Έλληνες σε βουλγαρικά τάγματα εργασίας. Αφιέρωμα στην 596η "Ιστορία Εικονογραφημένη"

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ

«Ντουρντουβάκια»: έτσι χαρακτήριζαν τους Έλληνες υπηκόους υπό καθεστώς ομηρίας, επιστρατευμένους από τον βουλγαρικό στρατό, που μεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία και σε περιοχές της βουλγαροκρατούμενης Γιουγκοσλαβίας για να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα, ώστε να θεμελιωθεί η «μεγάλη» Βουλγαρία. Επρόκειτο για μια τακτική που εφαρμόστηκε από το βουλγαρικό κράτος και κατά τη διάρκεια της δεύτερης βουλγαρικής κατοχής (1916-1918, η πρώτη ήταν το 1912-1913), η οποία συνέπεσε με την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατά την οποία 40.000 Έλληνες μεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία για τον ίδιο σκοπό, και 12.000 εξ αυτών δεν επέστρεψαν ποτέ, καθώς απεβίωσαν από τις κακουχίες. Αυτή η τακτική έρχεται σαφώς σε αντίθεση με τις αναφορές της βουλγαρικής ιστοριογραφίας που τους θεωρεί «στρατιώτες υπηρετήσαντες στα ένδοξα στρατιωτικά σώματα εργασίας του βουλγαρικού στρατού». 

Λίγες μέρες μετά την παράδοση της χώρας στους Γερμανούς τον Μάιο του 1941 εμφανίστηκαν στην ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη οι Βούλγαροι. Oι μεν Ιταλοί και οι Γερμανοί αναγνώριζαν ότι αποτελούσαν δύναμη κατοχής, οι Βούλγαροι όμως προπαγάνδιζαν ότι βρίσκονται σε «απελευθερωμένο βουλγαρικό έδαφος» και σκόπευαν να μείνουν οριστικά. Η Βουλγαρία ισχυριζόταν πως δεν κατέλαβε αλλά απελευθέρωσε περιοχές, οι οποίες ήταν βουλγαρικό εθνικό έδαφος με αραιό βουλγαρικό πληθυσμό, λόγω της προηγηθείσας πολιτικής εξελληνισμού που είχε εφαρμόσει το ελληνικό κράτος. 

Σχεδόν αμέσως αποφασίστηκε η επιστράτευση Ελλήνων υπηκόων, προκειμένου να εργαστούν στην κατασκευή δρόμων, σιδηροδρόμων και σε άλλα έργα. Από το σιδηροδρομικό σταθμό Σιδηροκάστρου μέχρι τον Μάιο του 1942 μεταφέρθηκαν περίπου 35.000 Έλληνες. 

Τα Τάγματα Εργασίας ήταν μονάδες πλήρους στρατιωτικής οργάνωσης, με τη διαφορά ότι οι στρατεύσιμοι σε αυτά δεν έπαιρναν όπλο. Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης ήταν άθλιες. Οι αιχμάλωτοι πολέμου, μετά από σύντομη στρατιωτική εκπαίδευση (ατέλειωτες ώρες βήμα κάτω από τον καυτό ήλιο), άρχισαν να ανοίγουν περάσματα σε δύσβατες περιοχές για να περάσουν οι νέες βουλγαρικές σιδηροδρομικές γραμμές. Το φθινόπωρο επέστρεφαν στην Ελλάδα, όμως την άνοιξη τους ξανακαλούσαν στα Τάγματα Εργασίας, υπό συνθήκες ακόμη δυσμενέστερες, κατά παράβαση κάθε διεθνούς συνθήκης. Αυτά μέχρι το φθινόπωρο του 1943, οπότε επετράπη στους αιχμαλώτους πολέμου να γυρίσουν στην Ελλάδα.

Η ιστορία της βουλγαροκρατούμενης Μακεδονίας και Θράκης δεν έτυχε της δέουσας αντιμετώπισης από την ιστορική έρευνα, με αποτέλεσμα να οι περισσότεροι Έλληνες να την αγνοούν. Τα τραγικά συμβάντα στο Δοξάτο, τη Χωριστή, την Αδριανή, τα Κοκκινόγεια, τα Κύργια, τον Νικηφόρο, την Προσοτσάνη, τους Σιταγρούς, την Κορμίστα, τους Φιλίππους, τη Νέα Ζίχνη, τον Νέο Σκοπό και τόσα άλλα χωριά των νομών Δράμας, Σερρών και Καβάλας παραμένουν εν πολλοίς άγνωστα, μολονότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του ερευνητικού ενδιαφέροντος για την τρίτη βουλγαρική κατοχή.