Φωτεινά πρόσωπα στο σκοτεινό παρελθόν

Γράφει και φωτογραφίζει ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΔΗΜΕΛΛΑΣ

Έβγαλε το εξάσφαιρο περίστροφο από τον σάκο του, κρυμμένο, συντυλιγμένο όπως ήταν μέσα σε μια πουκαμίσα, κανείς, ακόμη, δεν το είχε πάρει χαμπάρι.

Από το καΐκι το νησί του φάνηκε τεράστιο, τα βουνά τού θύμισαν την Ήπειρο, σαν τις οροσειρές της Πίνδου. Σκέφτηκε την μοίρα του, την διαδρομή του, χαμογέλασε, «άλλα λογαριάζουν το βόδια μα αλλού μας πάει ο Ζευγάς», χαμογέλασε στον καπετάνιο, τον καϊκτσή, έβλεπε πως και εκείνος τον έκοβε, δεν του γέμιζε το μάτι για Μητροπολίτης, του έκανε για στρατιωτικός, για την ακρίβεια έμοιαζε με αξιωματικό του στρατού, μα κανένας δεν πρόδωσε την αμφιβολία του.

Ήταν καλοκαίρι του 1912, ένα ακόμη δύστυχο καλοκαίρι. Τα νησιά δεμένα μεσοπέλαγα περιμένουν από τους άμοιρους ανθρώπους, μάταια, να τα κυβερνήσουν, να τα κουμαντάρουν στην φουρτούνα, την θαλασσοταραχή που παρέσυρε πέτρινα κορμιά στο πέρασμά της.  

Η πληροφορία για την κατάκτηση της Δωδεκανήσου τους φθάνει στην Ελλάδα, το Σάββατο 27 Απριλίου 1912 από το Οθωμανικό πρακτορείο ειδήσεων. «Προ ολίγων ημερών ετοιχοκολλήθη εις όλα τα νησιά,  διάταγμα της ενταύθα Ιταλικής Κυβερνήσεως δια του οποίου φέρεται εις γνώσιν των πολιτών ότι απαλλάσσονται καθ’ ολοκληρίαν του φόρου της δεκάτης τα κρόμμυα, ο σπόρος των κρομμύων τα νωπά και ξερά σύκα η πιστάκη και οι χοίροι και ότι δεν θα υπόκεινται σε φορολογία το έλαιον, αι ελαίαι, τα καυσόξυλα, η σταφύλη, ο οίνος, οι καρποί, τα λαχανικά, η τομάτα και η πάστα της τομάτας εφ’ όσον αυτά προορίζονται δια την οικιακή χρήση του του γεωργού επίσης και αι κυψέλαι εφόσον αυταί εισί τοποθετημέναι εντός της ιδιοκτησίας του κυρίου. Δια του αυτού διατάγματος καθίσταται γνωστόν ότι χαρίζονται άπαντες οι καθυστερούμενοι φόροι οι μη πληρωθέντες μέχρι σήμερον. Καίτοι δε η ασυδοσία αυτή περιορίζεται εις τινά μόνον είδη και δεν επεκτείνεται και εις όλα τα προϊόντα εν τούτοις μεγάλως ανακούφισε τους δυστυχείς χωρικούς ημών οίτινες ιδία κατά το παρόν έτος υπέστησαν πολλάς ζημίας και καταστροφάς ένεκα της εμπολέμου καταστάσεως, διότι το ποσόν της χαριζομένης φορολογίας ανέρχεται εις 4.000 λίρας οθωμανικάς περίπου, το οποίον αποτελεί μικρά τινάν ανακούφισιν των γεωργικών πληθυσμών». Εφημ. Εμπρός, 1/9/1912.

Ακριβώς τέσσερις ημέρες πριν από την άφιξη του Ιταλού στρατιωτικού διοικητή, Αντιστρατήγου Αμέλιο. Οι Ιταλοί προσπαθούν να «χαϊδέψουν» τους Δωδεκανήσιους, για να μην ξεσηκωθούν από την αναπάντεχη κατάληψη των νησιών.

Την ίδια περίοδο αναλαμβάνει νέος δεσπότης στην Κάρπαθο και Κάσο, ο Μητροπολίτης Γερμανός Μονοδιάδης. Είναι ένας άντρας που κοιμάται με το εξάσφαιρο πιστόλι του στο μαξιλάρι, δεν λογαριάζει από δομές και κανόνες, όταν υπάρχει το άδικο, ούτε και παίζει υπόγεια παιγνίδια. Ίσως το σπουδαιότερο, είναι απένταρος, αφού το χρήμα φαίνεται πως καμιά στιγμή δεν τον προκάλεσε για το γυρέψει, να το αναζητήσει.

Οι Ιταλοί, ήδη έχουν αποβιβάσει 14.000 καραμπινιέρους στην Ρόδο και παλεύουν για τα υπόλοιπα νησιά, που δεν έχουν και σπουδαίες αντιστάσεις.

Τα νησιά είχαν ιδιαίτερα προνόμια που τους είχε παραχωρήσει ο σουλτάνος  Σουλεϊμάν και με φιρμάνια είχαν επικυρωθεί μέχρι τον τελευταίο, τον Μαχμούτ Β,΄τον ονομαζόμενο ως αναμορφωτή, το έτος 1835.

Έπειτα  από την Κρητική επανάσταση του 1766-99, έγινε προσπάθεια να  σταματήσει η διαφορετική μεταχείριση, μα η γραμμένη φράση για τα προνόμια, ως «σεβαστά και ανέπαφα», τα ψευτοδιατηρούσε, το κίνημα των Νεότουρκων βέβαια δεν έδειχνε την ίδια διαλλακτικότητα, έτσι οι νησιώτες υποδέχονται τους χριστιανούς Ιταλούς  σχεδόν σαν απελευθερωτές, χωρίς να προβάλουν ιδιαίτερες αντιστάσεις, άλλωστε και εκείνοι στην αρχή δηλώνουν πως είναι περαστικοί.

Η πλήρης αυτονομία, δικαστική και διοικητική και ο συνολικός ετήσιος φόρος 181.000 γρόσια στην Υψηλή πύλη, ήταν οι ξεχωριστές χάρες που τα έκαναν να νιώθουν λίγο πιο ελεύθερα, φυσικά δημιουργήθηκαν προεστοί και δημογέροντες που έστηναν από τότε κάστες και κλειστές προνομιούχες ομάδες που ακόμη και σήμερα μας το θυμίζουν οι πιο παλιοί, όταν φέρνουν στο μυαλό τα στασίδια στις εκκλησιές που είχαν το καθένα τον δικό του ιδιοκτήτη.

Άλλωστε και το όνομα Δωδεκάνησα δόθηκε το 1908 όταν ξανασυζητιόταν το θέμα της ιδιαιτερότητας, μέχρι τότε ήταν για όλο τον κόσμο οι νότιες Σποράδες.

Αν και στην πρώτη στιγμή η Ιταλία τα αναγνώρισε λοιπόν, τα Τούρκικα προνόμια, στην συνέχεια δεν επέτρεψε τα σύμβολα, με αποτέλεσμα ιδιαίτερα τα πλοία της Δωδεκανήσου αποφάσισαν ν’ αναρτήσουν την σημαία της Σάμου, προκειμένου να μην ανεβάσουν την Ιταλική.

Ο τότε Μητροπολίτης Καρπάθου, Γερμανός Μονούδης ή Μονουδιάδης, είναι από τα πρόσωπα της ιστορίας που κατάλαβε νωρίς πως ήθελαν να κατευθύνουν τις εξελίξεις οι κατακτητές.  Ήρθε στην Κάρπαθο στις 9 Ιούνη 1912 και μέχρι τον τραγικό θάνατο του, στις 27 Φλεβάρη 1940, στεκόταν μπροστά σε κάθε προσπάθεια έστω κι αν πολλές αποφάσεις του, εν θερμώ, αποδείχθηκαν εκ των υστέρων βιαστικές και άστοχες.

Η ιστορία στα Δωδεκάνησα γράφεται έχοντας τρεις ουσιαστικά συνισταμένες, καταρχάς τις διεθνείς εξελίξεις, που είτε με τις συμφωνίες πάνω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, είτε με μυστικές διαβουλεύσεις που τα μυστικά είναι ακόμη σε κάποιους τάφους κλεισμένα, άλλαζαν τον χάρτη με μια ζαριά.

Έναν άλλο κυρίαρχο ρόλο έπαιξαν οι Ιταλοί διοικητές Δωδεκανήσου, με την ατομική στάση-θέση, που είχαν απέναντι στην ντόπια κοινότητα, στους ιθαγενείς Δωδεκανησίους, προχωράνε με γρήγορα ή πιο αργά βήματα την εξέλιξη του δράματος, της ιστορίας και τέλος υπάρχουν ορισμένα φωτεινά πρόσωπα, που σέρνουν τον κάβο στο χορό των μοιραίων αντιδράσεων, από την πλευρά του πληθυσμού.

Έτσι και ο Μητροπολίτης Γερμανός βρέθηκε σ’ ένα περιβάλλον που έπρεπε από νωρίς να διαλέξει στρατόπεδο. Θα έπρεπε είτε να περιοριστεί σε γάμους, κηδείες και βαφτίσια ή να μπει μπροστά σε αγώνες που έδειχναν, τουλάχιστον σε εκείνη την εποχή, εξαιρετικά σκληρής δοκιμασίας.

Στην αρχή τα πράγματα έδειχναν φιλικά, τόσο που η σχέση του διοικητή Αμέλιο με τον Μητροπολίτη Γερμανό έδειχνε αβρότητα και αλληλοσεβασμό. Φαίνεται και από την υποδοχή που του έκαμε ο Αμέλιο, αφού έστειλε αντιτορπιλικό να τον πάρει από την Κάρπαθο, στο οποίο και φιλοξενήθηκε κατά την παραμονή και επίσκεψή του στην Ρόδο.  Όσο όμως σκλήραιναν την στάση οι Ιταλοί, τόσο και ο π. Γερμανός ξεσπάθωνε πιο έντονα, περισσότερο δυναμικός.

Ήταν τότε, τον Απρίλιο του 1913, ούτε χρόνο δεν πρόλαβε να κλείσει στον Απέρι, όταν οι χαλαροί τόνοι έγιναν συγκρούσεις, έχουμε την πρώτη προστριβή με τον Αμέλιο. Ο Ιταλός διοικητής σε έντονο ύφος τον χαρακτηρίζει υποκινητή εξεγέρσεων και τον προτρέπει να κάτσει στ’ αυγά του. Ο Γερμανός τον στολίζει, με το ιδιαίτερο επίθετο «σατράπης» και συνεχίζει λέγοντας πως κάνει μοναχά την δουλειά του και πως τέτοιοι διωγμοί δεν συνέβησαν ποτέ στην Κάρπαθο. Τέλος τον παρακαλεί να σταματήσει αμέσως τις αυθαιρεσίες.

Είναι το Πάσχα του 1919, που έπειτα από μυστικές συναντήσεις οι Μητροπολίτες Δωδεκανήσου με πρωτεργάτες τον Μητροπολίτη Ρόδου Απόστολο, αλλά και τον  Καρπάθου Γερμανό, γίνονται μεγάλα συλλαλητήρια στα νησιά αλλά και στην παροικία στο εξωτερικό, στην Αθήνα.

Έχουμε τότε τις πρώτες-πρώτες δυναμικές κινητοποιήσεις, όταν οι  νησιώτες ξεσηκωμένοι ξεσπάθωσαν και αποφάσισαν την ένωση με την Ελλάδα. Το ματωμένο, το «κόκκινο» πάσχα της Δωδεκανήσου.

Στην Θεσσαλονίκη η παροικία κάνει φωνή την αντίσταση, την Κυριακή 18 Φεβρουαρίου του 1919 κι εκείνοι, μαζεμένοι με καταρρακτώδη βροχή στην Ιωαννίδειο Σχολή, διαδήλωσαν το αίτημα για λευτεριά.

