Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας
[Από το δοκίμιο "Οι πολίτες του κόσμου Κάλβος, Σολωμός, Ρίτσος, Ελύτης (Νεότερες προσβάσεις στο έργο τους)", Επτανησιακά Φύλλα 25 (2005) 371-373]
Ὁ Ὀδυσσέας Ἐλύτης, Νομπελίστας τοῦ 1979 γιά τήν Παγκόσμια Λογοτεχνία κι ἐπιδέξιος πρεσβευτής τῆς ἑλληνικῆς κουλτούρας στά ἔθνη, εἶναι παράλληλα ὁ διαπρύσιος «ἀναστηλωτής τοῦ ἀπωλεσμένου πολιτεύματος» τοῦ καθενός μας (καθώς τόν ἔχω ὀνομάσει [1]), ὁ ἄξιος καί δίκαιος ὑμνητής τῶν ἐσώτατων θαλασσῶν ἤ τρικυμιῶν τῆς ὕπαρξης καί ὁ πρῶτος Πετεινός τῆς κάθε νοητῆς ἤ ποθούμενης Αὐγῆς τοῦ Ἀνθρώπου καί τῶν Πραγμάτων. Συνταξιδιώτης στά μακρινά ταξίδια τοῦ Νοῦ κι ἐπιδέξιος μεταφραστής καίριων σημείων ἀπ' τό ἔργο ἀρκετῶν σπουδαίων εὐρωπαϊκῶν πνευμάτων (τῶν Arthur Rimbaud, Comte de Lautreamont, Paul Eluard, Pierre Jean Jouve, Giuseppe Ungaretti, Federico Garcia Lorca καί Vladimir Maiakovski), ἀνταλλάσσει ποιητικά φωνήματα, δωρήματα Οὐσίας καί μιλήματα ψυχῆς μέ τούς ἄριστους τῆς διεθνοῦς παιδείας καί διανόησης. Ἔτσι, ἀναδεικνύεται σύν τῷ χρόνῳ, συνόμιλος ἐχέμυθος τοῦ Pablo Picasso, νοσταλγός τοῦ Henri Matisse καί τοῦ Giorgio de Chirico, σχολιαστής τοῦ Paul Klee καί τοῦ Mozart, πιστός τοῦ ἁγίου Φραγκίσκου τῆς Ἀσίζης, ὠτακουστής τοῦ Armstrong, φτάνοντας κάποια στιγμή, νά παραδεχτεῖ:
«(…) Ὅλες τίς ἐπιταγές θά τίς ἐξαργυρώσει ἡ ἑπόμενη εἰκοσιπενταετία! Τά μaνιφέστα τοῦ Breton, τά ποιήματα τοῦ Paul Eluard καί τοῦ Rene Char, τούς πίνακες τοῦ Yves Tanguy καί τοῦ Max Ernst, τίς φωτογραφίες τοῦ Man Ray, καί πάει λέοντας.» [2]
Ὁ Ἐλύτης, μυστικός ὁλοένα καί καί κατά συρροήν μυστηριώδης, χαρακτηρίζεται ὅλος ἀπό πολλαπλές Μεταμορφώσεις καί Ἀναλήψεις, διανθίζεται ὅλος ἀπό Ἀπριλίους καί Ἰουλίους, ὅλος Τρίτες καί Τετάρτες ἤ κάπου ἐκεῖ ἀνάμεσά τους, εἶναι κατάφυτος ὅλος ἀπό Τύψεις, Φωτόδεντρα, Ὀμορφιές καί Ὀνόματα Σιωπῆς πηγαινοερχόμενα. Ξαναδιαβάζοντάς τον, ἀναφαίνεται ἐξαίσιος αὐλικός τοῦ Κάλλους καί τῆς Λύπης, τῶν Σπηλαίων καί τῶν Νεκροταφείων, ἀναχωρητής ἀπ' τούς αὐστηρότερους καί ταυτόχρονα ζηλωτής ἀπ' τούς σκληροπυρηνικούς τῶν μυχιέστερων καί μή γνωστῶν μας ἀκόμα ἡδονῶν, θρησκευτικότροπα ἀθεΐζων κι εὐταξίας ἐπιμελέστατος ἁπάντων τῶν ἀσκητηρίων καί τῶν βραχονησίδων τοῦ Κόσμου, ὀνειροπαρμένος ὅπου χρειάζεται γιά νά διασωθεῖ, ἐρωτοπαθής καί συνάμα πανανθρώπινος. Ἐπειδή πιστεύει ἀκράδαντα, ὅτι
«μία φωνή ὀφείλει νά 'ναι αὐτόματη κι ἐπαναληπτική
σάν ὅπλο μέ βεληνεκές πού πιάνει αἰῶνες·
κι ἐγώ κινῶ ἀπό τούς Μογγόλους
φτάνω σάν τόν ὑπερσιβηρικό
μ' ἕνα φωσάκι ἀτομικό κι ἕνα κλαδί στό χέρι.
