Στον ίσκιο του Ήσκιου

Παρασκευή, 30 Σεπτεμβρίου 2016

Η ανατολική πλαγιά του Καστρόλοφου της Ζακύνθου (3ο μέρος)

Εξερευνά και παρουσιάζει η ΜΑΡΙΑ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΙΤΗ-ΚΟΝΤΟΝΗ

Δυτική άποψη της Παναγίας της Πικριδιώτισσας

Μετά από αρκετό καιρό, συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας στην ανατολική πλαγιά του Καστρόλοφου του νησιού μας, που παρακολουθήσατε εδώ και εδώ.

Είχαμε σταματήσει στο δρόμο του Ρεβελή.

Η δυτική σκάλα που οδηγεί στον αύλειο χώρο.

Βλέπουμε ένα εξωτερικό κλιμακοστάσιο που μας οδηγεί στον αύλειο χώρο της εκκλησίας της Πικριδιώτισσας.

Η σημερινή εκκλησία είναι μετασεισμική!

Το μόνο που δεν έχει αλλάξει εξωτερικά από τότε, είναι η μαγευτική θέα και η κολόνα Δωρικού τύπου που επέχει χρέη Φανοστάτη.

Ο κίονας από τον αρχαίο ναό του Βάκχου, ως φανοστάτης.

Ας δούμε όμως μερικά ιστορικά στοιχεία που έχει διασώσει ο Ντίνος Κονόμος.

Μια από τις πρώτες οικογένειες που ήλθαν στη Ζάκυνθο μετά από την επιδρομή των Τούρκων το 1479, ήταν η οικογένεια Κανέση η Καρνέση η Κανιόση η Σαββατιανού.

Εγκαταστάθηκε δίπλα στην Στράτα Γκιουστινιάνα η Σαρτζάδα και έκτισε την εκκλησία της Παναγίας του Κανιόση, που αργότερα πήρε το όνομα Πικριδιώτισσα

από τον επόμενο κτήτορά της τον ιερωμένο Πικρίδη!

Τμήμα της σαρτζάδας η Στράτας Γκιουστινιάνας. Διακρίνεται η δωρική κολόνα-φανοστάτης.

Ο Ναός ξαναχτίστηκε τρεις φορές: το 1630, στα μέσα του 18ου αιώνα και μετά το 1953.

Φωτογραφία του 1893 από το αρχείο Ιωάννη Κεφαλληνού, στην οποία απεικονίζεται ο παλιός Ναός και το κωδωνοστάσιο της Πικριδιώτισσας.

Σε αυτή την θέση σύμφωνα με τον ιστορικό Παναγιώτη Χιώτη υπήρχε στην αρχαιότητα ειδωλολατρικός ναός του Βάκχου! Από τον αρχαίο αυτό ναό, έχει απομείνει μόνο μια κολόνα Δωρικού ρυθμού, η οποία σαν φανοστάτης είναι τοποθετημένη στον αύλειο χώρο της Εκκλησίας. Και ας ελπίσουμε πως σε κάποιο ευρωπαϊκό Μουσείο ευρίσκεται και το άγαλμα του Βάκχου που είχε βρεθεί εκεί και δεν έχει καταστραφεί.

Η επιγραφή στο άνω τμήμα

Εισερχόμενη στο εσωτερικό της Εκκλησίας και παρατηρώντας την προσπετίβα (τέμπλο) με τις πανέμορφες εικόνες της, διάβασα στο άνω τμήμα της:

ΔΙΑΔΕ ΤΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΘΥΜΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΟΎΣ ΚΥΡΙΟΥ ΚΟΜΗΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΑΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΑΛΑΜΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΟΥ

Ανατρέχοντας στην βιβλιογραφία που μπορούσα να βρω, δεν είδα να αναφέρεται κάπου αυτό το στοιχείο. Ο Ντίνος Κονόμος αναφέρει πως το ξυλόγλυπτο τέμπλο το είχε κατασκευάσει ο Επαμεινώνδας Κανάλης και ότι οι εικόνες του μεταφέρθηκαν στο Μουσείο μετά την κατάρρευση της εκκλησίας το 1953. Άκουσα ότι πιθανόν το υπάρχον να προέρχεται από τον παρακείμενο Ναό του Αγίου Γεωργίου των Καλογραιών.

Η προσπετίβα (τέμπλο) του Αγίου Γεωργίου των Καλογραιών.

Και αναρωτιέμαι: γιατί να μην προέρχεται από την Αγία Παρασκευή του Χαλβάτου στο Γυφτοκάντουνο (ευρίσκετο στην αρχή στης στράτας Γκιουστινιάνας, κοντά στην παλιά βρύση) , η οποία είχε σχέση με την οικογένεια Σολωμού και μάλιστα είχε ταφεί εκεί και ο Ροβέρτος Σολωμός, ετεροθαλής αδελφός του ποιητή.

