Αναφορά στα αίτια και τις περιπλοκές της Δικτατορίας της 21ης Απριλίου στην "Ιστορία Εκονογραφημένη" Απριλίου 2011

Κατατοπιστικό Σημείωμα του Διευθυντή του Περιοδικού και συνεργάτη μας ΔΙΟΝΥΣΗ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗ

Η υφέρπουσα από τις αρχές του 1965 πολιτική κρίση κορυφώθηκε τον Ιούλιο του ίδιου έτους με την ανατροπή της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου μετά από βασιλική παρέμβαση, που έχει καταγραφεί στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας με τον όρο «Αποστασία» του 1965 ή «Ιουλιανά». Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος εξώθησε τον Γ. Παπανδρέου σε παραίτηση στις 15 Ιουλίου. Ο σχηματισμός της κυβέρνησης Στέφανου Στεφανόπουλου τον Σεπτέμβριο προσέφερε προσωρινή μόνο διέξοδο από την πολιτική κρίση. Η συμφωνία που υπογράφηκε τον Δεκέμβριο του 1966 μεταξύ Γ. Παπανδρέου και Π. Κανελλόπουλου προέβλεπε τον σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης υπό τον Ιωάννη Παρακευόπουλο, η οποία θα διενεργούσε εκλογές μέχρι τα τέλη Μαΐου. Την κυβέρνηση Παρασκευόπουλου διαδέχθηκε στις αρχές Απριλίου αμιγής κυβέρνηση της ΕΡΕ, με πρωθυπουργό τον Κανελλόπουλο, η οποία διέλυσε τη Βουλή και προκήρυξε εκλογές για τις 28 Μαΐου. Από τον Ιούλιο του 1965 μέχρι τον Απρίλιο του 1967 είναι άπειρα τα παραδείγματα αλληλοϋπονόμευσης, αμοιβαίας δυσπιστίας και καθημερινών συγκρούσεων, όχι μόνο μεταξύ των τριών κομμάτων αλλά επίσης και στο εσωτερικό τους.

Μολονότι η δράση των συνωμοτών της 21ης Απριλίου και ιδιαίτερα αυτή του Γ. Παπαδόπουλου ήταν γνωστή από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 τόσο στη στρατιωτική όσο και στην πολιτική ηγεσία, η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 επιβλήθηκε δίχως αντίσταση. Οι προδικτατορικές πολιτικές δυνάμεις ούτε προέβλεψαν την έλευσή της ούτε, πολύ περισσότερο, αντιστάθηκαν στην κατάλυση της δημοκρατίας. Ακόμα και η Αριστερά, που διέθετε πλούσια αντιστασιακή εμπειρία, δεν κατανόησε την πολιτική πραγματικότητα, με αποτέλεσμα το σύνολο των στελεχών της ή να συλληφθούν ή να περάσουν στην παρανομία χωρίς καμία προετοιμασία αμέσως μετά την επιβολή του πραξικοπήματος.

Η παρέμβαση των ΗΠΑ στην πολιτική ζωή της Ελλάδας συνέτεινε στη σταδιακή αποσταθεροποίηση του πολιτικού σκηνικού. Ο κατακερματισμός, επίσης, των πολιτικών δυνάμεων αναβάθμισε τον ρόλο του παλατιού, το οποίο επιχειρούσε να επηρεάζει τις εξελίξεις. Η μεταπολεμική πολιτική αστάθεια σε συνδυασμό με τον κυρίαρχο αντικομμουνισμό αναβάθμισε επίσης τον ρόλο του σώματος των αξιωματικών, που μετατράπηκαν σε αυτόνομο παράγοντα του δημόσιου βίου. Ο αντικομμουνισμός αποτέλεσε τη νομιμοποιητική βάση του καθεστώτος που προέκυψε από το πραξικόπημα και την επιβολή εκτάκτου ανάγκης και ως εκ τούτου κατέλαβε περίοπτη θέση στην ιδεολογία των Απριλιανών. Σε αυτή τους την επιδίωξη οι συνταγματάρχες ενισχύθηκαν από τις ΗΠΑ. Το κύριο φραστικό εύρημα των πραξικοπηματιών της 21ης Απριλίου, για να δικαιολογήσουν τις ενέργειές τους, ήταν ο χαρακτηρισμός της δικτατορίας τους σαν «ιστορικής αναγκαιότητας» απορρέουσας από τον εκτροχιασμό της πολιτικής ζωής του τόπου, ύστερα από τον Ιούλιο του 1965. Η αναξιότητα όμως ορισμένων βουλευτών δεν συνεπάγεται χρεοκοπία του κοινοβουλευτισμού και δεν μπορεί να δικαιολογήσει ποτέ την αναίσχυντη αναίρεση των δημοκρατικών ελευθεριών και λειτουργιών.

Το δικτατορικό καθεστώς του Δ. Ιωαννίδη, ο οποίος τον Νοέμβριο του 1973 ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο τοποθετώντας στη θέση του τον στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη με πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο, αποδείχτηκε σκληρότερο από το προηγούμενο. Η πολιτική που εφάρμοσε στο Κυπριακό και η ανατροπή του Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου, οδήγησε στην τραγωδία της Κύπρου του 1974.

Τα δεινά που προκάλεσε η δικτατορία του ’67 παραμένουν έντονα χαραγμένα στην ιστορική μνήμη του ελληνικού λαού. Η κατάργηση των στοιχειωδών ελευθεριών, οι φυλακές, οι εξορίες και τα βασανιστήρια, οι δολοφονίες αντιπάλων του καθεστώτος, ο πνευματικός και πολιτιστικός μεσαίωνας, αλλά και η τραγωδία που προκάλεσε το εγκληματικό πραξικόπημα στην Κύπρο, καταγράφουν το επτάχρονο δικτατορικό καθεστώς ως μια από τις μελανότερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.