(..........)
Ὅταν ἀκοῦς “τάξη”
ἀνθρωπινό κρέας μυρίζει.» [3]
Καί δέν ξαστοχᾶ νά ὀνειρεύεται «μιάν ἐπανάσταση ἀπό τό μέρος τοῦ κακοῦ καί τῶν πολέμων σάν αὐτή πού ἔκανε ἀπό τό μέρος τοῦ σκιόφωτος καί τῶν ἀποχρώσεων ὁ Matisse» [4], μιά καί στίς μέρες μας
«Μειξοευρωπαϊστί τά πάντα λέγονται
γίνονται ξεγίνονται
μ' εὐκολίες μέ δόσεις.» [5]
ἐνῶ εἶναι πλέον κάτι περισσότερο ἀπό φανερό καί βέβαιο, ὅτι
«Δυστυχῶς καί ἡ Γῆ
μέ δικά μας ἔξοδα γυρίζει.» [6]
Τελικά, στήν τάση (μά κι ἔνσταση) ὅλων μας γιά διεθνοποίηση ἤ παγκοσμιοποίηση κι ἔχοντας κατά νοῦ τίς παντοειδεῖς ἀμφιταλαντεύσεις καί τίς δυσκολίες, ὁ Ἐλύτης ἀντιπροτείνει τή λύση (διέξοδο κινδύνου) τῶν Αἰσθήσεων. Εἶπε χαρακτηριστικά πρός τό διεθνές ἀκροατήριό του, τήν ἡμέρα κατά τήν ὁποία τοῦ ἀπονεμήθηκε τό Βραβεῖο Νόμπελ:
«(...) Γιά τόν ποιητή -πού μπορεῖ νά φαίνεται παράξενο ἀλλά εἶναι ἀληθές- ἡ μόνη κοινή γλώσσα πού αἰσθάνεται νά τοῦ ἀπομένει εἶναι οἱ αἰσθήσεις. Ἐδῶ καί χιλιάδες χρόνια, ὁ τρόπος πού ἀγγίζονται δύο σώματα δέν ἄλλαξε. Μήτε ὁδήγησε σέ καμιά σύγκρουση, ὅπως οἱ εἰκοσάδες τῶν ἰδεολογιῶν πού αἱματοκύλισαν τίς κοινωνίες μας καί μᾶς ἄφησαν μέ ἀδειανά χέρια.
Ὅμως, ὅταν μιλῶ γιά αἰσθήσεις, δέν ἐννοῶ τό προσιτό, πρῶτο ἤ δεύτερο, ἐπίπεδό τους. Ἐννοῶ τό ἀπώτατο. Ἐννοῶ τίς “ἀναλογίες τῶν αἰσθήσεων” στό πνεῦμα. (...)» [7].
Μπανάτο Ζακύνθου, Φθινόπωρο 2003
Σημειώσεις:
1. π. Π α ν α γ ι ώ τ η Κ α π ο δ ί σ τ ρ ι α, «Ἡ ἀναστήλωση τοῦ ἀπωλεσμένου πολιτεύματος (Τύποι στιγμῶν στόν Ἐλύτη)», Περιοδικό Τετράμηνα 48 (1992) 3199-3216 [καί σέ ἀνάτυπο].
2. Ὀ δ υ σ σ έ α Ἐ λ ύ τ η, Ποίηση, Ἐκδ. Ἴκαρος, Ἀθήνα 2002, σ. 603 [ἀπό τήν ποιητική συλλογή «Ἐκ τοῦ πλησίον»].
3. ὅ. π., σ. 430 καί 432 [ἀπό τήν ποιητική συλλογή «Μαρία Νεφέλη»].
4. ὅ. π., σ. 347 [ἀπό τήν ποιητική συλλογή «Τά Ἑτεροθαλῆ»].
5. ὅ. π., σ. 392 [ἀπό τήν ποιητική συλλογή «Μαρία Νεφέλη»].
6. ὅ. π., σ. 393.
7. Τ ο ῦ Ἴ δ ι ο υ, Ἐν λευκῷ, Ἐκδ. Ἴκαρος, (Ἀθήνα 1992), σ. 331 [ἀπό τόν «Λόγο στήν Ἀκαδημία τῆς Στοκχόλμη»].
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου