© ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ η αναδημοσίευση και αναπαραγωγή οποιωνδήποτε στοιχείων ή σημείων του e-περιοδικού μας, χωρίς γραπτή άδεια του υπεύθυνου π. Παναγιώτη Καποδίστρια (pakapodistrias@gmail.com), καθώς αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία, προστατευόμενη από τον νόμο 2121/1993 και την Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, κυρωμένη από τον νόμο 100/1975.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΝΘΕΤΑ. Ό,τι νεότερο εδώ!

Τετάρτη 3 Ιανουαρίου 2018

Η στάση της Εκκλησίας στην Κατοχή. Αφιέρωμα στην 595η "Ιστορία Εικονογραφημένη"

Σημείωμα σύνταξης: ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ

Η ανάδυση της αντίστασης των πολιτών στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1941-1944 ήταν αποτέλεσμα τόσο της ραγδαίας και σχεδόν ομόθυμης άρσης της κοινωνικής συναίνεσης του πληθυσμού προς την κατοχική εξουσία όσο και της απαξίωσης όλων των θεσμών του κράτους, πλην της Εκκλησίας. Η αντίσταση των πολιτών ακολούθησε τη στρατηγική της ευθείας ή συγκεκαλυμμένης άρνησης συνεργασίας με τον κατακτητή ή με τους εγχώριους υποστηρικτές του. Εκδηλώθηκε κυρίως στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα του χώρας μέσα από τη μη ένοπλη δράση κοινωνικών, οικονομικών, θρησκευτικών, νομικών, ιατρικών, εκπαιδευτικών και πολιτιστικών παραγόντων. Η πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα της ηγεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος την ανέδειξε σε αξιόλογο παράγοντα των εξελίξεων κατά την περίοδο αυτή - κυρίως στην πρωτεύουσα και στην αστική ή ημιαστική περιφέρεια της υπό γερμανοϊταλική κατοχή Ελλάδας, ελάχιστα όμως στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των δυνάμεων της Αριστεράς. Η απροκάλυπτα ανοικτή και σταθερή συνεργασία με τον κατακτητή από την μια και η ένοπλη αντίσταση από την άλλη αποτέλεσαν ακραία, περιθωριακά και μεμονωμένα φαινόμενα για την πολιτική συμπεριφορά της ανώτατης εκκλησιαστικής ηγεσίας, καθώς αυτή -με προεξάρχοντες κυρίως τους δύο αρχιεπισκόπους της κατοχικής περιόδου, Χρύσανθο και Δαμασκηνό- από τη μια επέδειξε υπακοή και παθητική συνεργασία με τις γερμανόφιλες κυβερνήσεις και από την άλλη προχώρησε σε πολιτική αντίστασης στη συνεργασία, φτάνοντας όψιμα τη συγκεκαλυμμένη σύγκρουση. 

H διαδικασία προσαρμογής της Εκκλησίας της Ελλάδος στις κατοχικές συνθήκες οριοθετήθηκε χρονικά από την αλλαγή του αρχιεπισκόπου τον Ιούλιο του 1941. Η αντικατάσταση του βασιλόφρονα Χρύσανθου από τον βενιζελικό Δαμασκηνό ήταν αποτέλεσμα δύο παραγόντων. Αφ’ ενός της πολιτικής των εκκαθαρίσεων, που ακολούθησε η πρώτη κατοχική κυβέρνηση κατά των οπαδών της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου στον κρατικό μηχανισμό. Αφ’ ετέρου της εκκλησιαστικής πολιτικής κυρίως των γερμανικών Αρχών κατοχής, που αποσκοπούσαν στην πλήρη συνεργασία της Εκκλησίας και πολύ λιγότερο των Ιταλών, που επιδίωκαν την υποστολή της πολιτικής της δράσης της Εκκλησίας της Ελλάδος ως εθνοκρατικής εκκλησίας.

Ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός θα δώσει τη συγκατάθεσή του στην οργάνωση των αντάρτικων ομάδων σύμφωνα με τα πρότυπα των τακτικών στρατών ζητώντας την κατάργηση των πολιτικών καθοδηγητών, την λειτουργία στρατοδικείων, την κατάργηση των αρχών διοίκησης που είχαν θεσπιστεί στην ύπαιθρο από το ΕΑΜ, την άρση κάθε φορολογίας, προϋποθέσεις δηλαδή που αντιστρατευόταν ο ΕΛΑΣ.

Κατά την περίοδο της Κατοχής, αναπτύσσεται,  για πρώτη φορά στην ιστορία της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος μέσα στους κόλπους, ένα ισχυρό ρεύμα συμπόρευσης με τις αντιστασιακές οργανώσεις και τις δυνάμεις της Αριστεράς. Μητροπολίτες όπως οι Κοζάνης Ιωακείμ, Ηλείας Αντώνιος και Χίου Ιωακείμ εντάσσονται στο ΕΑΜ. Μεγάλη είναι και η συμμετοχή κατώτερων κληρικών όχι μόνο στις πολιτικές αντιστασιακές οργανώσεις αλλά και στις μονάδες του ΕΛΑΣ. Όλα αυτά θα διαφοροποιηθούν μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας, όσο η χώρα θα διολισθαίνει στον Εμφύλιο, οπότε η Πολιτεία θα ποδηγετεί την Εκκλησία ως ιδεολογικό (και όχι μόνο) μηχανισμό.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Οι πιο αναγνώστες μας Αναγνώστες

Related Posts with Thumbnails