Ο Πατρίκ Μοντιανό δεν έχει αποσπάσει τυχαία το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Είναι ένας μάστορας της αναδρομής και της μνήμης, ένας δεξιοτέχνης της ανάδειξης των μνημονικών τοπίων όχι σε ακριβή και διαυγή μορφή, αλλά ντυμένων μέσα στην αχλή και στην ατμοσφαιρική αναπόληση του νου όταν δεν θέλει να αναλάβει πρωτοβουλία ιστοριογράφου και απομνημονευματογράφου μα ενός χαμηλόφωνου και σχεδόν ποιητικού παρατηρητή της φευγαλέας στιγμής και του άπιαστου χρόνου.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που ιδίως τα τελευταία χρόνια επικρίνουν τον Μοντιανό για επανάπαυση στο δοκιμασμένο αφηγηματικό του μοντέλο, για έναν ατέρμονο κύκλο επαναλήψεων και για εγκλωβισμό σε μια επιτυχημένη πλην κουρασμένη (και κουραστική) φόρμουλα. Μπορεί μια τέτοιου τύπου κριτική να μοιάζει αναμενόμενη, ακόμα και εύλογη, αλλά παρακάμπτει τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της γραφής του Μοντιανό, που απέχει συνειδητά και εξαρχής από το κυνήγι της πλοκής και από το χτίσιμο χαρακτήρων. Το καινούργιο βιβλίο του, υπό τον τίτλο «Η χορεύτρια», σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη, εκδόσεις Πόλις, έρχεται να επιβεβαιώσει του λόγου το αληθές, αποτελώντας εκτός των άλλων, και ένα είδος επιτομής του έργου του.
Με έναν πρωτοπρόσωπο αφηγητή, ο οποίος ανατρέχει στο Παρίσι της δεκαετίας του 1960, ο Μοντιανό προσπαθεί να αναπλάσει μια χορεύτρια της εποχής. Δεν πρόκειται για υπέρλαμπρο άστρο και για γυναίκα που καίει καρδιές ή βάζει φυτίλι στις ανδρικές επιθυμίες, αλλά για ένα πρόσωπο της καθημερινότητας. Την απασχολούν ο δάσκαλος του χορού, ο οποίος της προκαλεί ένα αέρινο βάδισμα μαζί με μια πρωτοφανή ένταση σωματικής συμμετοχής, ο γιος της, τον οποίο έχει υπό την επιστασία του ο νεαρός τότε αφηγητής, και οι άνθρωποι που πλαισιώνουν τις παρέες της εκείνα τα χρόνια στο Παρίσι.
Ο αφηγητής, κατά πάσα πιθανότητα αυτοβιογραφικός, θα πιάσει σιγά-σιγά να εξηγεί πρώτον γιατί ό,τι ανακαλεί δεν είναι κατ’ ανάγκην και αξιόπιστο και δεύτερο ποιο ακριβώς είναι το περιεχόμενο της μνήμης του. Οι ανακλήσεις δεν είναι αξιόπιστες επειδή παραμένουν ξεκρέμαστες και ανολοκλήρωτες, σαν φύλλα στον άνεμο. Και αυτά στα οποία αναφέρεται, παρόλα αυτά, η κάθε ανάκληση δεν πιστοποιούνται με αυτονόητο τρόπο λόγω της δεδομένης ρευστότητας και αοριστίας της. Και να που ο Μοντιανό θα υιοθετήσει αίφνης τον επιστημονικό σκεπτικισμό των νεότερων ιστοριογράφων για την αδιαφάνεια του γνωστικού τους αντικειμένου ενώ ο ίδιος θα δείξει με το γράψιμο και με τις διατυπώσεις του πώς η μνημονική δεξαμενή από την οποία αντλεί τα υλικά του δεν είναι αεροστεγής, αλλά κάτι σαν θολή πηγή.
Μια πηγή από την οποία πηγάζουν μόνο χαλαρά συνδεδεμένα μεταξύ τους κομμάτια, σβησμένες γραμμές και ονειρικές εικόνες που μοιράζονται αδιακρίτως ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, αποκτώντας, ωστόσο, έτσι μιαν έστω και ραγισμένη ενότητα την οποία μπορούμε λιγότερο να κατανοήσουμε ορθολογικά και περισσότερο να συναισθανθούμε σαν μια διαρκή, ασταμάτητη ροή - ροή που θα μας οδηγήσει και σε ένα αναλόγως φλουταρισμένο Παρίσι, που δεν χάνει, εντούτοις, το παραμικρό από την αμεσότητα και από την ιστορική του ζωντάνια.
Να γιατί δεν έχει νόημα να ζητούμε από τον Μοντιανό γεγονότα, εκπλήξεις και ανατροπές, παρά μόνο κενά σιωπής και μικρότερες ή μεγαλύτερες σχισμές και διαφυγές, που έχει συλλάβει ιδανικά η μετάφραση του Κυριακίδη.
Β. Χατζηβασιλείου | ΑΠΕ-ΜΠΕ
Πηγή φωτογραφίας: Εκδόσεις Πόλις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου