῦτο ἰδιαίτερα τό νέο ξέσπασμα τῆς ποιητικῆς του ὁρμῆς μᾶς μυεῖ στά φιλοσοφικά ἰδιώματα τῆς Γλώσσας, ἀλλά καί στίς γλωσσικές ταυτόχρονα ὑποστάσεις τοῦ Φιλοσοφεῖν. Μᾶς ἐκπαιδεύει πῶς κι ἀπό ποῦ θά μποροῦν νά δραπετεύουν στό ἑξῆς οἱ ἀντιφρονοῦντες τῆς ζωῆς, δίχως νά τούς ἀγγίζει ὁ Θάνατος. Χρησιμοποιεῖ γλώσσα μέλλουσα, τόσο μά τόσο δύσκολα εὔκολη, μά δική του.

"Αὐτά στή γλώσσα τή δική μου. Κι ἄλλοι ἄλλα σ' ἄλλες" (8),

λέει. Μεταχειρίζεται ἤχους ἀπό τόν πλάγιο τοῦ πρώτου ἕως καί βαρύ, ἀχώρητους στήν παρτιτούρα πιά. Τό "Φωτόδεντρο" θά φύεται στό ἑξῆς στή νέα "Κομμαγηνή" καί ὁ "ἀθέατος Ἀπρίλιος" παράγει τώρα λόγο, πού "ἰουλίζει". Ὁ "Ἥλιος ὁ Πρῶτος" φανερώνει σήμερα τόν "Ἥλιο τόν Κρυπτό", καί τό "Λακωνικόν" ἤ τό "Σηματολόγιον" τιτλοφορεῖται τώρα "Ρῆμα τό Σκοτεινόν", δίχως πιά τύψεις,

"Ἐνῶ τοῦ ἥλιου ἡ λόγχη πάνω στό σφουγγαρισμένο πάτωμα ὅπου σφάδαζα
μ' ἀποτελείωνε"
(9).

Θά μποροῦσε τελικά νά ἰσχυρισθεῖ ἀνενδοίαστα κανείς, ὅτι τά "Ἐλεγεῖα", κοιταγμένα ἀπό μιάν ἰδιαίτερη ἄποψη, ἀποτελοῦν τήν κωδικοποίηση τοῦ θεσμικοῦ πλαισίου καί τῆς (μέ εὐρεία ἔννοια) πολιτικῆς δεοντολογίας καί τακτικῆς γιά μιά νέα "ἐπικράτεια",

"τήν Ἑλλάδα τή δεύτερη τοῦ ἐπάνω κόσμου" (10),

τήν ὁποίαν εἶχε ἀνασύρει παλαιότερα στήν ἐπιφάνεια ὁ Ἐλύτης μές ἀπό τόν
"Μικρό Ναυτίλο".



ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Ὀ δ υ σ σ έ α Ἐ λ ύ τ η, "Σέ β' πρόσωπο" (συνέντευξη), Περιοδικό Ἡ λέξη 3 (1981) 24.
2. Τ ο ῦ Ἴ δ ι ο υ, Τά Ἐλεγεῖα τῆς Ὀξώπετρας, Ἐκδ. Ἴκαρος, (Ἀθήνα 1991), σ. 9.
3. ὅ. π. , σ. 37.
4. ὅ. π. , σ. 9.
5. ὅ. π. , σ. 16.
6. Λ κ 8, 44.
7. Ὀ δ υ σ σ έ α Ἐ λ ύ τ η, ὅ. π., σ. 23.
8. ὅ. π. , σ. 37.
9. ὅ. π. , σ. 17.
10. Τ ο ῦ Ἴ δ ι ο υ, Ὁ Μικρός Ναυτίλος, Ἐκδ. Ἴκαρος, (Ἀθήνα 1985), σ. 27.

5 σχόλια:

Roni Bou Saba روني بو سابا είπε...

μια κριτική που μυρίζει τελετουργία που συντελείται με κατάνυξη Προφήτη!

