Με αναφορά στους «Τριεψιλίτες» η νέα «Ιστορία Εικονογραφημένη» (τεύχ. 534)

Για το νέο τεύχος (Νο 534 / Δεκεμβρίου 2012) μάς πληροφορεί ο Διευθυντής του περιοδικού και συνεργάτης μας ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ μες από το ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Στην Ελλάδα ουδέποτε υπήρξε φασιστικό κίνημα με χαρακτηριστικά ανάλογα με αυτά των κινημάτων που αναπτύχθηκαν στη μεσοπολεμική Ιταλία, τη Γερμανία, την Ισπανία κ.α. Η μόνη εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα ήταν η Εθνική Ένωσις Ελλάς (ΕΕΕ). Έχοντας συγκροτηθεί με κέντρο τη Θεσσαλονίκη, έγινε πανελλαδικά γνωστή το καλοκαίρι του 1931, όταν επιχείρησε να πυρπολήσει τον εβραϊκό συνοικισμό Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη. Πρωτοστατώντας σε αντιεβραϊκές, αντικομμουνιστικές και αντισυνδικαλιστικές δραστηριότητες, θεώρησε πως ήταν σε θέση να αντιγράψει την Πορεία προς τη Ρώμη, που είχε φέρει τον Μουσολίνι στην εξουσία το 1922. Η κάθοδος στην Αθήνα, τον Ιούνιο 1933, κατέληξε σε φιάσκο, καθώς οι «χαλυβδόκρανοι» φασίστες βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους κομμουνιστές και διαλύθηκαν.

Οι «Τριεψιλίτες», όπως αυτοαποκαλούνταν τα μέλη της ΕΕΕ, είχαν υιοθετήσει ως έμβλημα τον δικέφαλο αετό και οραματίζονταν την αναβίωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ πίστευαν στην ανωτερότητα και την καθαρότητα της ελληνικής φυλής. Τα περισσότερα μέλη της οργάνωσης ήταν νεαρής ηλικίας και προέρχονταν στην πλειονότητά τους από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, τα οποία είχαν στερηθεί σε μεγάλο βαθμό οποιαδήποτε μορφή κρατικής πρόνοιας από τη σχεδόν ανύπαρκτη ελληνική πολιτεία του Μεσοπολέμου. Αρχικά το κάλεσμα των Τριών Έψιλον δεν βρήκε την ανταπόκριση που η ηγεσία επιθυμούσε. Σταδιακά, όμως, οι μαζικές επιδείξεις δύναμης με τις παρελάσεις συγκροτημένων τμημάτων, οι εξορμήσεις στην επαρχία, αλλά κυρίως η οικονομική κρίση και οι αντιθέσεις ανάμεσα στον ντόπιο πληθυσμό και στο εβραϊκό στοιχείο, κατέστησαν την οργάνωση εξαιρετικά δημοφιλή στους Θεσσαλονικείς.

Το παράδειγμα της φασιστικής Ιταλίας υπήρξε ελκυστικό για πολλούς από τους Έλληνες πολιτικούς εκείνων των χρόνων· ο Ιωάννης Μεταξάς και πολλά επίλεκτα στελέχη του κόμματός του δεν ήταν οι μόνοι που εκδήλωναν φιλοφασιστικές τάσεις. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, ήταν κυρίως βενιζελικοί-«δημοκρατικοί» αυτοί που δεν δίσταζαν να εκφράσουν δημοσίως τον θαυμασμό τους για τον ιταλικό φασισμό: Από τον Νικόλαο Πλαστήρα και τον Θεόδωρο Πάγκαλο (που προσπάθησε να αντιγράψει τον Μουσολίνι στα 1925-26), μέχρι και τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, αλλά και τον αγροτοσοσιαλιστή Ιωάννη Σοφιανόπουλο κ.ά.

Τα μέλη των Τρία Έψιλον ήταν οργανωμένα στρατιωτικά, είχαν φανατισμό και πειθαρχία, αλλά προφανώς δεν διέθεταν την κατάλληλη ηγεσία. Το κίνημα εκφυλίστηκε σταδιακά και η δικτατορία του Μεταξά το βρήκε διαλυμένο, αφού τα περισσότερα στελέχη του προσχώρησαν στα τέλη του 1934 στην Οργάνωση Εθνικοφρόνων Σοσιαλιστών (ΟΕΣ). Αρκετά στελέχη των Τρία Εψιλον εμφανίστηκαν αργότερα, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, στο πλευρό των Γερμανών. Το καλοκαίρι του 1941 ανασυστάθηκε στην Αθήνα η παλαιά αντισημιτική οργάνωση ΕΕΕ. Επειδή λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών η κατάσταση γινόταν όλο και πιο ρευστή, οι περισσότεροι αδιάλλακτοι των Τριών Εψιλον αποφάσισαν να διαφύγουν προς βορρά, για να δώσουν την ύστατη μάχη στα τελευταία οχυρά του Ράιχ.