Ομιλητής και ο δικός μας, ο Καρπάθιος αξιωματικός Παναγιώτης Χατζημηνάς, ο γνωστός με το παρατσούκλι  Κανονάρχος, που με συμμετοχή σε δύο εκστρατείες και εικοσιεπτά μάχες και μπλεγμένος στα πολιτικά στην συνέχεια με τον Πλαστήρα πάλευε σθεναρά και αυτός, για το ζήτημα της Δωδεκανήσου στην Ελληνική Επικράτεια. Στο τέλος της συγκέντρωσης στην Θεσσαλονίκη η εφημερίδα Μακεδονία αναφέρει πως συνελήφθη για υποκίνηση στρατεύματος και κρατήθηκε στο φρουραρχείο της πόλης.

Στην αρχή της δεκαετίας του 1920 τοποθετείται ο Alessandro De Bosdari νέος  διοικητής στην Ρόδο. Ο ελληνικός τύπος χαρακτηρίζει τον Ιταλό διπλωμάτη, έναν έκφυλο, ανήθικο τύπο με φαύλη και σκοτεινή ζωή. Τα βάσανα που ξεκινούν από την αρχή του ΄12, δείχνουν να μην έχουν τελειωμό, μα και να αποκτούν ταυτότητα. Ένας πρέσβης, που για ν’ αποκτήσει την θετική στάση της ηγεσίας της φασιστικής διοίκησης της Ρώμης και ανθέλληνας όπως ήταν, πίστεψε την γρήγορη αποδόμηση του ελληνικού στοιχείου.

Είναι η στιγμή που οι Ιταλοί αποφασίζουν να κάνουν απογραφή κατοίκων και αρίθμηση κατοικιών. Όπου ο κατακτητής παρεμβαίνει στην ήδη σκληρή καθημερινότητα, βρίσκει απέναντι τον κατά τα άλλα φιλειρηνικό Καρπάθιο. Σε όλα τα χωριά οι αντιστάσεις είναι δυναμικές. Στις Μενετές, σύμφωνα με το τηλεγράφημα στις εφημερίδες, τρείς γέροντες με εξήντα γυναίκες ύψωσαν την γαλανόλευκη στον ιστό της εκκλησίας. Υπεράσπισαν για δύο μέρες την σημαία, όμως την επομένη από πείνα και δίψα παραδόθηκαν στον Ιταλικό στρατό που πολιορκούσε το χωριό. Το αποτέλεσμα ήταν η επιβολή προστίμου 800 φράγκων, στον γιατρό Βασίλη Οικονομίδη, στον διευθυντή του σχολείου Μηνά Σακελλαρίδη, αλλά και από 400 φράγκα στους δασκάλους Αριστείδη Χατζηκωστή και στον Σακελλάρη Σακελλαρίδη, μα και στην Μαρία Χωρατατζή για υποκίνηση και ξεσηκωμό του χωριού εναντίον των Ιταλών. Οι Οικονομίδης, Σακελλαρίδης και Χατζηκωστής, αρνούμενοι να πληρώσουν το πρόστιμο, στάλθηκαν με αντιτορπιλικό στις φυλακές Ρόδου όπου και βασανίστηκαν. Τους απελευθέρωσαν έπειτα από τρεις βδομάδες και τους έστειλαν στις Μενετές μα με τον όρο να πείσουν τους εκεί κατοίκους να μην σβήνουν τους αριθμούς από τα σπίτια, αλλά και να απογράφονται στις Ιταλικές αρχές. Μόνο ο δάσκαλος Σακελλάρης Σακελλαρίδης, που πλήρωσε τελικά 200 φράγκα, για παραδειγματισμό, επέστρεψε και αυτός περισσότερο πεισμωμένος.

Χειρότερα ακόμη στο Όθος, όπου τουφεκίστηκε ο παπάς Νικόλαος Σταυράκης και η ηλικιωμένη Παναγιωτάκη σκοτώθηκε κάτω από τον ιστό της σημαίας, την οποία και υπεράσπιζε.

