Απόπειρα να λυθεί ο "Προηγμένος Κύκλος" του Σαράντη Αντίοχου / Poems by Sarantis Antiochos

Γράφει ο π. Παναγιώτης Καποδίστριας

Δυο χρόνια τώρα κατέχω τη συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων ενός κοσμοπολίτη φίλου Ζακυνθινού, του ποιητή Σαράντη Αντίοχου (γεν. 1938), ο οποίος ζει μόνιμα στο εξωτερικό και μάλιστα στην Ισπανία. Έως τώρα δεν είχα την δύναμη να διατυπώσω λόγο για τον τόμο αυτόν των 256 σελίδων, που φέρει τον τίτλο "Προηγμένος Κύκλος / ποιητική ανθολογία 1965-2000" (εκδ. Μπάστα, Αθήνα /  Ζάκυνθος 2008) κι εξηγούμαι γιατί:

Ο ανά χείρας Τόμος ήταν η μόνη μου συντροφιά για μια περίοδο 52 ημερών (ή μήπως ήταν αιώνες;), στο κομοδίνο του πόνου -έως θανάτου τελικά- ενός πολύ προσφιλούς μου προσώπου. Στα διαλείμματα της Βάρδιας πλάι του, διάβαζα σπαράγματα από τ' ανθηρά στιχηρά τού φίλου από την Ισπανία και -το κατά δύναμιν- παρηγοριόμουν. Έκτοτε το βιβλίο περιέπεσε σε απόσταση "ασφαλείας", όπως και το πρόσωπο, που έφυγε τότε απ' τη ζωή. Όμως πάντα επιστρέφουμε!... Πραγματοποιούμε έναν απαραίτητο "προηγμένο κύκλο" στη ζωή και ξαναβρισκόμαστε εκεί απ' όπου ξεκινήσαμε!... Εν προκειμένω και δοθείσης ευκαιρίας επιστρέφω και στον φευγάτο άνθρωπό μου και στο βιβλίο τού φίλου ποιητή. Ως προς τον μεν φυλλομετράω πλέον ευάριθμες εύφωνες σιωπές, ως προς τον δε πυκνότατα "φύλλα ημερολογίου" του β΄ μισού του Εικοστού Αιώνα, όπως έχουν ευφρόσυνα μετασχηματισθεί σε στίχους!

Ήδη, αγαπητότατε Σαράντη, ψηλαφίζω ξανά τα λόγια σου κι ενωτίζομαι μιαν εξαίσια "Μελωδία βαθυκίνητη / Σκορπισμένη στον άνεμο / Βυθισμένη στη θύμηση / Μακρυσμένη στ' αστέρια" (σ. 20). Ξαναθυμάμαι πρόσωπο προσφιλές να φθίνει σταθερά κι εγώ να διαβάζω από δίπλα: "Στο πρόσωπό σου σμίγει τη μέρα η νύχτα / Παλεύει το έρεβος το φως / Το φως παλεύει το έρεβος. / Στην κάθε αμφιλύκη / Τα θεϊκά δίνουν τα χέρια στα ανθρώπινα / Τα χέρια. / Πού είναι τα χέρια; / Πού είν' τα χέρια σου"; (σ. 28) Εν τω μεταξύ, αναλογιζόμενος τα παλαιά, τα σύγχρονα και (φευ!) τα ερχόμενα δεινά της καθημερινότητάς μας, αναρωτιέμαι μαζί σου: "Ποιος έχει μάτια για ομορφιά / Εδώ που διαφεντεύει ο θάνατος / Στα βίντεο / Στις μετέωρες κραυγές των στημένων ηρώων / Στα βασιλεμένα μάτια της παιδικής /  Αθωότητας" (σ. 34) και "ποιο σαράκι /  τρώει το νου / τ' ουρανού; / το βιολί / μιλεί και βλέπει / γλιτώνει / όποιος από / κρίση να δώσει / δεν μπορεί" (σ. 50).