Η προσπετίβα (τέμπλο) της Αγίας Παρασκευής του Χαλβάτου στο Γυφτοκάντουνο.

Και γιατί να έχουν πάει μόνον της εικόνα της Παναγίας της Κασωπίτρας, που εστεγάζετο στον παραπάνω ναό και που με μεγάλη μου χαρά είδα. Σημειωτέον ότι ο Ντίνος Κονόμος έχει γράψει ότι αγνοείτο η τύχη της...

Η Παναγία η Κασσωπίτρα από το “ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗ ΖΑΚΥΝΘΟ” του Ντίνου Κονόμου, Αθήνα 1973, σελ.57.

Εδώ κάνω μια σημείωση πως από την εικόνα της Παναγίας της Κασσωπίτρας, η οποία ήταν τρισυπόστατη λείπουν, ο Άγιος Σπυρίδωνας και ο Άγιος Χριστόφορος! Αυτό βέβαια που μου έκανε εντύπωση είναι ότι η υπάρχουσα προσπετίβα, είναι αποτέλεσμα “κοπτορραπτικής”.

Διατυπώνοντας, αυτή την διαπίστωσή μου, έμαθα πως υπήρξε μετά τον σεισμό του 1953 ένας ξυλουργός Παύλος Γιατράς ή Μπακογιάννης, ο οποίος συνδύαζε τμήματα προσπετίβων που είχαν διασωθεί. Κρατούσε άραγε κάποιο αρχείο; Έχω βάλει δυο φωτογραφίες εποχής που απεικονίζονται οι προσπετίβες της Αγίας Παρασκευής του Χαλβάτου και του Αγίου Γεωργίου των Καλογραιών. Έχουν αρκετά κοινά σημεία. Και είναι αδύνατον να φανεί εάν υπήρχε επιγραφή.

Δεν είμαι ειδική, απλά παραθέτω κάποια στοιχεία που ίσως προβληματίσουν κάποιον καθ’ ύλην αρμόδιον!!!

Τοιχογραφίες από τον παλαιότερο Ναό της Πικριδιώτισσας ευρισκόμενη στο Μουσείο Ζακύνθου, απεικονίζουσα δύο Αγίους και σκηνές του μαρτυρίου τους, με αρ. κατ. 64 της Ζωής Μυλωνά.

Εξερχόμενοι από την Εκκλησία συναντάμε την Στράτα Γκιουστινιάνα ή Σαρτζάδα, που ήταν ο συνδετήριος δρόμος του Κάστρου με τον Αιγιαλό. Βέβαια καμιά σχέση δεν έχει με την παλαιά. Είναι τσιμέντινη και σε κάποια σημεία έχει γίνει απομίμηση Σαρτζάδας.

Στην κορυφή του λόφου τα ερείπια από τα κόκκινα σπιτάκια η Μαρτινεγκόπουλα και στο βάθος ο Άγιος Δημήτριος του Κανιόση. Από το αρχείο του Ιωάννη Κεφαλληνού (1893).

Ανηφορίζοντας, στα αριστερά μας ήταν το “Belvedere de Sud”, της οικογένειας Μαρτινέγκου με τα γνωστά κόκκινα σπιτάκια ή Μαρτινεγγόπουλα, τα οποία είχαν καταρρεύσει με τον σεισμό του 1893, όπως φαίνεται στη σχετική φωτογραφία. Μετέπειτα είχαν περιέλθει στην ιδιοκτησία της οικογένειας του Μουσουργού Παύλου Καρρέρ, ο οποίος τα είχε ονομάσει “Ευφροσύνη”.

Τώρα σε αυτή την θέση έχουν δημιουργηθεί νέα οικόπεδα και έχουν ανεγερθεί κατοικίες.

Από τις πρώτες κατοικίες που κατασκευάστηκαν μετά τον σεισμό του 1953. Από τις ελάχιστες αυτού του τύπου που έχουν απομείνει.

Δεξιά μας βλέπουμε μια ξύλινη μπαράκα, επενδεδυμένη εξωτερικά με πισσόχαρτο, τρόπος κατασκευής αμέσως μετά τον σεισμό.

Ο Άγιος Δημήτριος του Κανιόση, από το Αρχείο του Αντρέα Στάβερη- Πολυκαλά.

Η βάση του κωδωνοστασίου, ως προσκυνητάρι και τα ερείπια του Ναού του Αγίου Δημητρίου του Κανιόση.

Και προχωρώντας στα αριστερά μας βλέπουμε τα ερείπια του Αγίου Δημητρίου του Κανέση. Η αρχική εκκλησία, κτίστηκε γύρω στα 1490, όχι στη σημερινή θέση, αλλά πολύ κοντά στον γκρεμνό και μεταφέρθηκε αργότερα για λόγους ασφαλείας εδώ που είναι σήμερα και που ο Ντίνος Κονόμος αναφέρει πως ήταν εκκλησία Μουσείο.

Συνεχίζεται...