Ο πρώτος ξεσηκωμός των Καρπαθίων μπορεί να μην είχε ουσιαστικό αποτέλεσμα, κρατούσε όμως αναμμένη την φλόγα για λευτεριά, τόσο που ο καπνός της φαινόταν πια σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Σε αυτή την δύσκολη στιγμή ο Μητροπολίτης Γερμανός, που είναι μπροστά στον αγώνα, φαίνεται πως μαθαίνει για την δύσκολη κατάσταση στην Κάσο και με καΐκι από το Φοινίκι προσπαθεί να φτάσει στο Φρυ. Λίγο πριν την αποβίβαση κυκλοφόρησε η φήμη για τον τραυματισμό του και πως αναγκάστηκε χτυπημένος ν’ αποχωρήσει. Τα τηλεγραφήματα που φτάνουν στην Αθήνα δείχνουν πως η κατάσταση του ήταν σοβαρή. Οι Ιταλοί, τέσσερις ημέρες μετά, στέλνουν επίσημο τηλεγράφημα από την Ρόδο στα αθηναϊκά μέσα: Ποτέ δεν τραυματίστηκε ο Μητροπολίτης. Γράφουν πως όλα αποτελούν μια ψεύτικη και βρώμικη σκευωρία εναντίον τους. Το γεγονός έχει κάνει τον γύρο της Ελλάδας στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας Σκριπτ.

Όμως η απέλασή του από την Ιταλική διοίκηση δεν είναι ψέμα. Την νύχτα της 6^ης Ιουλίου 1922 μπήκε στο λιμάνι των Πηγαδίων το Ιταλικό αντιτορπιλικό Καλλιόπη και παρέλαβε τον ανυπότακτο Μητροπολίτη Γερμανό. Η εξορία στο Καστελόριζο ήταν γεγονός. Παρέμεινε έξι μήνες, μόνος, σχεδόν φυλακισμένος με την υγεία του να επιδεινώνεται σημαντικά. Εκεί στην Μεγίστη, είχε την ευκαιρία να έρθει πιο κοντά στα συναισθήματά του, πιο κοντά στις εν θερμώ αποφάσεις που πήρε. Όμως καμιά φορά δεν μετανόησε, καμιά φορά δεν χαμήλωσε το ανάστημα που σήκωσε απέναντι στον κατακτητή.

Όμως το κέρδος για την Κάρπαθο και τα Δωδεκάνησα, από την εξορία του είναι πολλαπλό. Άλλωστε έτσι γίνεται πάντα… Κάποιος δίνει ένα κομμάτι από τον χρόνο του, από την ζωή του, για να προχωρήσει, να γυρίσει ο τροχός μιας ιστορίας που είναι αναγκαίο να γραφτεί, να μαθευτεί. Γράφει ο Α. Αλεξιάδης στην εφημερίδα Μακεδονία, την Κυριακή 24 Ιουλίου 1922: «..τον σεβάστηκε ο φανατισμός της τουρκοβουλγαρικής προπαγάνδας, τον σεβάσθηκαν οι δολοφονικές σφαίρες των κομιτατζήδων στην Μακεδονία όταν πήρε μέρος στους εκεί αγώνες, και τώρα έπεσε στα λυσσαλέα δόντια των Ιταλών καραμπινιέρων..»

Είναι αλήθεια, ο Γερμανός είχε δυο περίεργες ουλές, μια στην αριστερή ωμοπλάτη και μια στο μέτωπο, από σφαίρες που δέχθηκε σ’ ένα ταξίδι του στην Μακεδονία, όπου δέχθηκε επίθεση από Βουλγάρους Κομιτατζήδες. Ακόμη κι αν τράβηξε το εξάσφαιρο από την θήκη δεν μπόρεσε να αποφύγει τα πυρά των εχθρών του. Οι σφαίρες των βρήκαν μα ακόμη δεν ήταν η στιγμή να παραδώσει τα όπλα.

Με την επιστροφή του από την εξορία, βρίσκει άλλους κανόνες στο τραπέζι της ζωής. Με την συμφωνία Τιτόνι-Βενιζέλου, τα νησιά αποκαλούνται πια, Ιταλικά. Ακόμη και η επικοινωνία με το φανάρι είναι κομμένη. Έπειτα από συζητήσεις με μπροστάρη των Μητροπολίτη Απόστολο κατέληξαν στην δημιουργία αυτοκέφαλης εκκλησίας Δωδεκανήσου, φυσικά και με τις ευλογίες των Ιταλών και την διαφωνία όλης της Ελλαδικής κοινότητας. Ευτυχώς η προσπάθεια των Ιταλών να ξεσηκώσουν την αυτονομία της εκκλησίας στα Δωδεκάνησα πνίγηκε σε συζητήσεις, χάθηκε στην θάλασσα ανάμεσα στην Ρόδο και το Φανάρι. Ο Μητροπολίτης Γερμανός, στο πλευρό του Ρόδου Απόστολου, χρεώνεται μοιραία την όλη κίνηση. Έτσι η ρετσινιά σκεπάζει την μέχρι τώρα άσπιλη πορεία του.

