Από τον Ατατούρκ στον Ερντογάν, η 528η "Ιστορία Εικονογραφημένη"

Για τη νέα έκδοση μάς πληροφορεί το ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ του ανά χείρας τεύχους, γραμμένο από τον ΔΙΟΝΥΣΗ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗ

Oι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι ένα από τα γεγονότα που απασχολούν σχεδόν καθημερινώς τον δημόσιο λόγο και την επικαιρότητα στην Ελλάδα.

Η έκρηξη των Βαλκανικών πολέμων, του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι επιγενόμενες εξελίξεις απέδειξαν με τραγικό τρόπο πόσο επώδυνος θα ήταν για τη Ρωμιοσύνη ο κατακερματισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε εθνικά κράτη. Η συνθήκη της Λωζάνης δεν σηματοδότησε μόνο το τέλος μιας θυελλώδους δεκαετίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και το τέλος μιας μακραίωνης συγκατοίκησης με τη δημιουργία δυο σχετικώς ομοιογενών εθνικών κρατών. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση ξεκινά ήδη εντός της δεκαετίας του 1920, κορυφώνεται με τις συμφωνίες του 1929-1930 και συνεχίζεται μέχρι την δεκαετία του 1950. Οι διαδοχικές κρίσεις του Κυπριακού ζητήματος, οι οποίες κορυφώθηκαν με το χουντικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του Ιουλίου-Αυγούστου 1974 συνετέλεσαν τόσο στην ένταση των διώξεων κατά του ελληνισμού της Τουρκίας, ως και στην ανάδυση των Αιγαιακών διενέξεων Ελλάδος και Τουρκίας, η ένταση μεταξύ των οποίων κορυφώθηκε κατά την επόμενη δεκαετία. Οι δύο χώρες έφθασαν στα όρια ένοπλης αντιπαράθεσης το Μάρτιο του 1987 λόγω της απόπειρας τουρκικών ερευνών σε υποθαλάσσια περιοχή του Αιγαίου επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η κρίση εκτονώθηκε με την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των πρωθυπουργών Ανδρέα Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ. Στη συνέχεια η συνάντηση τους στο Νταβός της Ελβετίας το Φεβρουάριο του 1988, σηματοδότησε την απαρχή εκατέρωθεν προσπαθειών στην κατεύθυνση της ύφεσης, χωρίς ωστόσο οι διμερείς σχέσεις να απαλλαγούν από το βάρος των τουρκικών διεκδικήσεων.

Από τη δεκαετία του 1990 η Τουρκία απειλεί με πόλεμο στην περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα. Επιπρόσθετα, θέτει θέμα κυριαρχίας της σε τμήμα της ελληνικής επικράτειας (΄Ιμια). Η χώρα μας, από πλευράς της, συνεκτιμώντας τα χρονίζοντα προβλήματα υιοθέτησε τολμηρή προσέγγιση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, στοχεύοντας στη δρομολόγησή τους σε ένα πλαίσιο καλής γειτονίας, που διέπεται από διεθνώς ισχύοντες κανόνες Δικαίου. Το 1999 εγκαινιάσθηκε μία νέα διαδικασία προσέγγισης Ελλάδας - Τουρκίας, τόσο σε διμερές επίπεδο, όσο και στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής προοπτικής της γείτονος, την οποία η χώρα μας σταθερά υποστηρίζει.

Το πρόβλημα της ελληνικής θέσης περί της υφαλοκρηπίδας ως μοναδικής ελληνοτουρκικής διαφοράς είναι ότι αν οι δύο χώρες συμφωνήσουν να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, αυτή θα οριοθετηθεί με βάση το σημερινό εύρος των χωρικών υδάτων. Οι πρόσφατες εξελίξεις για τα ενεργειακά κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο, στη θαλάσσια περιοχή γύρω από την Κύπρο, έχουν ασφαλώς έντονο το στοιχείο της επανάληψης. Η ιστορία του Αιγαίου επαναλαμβάνεται και στην Κύπρο. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση η πιθανότητα ύπαρξης μεγάλων κοιτασμάτων φαίνεται να είναι υψηλότερη, ενώ στην υπόθεση εμπλέκονται, εκτός από την Κυπριακή Δημοκρατία και την Τουρκία, και άλλες γειτονικές χώρες όπως η Αίγυπτος, ο Λίβανος και ενδεχομένως, το Ισραήλ.