P. Kapodistrias είπε...

@ Ρόνι,

Ωωω, τι ωραία λόγια!
Μακάρι πάντα να ευωδιάζεις από την κατάνυξη της Ποίησης!

Τατιάνα Καρύδη είπε...

Ο Ποιητής για τον Ποιητή, λοιπόν!

"..γλώσσα μέλλουσα, τόσο μά τόσο δύσκολα εὔκολη, μά δική του."
Η δική σας γλώσσα πώς χαρακτηρίζεται άραγε;
Γιατί είναι τόσο δύσκολα ..δύσκολη;
Πρέπει να είναι έτσι για κάποιο λόγο;
Αναρωτιέμαι..
Επειδή αναρωτιέμαι κάθε φορά πολύ διαφορετικά πράγματα όταν διαβάζω στίχους σας.

P. Kapodistrias είπε...

@ Ρεγγίνα,

ΑΝΤΙΓΡΑΦΩ, ΔΙΧΩΣ ΣΧΟΛΙΑ, ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ:

και ιδού γυνή Χαναναία από των ορίων εκείνων εξελθούσα εκραύγαζεν αυτώ λέγουσα· ελέησόν με, Κύριε, υιέ Δαυΐδ· η θυγάτηρ μου κακώς δαιμονίζεται.
ο δε ουκ απεκρίθη αυτή λόγον. και προσελθόντες οι μαθηταί αυτού ηρώτων αυτόν λέγοντες· απόλυσον αυτήν, ότι κράζει όπισθεν ημών.
ο δε αποκριθείς είπεν· ουκ απεστάλην ει μη εις τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου Ισραήλ.
η δε ελθούσα προσεκύνησεν αυτώ λέγουσα· Κύριε, βοήθει μοι.
ο δε αποκριθείς είπεν· ουκ έστι καλόν λαβείν τον άρτον των τέκνων και βαλείν τοις κυναρίοις.
η δε είπε· ναι, Κύριε· και γαρ τα κυνάρια εσθίει από των ψιχίων των πιπτόντων από της τραπέζης των κυρίων αυτών.
τότε αποκριθείς ο Ιησούς είπεν αυτή· ω γύναι, μεγάλη σου η πίστις! γενηθήτω σοι ως θέλεις. και ιάθη η θυγάτηρ αυτής από της ώρας εκείνης.

Τατιάνα Καρύδη είπε...

Μπορώ να διαβάσω ένα διαφορετικό Ευαγγέλιο εστιάζοντας μόνον στο:"Χαναναία από των ορίων εκείνων" και να νοιώσω "εκτός" ή να κρεμαστώ απο το: "ελέησόν με". Μπορώ να μείνω για πάντα πληγωμένη αφού:"ο δε ουκ απεκρίθη αυτή λόγον", αφού δεν άκουσα τη Σιωπή, και να αιστανθώ το: "απόλυσον αυτήν". Μπορώ να διαβάσω μόνο το: "ουκ απεστάλην ει μη εις τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου Ισραήλ" και να νοιώσω ξένη εκτός ποιμνίου, ή ν αρπαχτώ απο το: "Κύριε, βοήθει μοι." Μπορώ να παγώσω απο το:
"ουκ έστι καλόν λαβείν τον άρτον των τέκνων και βαλείν τοις κυναρίοις." Ή να συνεχίσω να εκλιπαρώ μαζί με τα κυνάρια "των ψιχίων των πιπτόντων από της τραπέζης". Μπορώ να αιστανθώ την ένδεια και την αστάθεια σε σχέση με το: "μεγάλη σου η πίστις!"
απο το οποίο θα εξαρτηθεί τελικώς το:"γενηθήτω σοι ως θέλεις" και μόνον τότε: "ιάθη".
Απο ποιό δρόμο να φθάσω εκεί;

Οι πιο αναγνώστες μας Αναγνώστες

Related Posts with Thumbnails