Είναι 22 του Νοέμβρη 1936 όταν παύεται  ο διοικητής Μάριο Λάγγο. Έρχεται στην Ρόδο κυβερνήτης ένας από την τετρανδρία του φασισμού, ο Ντε Βέκι. Ξεκινά η πιο δύσκολη περίοδος για τα υποδουλωμένα δωδεκάνησα στους Ιταλούς.

Ακόμη μια εξασέλιδη επιστολή του, στον Βενιζέλο αυτή την φορά, σταλμένη από την έδρα της μητροπόλεως Απέρι, προσυπογεγραμμένη και από τον μητροπολίτη Ρόδου, Απόστολο, που του ζητούν να βοηθήσει για την κάθαρση των ονομάτων τους, δεν ήταν προδότες. Σχετικά με την στάση τους κατά την προσπάθειά τους να γίνει αυτοκέφαλη η Εκκλησία Δωδεκανήσου, δείχνει την αγωνία του για τις εξελίξεις, αλλά και την γνώση για τα πολιτικά παιγνίδια που παίζονταν στην περιοχή.

Είναι αυτός ο περίεργα μαχητικός ιεράρχης, γεννημένος στα Ελάτα της Χίου το 1865, ο Σταύρος Μονιούδης ή Μονοδιάδης. Μέσα στα βιβλία δεν βλέπεις, δεν φαντάζεσαι, τον χαρακτήρα, μα ένα σύνολο λέξεων είναι που άψυχα περιγράφουν και αποδυναμώνουν ανθρώπους. Είναι φτωχό, μα μοιραία ανίκητο, να γνωρίζεις περασμένες προσωπικότητες μες από κείμενα και φθαρμένες μαυρόασπρες φωτογραφίες.

Έτσι κι ο Μητροπολίτης, ένας άριστος μαθητής στην Θεσσαλονίκη, πολυταξιδεμένος για την εποχή, τελείωσε την Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου και χειροτονήθηκε στην Θεσσαλονίκη από τον Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης. Στην συνέχεια τον βρίσκουμε στο Φανάρι και σε διάφορες επιτελικές θέσεις να εξελίσσεται σε σπουδαίο ιεράρχη. Εκεί φαίνεται πως μαθαίνει και την αξία της πληροφορίας, της ενημέρωσης, όλων εκείνων που δεν ξέρουν γεγονότα, πρόσωπα και πράγματα. Σε όλη την υπόλοιπη ζωή του τον βρίσκουμε μες από γράμματα να προσπαθεί να ενημερώσει, να καταδείξει όλα εκείνα τα θέματα, που μακριά από το κέντρο των εξελίξεων, των μεγαλουπόλεων ανά τον κόσμο, στερούνται της προβολής, του φωτισμού, που θα βοηθούσε να βγουν τα προβλήματα στην επιφάνεια και να οδηγηθούμε πιο γρήγορα σε λύσεις, παρά τις στρεβλώσεις, που χρόνια τώρα μας έκαναν όλο και πιο παραπληγικούς, αδύναμους να σταθούμε και να διεκδικήσουμε λίγο ουρανό, λιγάκι ελπίδα.