Η Πίκρα είναι η κόλαση και ο παράδεισος του Αντίοχου: "σκληρό σιτάρι / η πίκρα μου απόψε / δεν πάει στο μύλο" (σ. 69). Πασχίζει να καταργήσει το προσωπείο - πάντα υπάρχει ένα κάποιο προσωπείο να ταλανίζει το πρόσωπο με την επιμονή του... Όμως ο ποιητής πειράται αποκατάσταση: "Κάποια στιγμή τού κατεβαίνει η ρεαλιστική βολυμί ιδέα να κάνει έτσι, μια, και να πετάξει το φοβερό προσωπείο, προς το ανίδεο κοινό που αγωνιά κι ακαρτερεί την από μηχανής θεότητα να επέμβει" (σ. 82).

Ο καθείς μας αποζητά μιαν εράσμια μορφή, την όποια... Γι' αυτό ο Αντίοχος προτιμά τη σιωπή: "Καλύτερα η σιωπή. Δε θέλω με τις λέξεις να σβήσω τη μορφή. (...)" (σ. 99). Όμως ένας αγνωστικισμός τον κυριεύει. Ψάχνει και δεν βρίσκει, ψαύει και δεν είναι, ανασκαλεύει και πληγώνεται... Αυτός, στη μέση, ενεός κι ενίοτε απελπισμένος: "Δεν είσαι 'συ. Είναι το φως (σου) που ακόμα ταξιδεύει στην υπερβόρεια μνήμη. Έτη φωτός κι έτη σκοτάδι. Εγώ στη μέση" (σ. 100). Η γενέθλια Ζάκυνθος, η μακρινή πατρίδα, είναι γι' αυτόν μια από τις πλέον εράσμιες μορφές: "Εν κυανώ σπηλαίω / μετά των νεανίδων ανέμων μου / κηρύσσω τον έρωτα -τον άγριον;- τον άγριον / Κι ο Λόγ(γ)ος σου αδιάβα(σ)τος / Βασιλικέ μου και Ρωμαρτζώκη μου" (σ. 130).

Η πραγματική όμως πατρίδα του Ποιητή είναι η Φαντασία, έστω κι αν τον προδίδει / παραδίδει, ανελέητα κάποτε: "Η φαντασία / ο δούρειος ίππος σου / που δε χρειάζεται αναβάτη" (σ. 144). Εντέλει παθαίνει απάθεια ως προς τις έξωθεν βολές: "Με καρφώνετε με ξεκαρφώνετε / το ίδιο μού κάνει" (σ. 165), ενώ μάς διδάσκει πώς να προκαλέσουμε, αν χρειασθεί: "Δεν έχεις μύγα; / Βάλε μέλι" (σ. 168). Ωστόσο προειδοποιεί, προλαμβάνοντας τον πόθο να υπερβούμε τα όριά μας: "Όσο, όσο κι αν τρέχεις / δε θα προσπεράσεις / τον ίσκιο σου" (σ. 174). Δεν ουρανοβατεί ο ποιητής μας. Γνωρίζει, με την πείρα, την οποία τού έχει προσθέσει η πυρά της εσωτερικότητας, ότι "Βαριά βαρύτατα της ψυχής μου τα έλυτρα / Κι ο έξω λαβύριθος γυρεύει το νήμα του. / Ποίος θα φέρει τα λύτρα;" (σ. 179).

Οι αναφορές στο λέγειν και στο είναι του Σαράντη Αντίοχου θα ημπορούσαν να πολλαπλασιασθούν. Όμως, όπως με όλες τις ποιήσεις, δεν βγάζεις άκρη... Εκεί που θεωρείς ότι εισέπραξες το Παν από αυτήν, σού ξεφεύγει, ίσως με ειρωνικά πικρό μειδίαμα, επειδή επρόκειτο για Σύμπαν! Χαίρομαι πολύ, Σαράντη Αντίοχε, που (ξανα)κρατώ ανθηρό κι ελεητικό το Σύμπαν της Ποίησής σου, μες από τον "Προηγμένο Κύκλο" σου! Μακάρι να είσαι δημιουργικός και εν πλήρει υγεία, ώστε να συν-χαρούμε και σε δεύτερο ανάλογο τόμο!