Για το (νέο) σπίτι του Ούγου Φώσκολου

Το έτος 2007, με αφορμή τη συμπλήρωση 180 χρόνων από το θάνατο του γεννημένου στη Ζάκυνθο κορυφαίου ιταλόφωνου ποιητή Ούγου Φώσκολου (Ugo Foscolo, 1778–1827), και στο πλαίσιο των τιμητικών εκδηλώσεων ή ενεργειών γύρω από τη μορφή, το έργο και τη μνήμη του, προτάθηκε και η ανέγερση (στην αρχική – εν μέρει γνωστή – αρχιτεκτονική μορφή) του αλλοτινού σπιτιού όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια ο νεοκλασικός και ρομαντικός δημιουργός των Τάφων, στον (μικρό, έστω, και όχι όπως πρέπει φροντισμένο) σωζόμενο οικοπεδικό χώρο, στην ομώνυμη οδό της γενέθλιας πόλης, εκεί όπου από χρόνια βρίσκεται μόνο ένα περίτεχνο γλυπτό του Ιωάννη Βιτσάρη (1844–1892), μεταφερμένο από το κεντρικό νεκροταφείο της Ζακύνθου (παρουσιάζοντας ορισμένες φθορές και χωρίς να έχει συντηρηθεί).

Η αξιόλογη αυτή πρωτοβουλία ανήκει στον γνωστό και αγαπητό Ζακυνθινό Νίκο Λαλώτη, συνταξιούχο τραπεζικό υπάλληλο, άτομο με πολλές ευαισθησίες, με ποικίλα ενδιαφέροντα και συνεχή πολιτιστική – οικολογική παρουσία, ενασχόληση και προσφορά. Την ιδέα του αυτή, τις σκέψεις του και τη βαθύτερη επιθυμία του, τις εμπιστεύθηκε και σε κάποιους άλλους φίλους συμπολίτες, έχοντας ως κίνητρό του (εκτός των άλλων) και το γεγονός ότι η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (Ε.Τ.Ε.) είχε αναλάβει την ευθύνη και το κόστος και είχε προχωρήσει τις διαδικασίες και τις εργασίες για την αναστήλωση ή την επισκευή π.χ. του σπιτιού του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη στη Λευκάδα (ή του Άγγελου Σικελιανού κ.ά.). Έτσι, αποφασίστηκε να προταθεί στην Τράπεζα αυτή και η ανάληψη, εκ μέρους της, της ανοικοδόμησης του σπιτιού του Ούγου Φώσκολου, με δεδομένη την αξία της μορφής και του έργου του και τη σημασία του για τον ευρύτερο ελληνικό – ευρωπαϊκό ιστορικοπνευματικό χώρο και κόσμο, αλλά και για την ενίσχυση ή την περαιτέρω σύσφιγξη των ελληνοϊταλικών πολιτιστικών σχέσεων, με τη συμπλήρωση ενός δυσάρεστου ή ανεπίτρεπτου κενού, και περ’ από την έννοια της εξόφλησης ενός ακόμη χρέους της Ζακύνθου απέναντι στον «δάσκαλο», στον ομότεχνο και ισότιμο του Κάλβου και του Σολωμού ποιητή, φιλόπατρη και φιλελεύθερο αγωνιστή.

Την πιο πάνω σχετική πρόταση προς την Ε.Τ.Ε. (στον Διοικητή της κ. Τάκη Αράπογλου) την υπέγραψαν, εκτός από τον εμπνευστή της Ν. Λαλώτη και τον γράφοντα, και οι: 1. Νίκος Βουτσινάς, Πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Ζακύνθου, 2. Κική Καρυδάκη, Πρόεδρος του πολιτιστικού σωματείου «Πλατύφορος» (σήμερα Αντιπρόεδρος), 3. Κώστας Κιτσίκης, Αρχιτέκτων – εκδότης και διευθυντής του περιοδικού Ραπόρτο, 4. Θεοδώρα Παπαδάτου, Διευθύντρια του ΤΕΙ Ζακύνθου (σήμερα συνταξιούχος) και 5. Διονύσης Φλεμοτόμος, εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης – Λογοτέχνης.

Εξάλλου, σχετική ενημερωτική επιστολή για το θέμα αυτό – και για ενίσχυση της προσπάθειας – στάλθηκε και σε αρμόδιο πρόσωπο του Ιταλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Η απάντηση, που δόθηκε από την Ε.Τ.Ε. στο πιο πάνω αίτημα, ήταν ότι η περίπτωση αυτή κρινόταν ιδιαίτερα και αυτονόητα, ως αξιόλογη και γινόταν κατ’ αρχήν αποδεκτή, αλλά, όπως ειπώθηκε, τη δεδομένη χρονική στιγμή (προς τα τέλη του 2007) δεν μπορούσε να περιληφθεί στο άμεσο σχετικό πρόγραμμα προϋπολογισμού και εκτέλεσης διαφόρων δαπανηρών έργων, όπως το προτεινόμενο, το οποίο και θα εξεταζόταν κατά το αμέσως προσεχές διάστημα.

Επίσης, κρίθηκε ορθό να συσταθεί στη Ζάκυνθο και ένας πολιτιστικός φορέας, υπεύθυνος για τη σωστή διαχείρισης και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του όλου θέματος, με τον οποίο θα επικοινωνούσε και θα συνεργαζόταν άμεσα, στο εξής, η Διοίκηση της Ε.Τ.Ε.