Ο Γερμανός πεθαίνει στις 26 Φλεβάρη του 1940, έπειτα από 28 χρόνια προσπάθεια και αγώνα, σχεδόν τυφλός, αφού από την μη έγκαιρη αντιμετώπιση του καταρράκτη έχασε το ένα μάτι και το άλλο άχρηστο, με μια θολωμένη όραση, παραπληγικός, με μισακές θεραπείες, το πρόσωπο του φανέρωνε από μακριά την κακουχία και τέλος με σοβαρό, χρόνιο πρόβλημα στον προστάτη, του έδινε αφόρητους πόνους. Χειρουργήθηκε στην Ρόδο, στο εκεί Ιταλικό στρατιωτικό νοσοκομείο, μα ο οργανισμός του δεν άντεξε.  Πεθαίνει απένταρος, με τον Μητροπολίτη Ρόδου να καλύπτει ακόμη και τα έξοδα της κηδείας του, αφού ο ίδιος δεν είχε απολύτως τίποτε δικό του. Ίσως περισσότερο φιλοσοφημένος και ψαγμένος, είχε κάνει από νωρίς της επιλογές του. Είναι η εξορία που δυνάμωσε ακόμη περισσότερο την πίστη του για την ματαιότητα της υλικής ζωής. Δεν ήταν ο ιεράρχης που εκτονωνόταν στα χωράφια, ούτε τα χωρατά ήταν τον βοηθούσαν για να ξεπεράσει την καθημερινή ανία. Δεν προλάβαινε να βαρεθεί. Η φροντίδα για το ανθρώπινο ξεστάχυασμα ήταν, παρέμενε σταθερά πρώτη προτεραιότητα του.

Τα πρώτα χρόνια της Ιταλικής Κατοχής η Κάρπαθος στάθηκε όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα φοβισμένη, μα υπήρξαν και στιγμές που οι κραυγές της ακούστηκαν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το 1920, το λάδι κοστίζει 20 Ιταλικά φράγκα η οκά, ενώ ο ιός της γρίπης σαρώνει, γεμίζει τα νεκροταφεία, δείγμα των τραγικών ελλείψεων. Είναι μια εποχή δύσκολη, σκληρή. Εδώ ο ιεράρχης δεν έχει μόνο ρόλο πνευματικού πατέρα. Μπαίνει στα σπίτια και οδηγεί τους ανθρώπους, είναι άλλοτε ψυχοθεραπευτής μα άλλες στιγμές εκείνος ο αδελφός που με ενσυναίσθηση καταλαβαίνει, αφουγκράζεται τα  προβλήματα, δίνει λύσεις για να κρατιέται η δομή ενός χαλαρού έτσι κι αλλιώς κοινωνικού ιστού, που κυρίως οι άγραφοι κανόνες τον συγκρατούν.

Ο Μητροπολίτης Γερμανός είχε ακριβώς τον ρόλο του ουσιαστικού ποιμένα, εκείνου που θα γράφαμε στα μυθιστορήματα, του μυθικού ήρωα που μας βοηθά η σκοτεινή, άγραφη ζωή του να του παινέψουμε ακόμη και κάθε ψεγάδι του. Μπορεί να έκανε λάθη, σφάλματα, μα είναι εκείνος που παλεύει μα πέφτει μοιραία, σε λανθασμένες διαδρομές και επιβεβαιώνεται έπειτα από απόσταση, κάνοντας το μέλλον λίγο πιο υποφερτό. Μα για τον εαυτό του; Ξεχάστηκε ο ίδιος πρώτα από όλα. Μέσα στην φούρια του αγώνα του, εγκατέλειψε την θεραπεία, την ίαση του σώματος του, καταδείχνοντας έτσι την ακλόνητη πίστη του για απελευθέρωση. Το εξάσφαιρο που «πυροβολούσε» / σημάδευε κατά πρόσωπο ο ιεράρχης ήταν ο λόγος του.

Ο Γιώργος Φασουλέτος θυμάται την παρότρυνση:

- Να φύγεις από το νησί Γιώργο, δεν θα σε κάμουν αυτοί Ιταλό φαντάρο. Μπες σε μια βάρκα, σύρε κουπιά και δρόμο!

Υπήρξαν άνθρωποι, που σήμερα χωρούν σε ένα τετράδιο, σε μια σελίδα, σε δυο λέξεις  όλες κι όλες, που κρύβονται καταχωνιασμένες, σε σκοτεινά συρτάρια, όμως φωτίζουν μοναχά με ένα άγγιγμα ολόκληρο το γκρίζο, μουντό παρόν μας.