Όλες οι απαραίτητες ενέργειες, επαφές και συνεννοήσεις για τη δημιουργία του φορέα αυτού προχώρησαν και ολοκληρώθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους 2008 και το πρώτο εξάμηνο του 2009, χάρη και πάλι στο αμείωτο ενδιαφέρον και τον ένθερμο ζήλο του Νίκου Λαλώτη, που ενημέρωσε σχετικά ικανό αριθμό γνωστών και αξιόλογων Ζακυνθινών και μη, συγκεντρώνοντας υπογραφές από τριανταπέντε (35) περίπου πρόσωπα για την ίδρυση του εν λόγω σωματείου, με την ονομασία Πολιτιστικός Σύλλογος Ζακύνθου «Ούγος Φώσκολος», το καταστατικό του οποίου συντάχθηκε, ανιδιοτελώς, από τον έγκριτο και φίλο Ζακυνθινό δικηγόρο, Ρήγα Λευκαδίτη.

Παράλληλα, για την καλύτερη προώθηση και την απαραίτητη προετοιμασία του όλου ζητήματος, ο γνωστός και βραβευμένος Ζακυνθινός κ. Διονύσης Ζήβας, Αρχιτέκτονας – Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και συγγραφέας πολλών αξιόλογων επιστημονικών και διασωστικών ζακυνθινολογικών εργασιών, δέχθηκε πρόθυμα και αφιλοκερδώς να συντάξει τη σχετική με το έργο αυτό μελέτη, η οποία και υποβλήθηκε στο Δήμο Ζακυνθίων, ως νόμιμο ιδιοκτήτη του οικοπέδου, με σύμφωνο για την όλη υπόθεση και το σημερινό Δήμαρχο Ζακυνθίων κ. Διονύση Ακτύπη, ο οποίος ανέλαβε στο τεχνικό πρόγραμμα του Δήμου, εγκρίνοντας για την πρώτη φάση των εργασιών ένα αναγκαίο χρηματικό ποσό (βλ. και σχετικά δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο). Σημειώνουμε, ακόμη, ότι ενημερωτική συνάντηση για το όλο ζήτημα (με παρουσίαση τής πιο πάνω ειδικής και άρτιας μελέτης) έγινε στο Δημαρχείο Ζακύνθου, πριν από δύο μήνες περίπου, μετά από πρόσκληση του κ. Δημάρχου, στην οποία παραβρέθηκαν, εκτός από τον ίδιο, ορισμένοι υπηρεσιακοί παράγοντες του Δήμου Ζακυνθίων και συγκεκριμένα επώνυμα πρόσωπα: ο κ. Διον. Ζήβας, ο Ν. Λαλώτης, ο Διον. Φλεμοτόμος και ο συντάκτης αυτού του κειμένου (ως εκπρόσωπος του πιο πάνω συσταθέντος φορέα).

Ασφαλώς, η από πολλούς επιθυμητή και αναμενόμενη υλοποίηση αυτού του έργου, εφόσον βέβαια πάνε όλα καλά, χωρίς απρόοπτα, αναστολές κτλ (και χωρίς καμία επέμβαση ή αλλαγή στη μελέτη του κ. Διον. Ζήβα, σύμφωνα και με την τελική δέσμευση του κ. Δημάρχου), θ’ αποτελέσει μια ευχάριστη και αξιοσημείωτη πολιτιστική πράξη και προσφορά, σε καιρούς όχι εύκολους και σε πολλά επίπεδα ή τομείς αρνητικούς, ενώ θα είναι και μια επιβεβλημένη (έστω και με μεγάλη καθυστέρηση) απότιση φόρου τιμής προς ένα οικουμενικής διάστασης και σημασίας πνεύμα, γέννημα και θρέμμα της Ζακύνθου του 18ου αιώνα, ενός ιταλόγλωσσου – μα και φορέα – κήρυκα ελληνικών ιδεωδών – δημιουργού κλασσικών πεζών και ποιητικών έργων, «τροφού» και συνομιλητή του Ανδρέα Κάλβου και θαυμαζόμενου και υμνημένου, σοφά και δίκαια, από το Διονύσιο Σολωμό…

Ελπίζουμε ότι το όλο εγχείρημα (με πολλές δυσκολίες ή επιφυλάξεις και για το σήμερα και για τη συνέχειά του) θα στεφθεί μ’ επιτυχία και η δημιουργία της νέας «Φωσκολιανής Βιβλιοθήκης» (τιμώντας μαζί και τη μνήμη του Σπυρίδωνος Δεβιάζη, 1849-1927) και του σχεδιαζόμενου να λειτουργήσει –στο ίδιο κτίσμα– «Μουσείου Ούγου Φώσκολου» θα σηματοδοτήσει κάτι πολιτιστικά ανώτερο, ουσιαστικό και εκφραστικό για τη Ζάκυνθο του 21ου αιώνα, την αναγκαστικά ή «μοιραία» (και άτυχα) απόμακρη από εκείνη την «ποθητή» και «μητρική γη» του διαχρονικά παρόντος ποιητή των Χαρίτων.

Διονύσης Σέρρας
10.07.2009

Λεζάντες φωτογραφιών: 1η. Ούγος Φώσκολος δια χειρός Μαρίας Ρουσέα (2007). 2η και 3η. Το σπίτι, όπου κατοίκησε ο Φώσκολος στη Ζάκυνθο. Οι φωτογραφίες προέρχονται από το έργο του L. Salvator, ZANTE, Πράγα 1904.